Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R7AIgSKw7k1dc

Zrozumieć rynek pracy

Employment office, 1916
Employment office, 1916, negatyw na szkle, Seattle Municipal Archives Photograph Collection, licencja: CC BY 4.0[online], dostępny w internecie: http://clerk.seattle.gov/~o_images/94_020/1130.TIF [dostęp 13.11.2015 r.]

Zapoznaj się z zamieszczonym materiałem źródłowym.

RhLvu8sOaxNlg11
zadanie interaktywne
Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie: Raportu opracowanego dla Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce (http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb82/eb82_pl_pl_nat.pdf), licencja: CC BY-SA 3.0
Ćwiczenie 1

Rozstrzygnij, czy podane twierdzenie jest prawdziwe. Zbuduj dwa argumenty.

  • Polacy w zdecydowanej większości uważają, że funkcjonowanie Unii Europejskiej sprzyja rozwojowi społeczno‑gospodarczemu zintegrowanej Europy.

tHUWSqjvOD_0000000O
R1Zm3sCS5t47w
współczesne biuro
pixabay, współczesne biuro, licencja: CC 0
Co potrafię?
  • wyjaśnić, czym w ekonomii jest rynek;

  • przeanalizować prawa popytu i podaży;

  • scharakteryzować politykę makroekonomiczną;

  • wymienić mierniki makroekonomiczne.

Nauczysz się
  • opisywać zasady funkcjonowania rynku pracy;

  • jaki sens ma praca zarobkowa;

  • omawiać problem pracy niewolniczej;

  • definiować pojęcie „wynagrodzenie” („płaca”);

  • definiować termin „bezrobocie”;

  • rozróżniać bezrobocie od bierności na rynku pracy (bezrobotni nie są definiowani jako bierni zawodowo).

tHUWSqjvOD_0000001M

Czym jest rynek pracy?

Wiemy już, czym jest rynek w procesie gospodarczym. Wiemy też, że pojęcie rynku jest bardzo szerokie, ponieważ obejmuje różne transakcje kupna i sprzedaży. Gdyby wziąć pod uwagę kryterium przedmiotu transakcji, to obok rynku towarowego, pieniężnego i kapitałowego, wyróżnilibyśmy rynek pracy. Nie ulega przy tym wątpliwości, że jest to rynek specyficzny. Wykształcenie się rynku pracy było konsekwencją traktowania pracy człowieka jako towaru. Ten towar wyróżnia się jednak spośród innych swoimi właściwościami. Jak żaden inny towar charakteryzuje się „własną wolą” i możliwością podejmowania decyzji. To, co jest przedmiotem wymiany na rynku pracy (czyli praca), może szukać nabywcy (pracodawcy) w takim samym stopniu, w jakim nabywca szuka produktu.
Podstawowymi składnikami rynku pracy są zatem:

  • podaż pracy (zasoby pracy), którą tworzą osoby zdolne do pracy i wyrażające chęć jej podjęcia,

  • popyt na pracę, czyli zapotrzebowanie na pracę; to zapotrzebowanie można ujmować zarówno pod względem ilościowym (ilu pracowników potrzeba), jak i jakościowym (jacy pracownicy są potrzebni), co przejawia się w określonej konfiguracji oferowanych na rynku miejsc pracy.

Relacje występujące między podażą a popytem na zasoby pracy określane są przez ich wartość, która w przypadku rynku pracy przybiera formę płacy.

Zasoby pracy, zarówno w skali organizacji gospodarczej, jak i gospodarki narodowej oraz światowej, są bardzo cenne. Ich możliwie pełne i efektywne wykorzystanie – to podstawa rozwoju nie tylko gospodarczego, lecz i cywilizacyjnego.

tHUWSqjvOD_00000020

Uczestnicy rynku pracy

Skoro na rynku znajdują się dwie strony: popytu i podaży, to znaczy, że na rynku pracy musimy także określić podmioty tych stron. Nie jest to trudne: popyt na rynku pracy stanowi pracodawca, który poszukuje kogoś, kto będzie świadczył pracę. Natomiast podaż pracy to pracownik, który tę pracę oferuje.
Równowaga między tymi stronami na rynku występuje bardzo rzadko. Rynek pracy także podlega zmianom gospodarczym. Raz mamy do czynienia z tzw. rynkiem pracodawcy (wówczas podaż przewyższa popyt i mamy do czynienia z występowaniem zjawiska bezrobocia - nierównowaga podażowa). Innym razem jest to rynek pracownika (w tej sytuacji popyt jest większy od podaży i występuje niedobór pracowników, np. w niektórych branżach lub zawodach; nazywa się to nierównowagą popytową). Występuje też nierównowaga z niewielką liczbą osób pozostających bez zatrudnienia, ale chętnych do wykonywania pracy. W ekonomii takie bezrobocie nazywamy bezrobociem naturalnym.

Pracujący
Definicja: Pracujący

Zgodnie z definicją GUS za pracującą uznaje się każdą osobę w wieku 15 lat i więcej, która w badanym tygodniu:

  • przynajmniej przez godzinę wykonywała pracę przynoszącą zarobek lub dochód jako pracownik najemny, pracujący na własny rachunek lub pomagający członek rodziny,

  • miała pracę, ale jej nie wykonywała:
    a) z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego lub wypoczynkowego,
    b) z innych powodów, przy czym długość przerwy w pracy wynosiła:

    • do 3 miesięcy,

    • powyżej 3 miesięcy, ale osoba ta była pracownikiem najemnym i w tym czasie otrzymywała co najmniej 50% dotychczasowego wynagrodzenia.

Pracownik
Definicja: Pracownik

Według kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania bądź spółdzielczej umowy o pracę. Pracownikiem nie jest też osoba fizyczna, która wykonuje usługi na rzecz innej osoby na podstawie umowy‑zlecenia czy innych umów zbliżonych do umowy‑zlecenia, takich jak: umowy o zarządzanie, umowy o świadczenie usług, kontraktu menedżerskiego itp.

Pracodawca
Definicja: Pracodawca

Zgodnie z art. 3 Kodeksu pracy pracodawcą jest podmiot reprezentujący stronę podaży na rynku pracy. To osoba fizyczna lub osoba prawna, ake także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która spełniając wymogi prawne i społeczne, zatrudnia pracowników.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Pracownikiem może być również osoba młodociana, czyli osoba która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Osoba, która nie ukończyła 16 lat, nie może zostać zatrudniona. Osoba młodociana może być zatrudniona w celu przygotowania zawodowego na podstawie szczególnej umowy o pracę, mającej na celu przygotowanie zawodowe dla młodocianego pracownika. Pracownik taki może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich. Artykuł 304 Kodeksu pracy określa zdolność bycia pracownikiem dla osób, które nie ukończyły 16. roku życia. Osoby takie mogą wykonywać pracę lub inne zajęcie zarobkowe wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną lub na rzecz opiekuna takiej osoby. Praca taka wymaga również zezwolenia właściwego inspektora pracy. Przepis ten jednak nie określa minimalnego wieku, który uniemożliwia danej osobie podjęcie pracy bądź innego zajęcia zarobkowego.

tHUWSqjvOD_0000002V

Wynagrodzenie

Istotnym elementem rynku pracy jest cena pracy, czyli wynagrodzenie za wykonywaną pracę. Inaczej nazywana jest pensją, płacą, wypłatą, zarobkami. Można przyjąć, że jest to świadczenie, jakie pracodawca zobowiązany jest wypłacać pracownikowi okresowo w zamian za wykonaną przez niego pracę, odpowiednio do rodzaju tej pracy, ilości oraz jakości.

Wynagrodzenia jest pojęciem rozumianym bardzo szeroko. Jest to więc zarówno wynagrodzenie zasadnicze, jak i dodatkowe składniki wynagrodzenia, np. premie, nagrody, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, wynagrodzenie urlopowe, a także różnego rodzaju świadczenia i należności ze stosunku pracy, takie jak odprawa emerytalno‑rentowa, nagroda jubileuszowa, ekwiwalenty pieniężne, odszkodowania itp.

Przepisy traktujące o wynagrodzeniu (Kodeks pracy) wymieniają dwa rodzaje składników wynagrodzenia:

  • składniki obligatoryjne, tzn. stawki wynagrodzenia zasadniczego za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku,

  • składniki fakultatywne, tzn. dodatkowe składniki, które zostały przyznane pracownikowi na mocy przepisów płacowych obowiązujących u danego pracodawcy.

Z punktu widzenia pracodawcy to wszystko stanowi koszt zatrudnienia.

Premia
Definicja: Premia

Składnik wynagrodzenia bieżącego przyznawany pracownikowi jako uzupełnienie płacy zasadniczej, a uzależniony od spełnienia określonych kryteriów. Zasady premiowania w firmie powinny być precyzyjnie określone w stosownym regulaminie. Premie jednorazowe przyznawane na konkretne dokonania pracownika nazwane są bonusami. Istnieje wiele rodzajów premii, np. za:

  • ilościowy wzrost wykonywanych zadań,

  • poprawę jakości,

  • obniżenie kosztów działalności,

  • oszczędność surowców, energii i innych środków,

  • terminowe lub przedterminowe wykonanie zadań.

Źródło: www/mfiles.pl

tHUWSqjvOD_0000003S

Bruttonetto

Mówiąc o składnikach płacy, należy wyjaśnić, czym jest wynagrodzenie bruttonetto oraz wynagrodzenie nominalnerealne.
Wynagrodzenie brutto to kwota wynagrodzenia, od której pracodawca potrąca należne świadczenia publicznoprawne, takie jak składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Płaca netto, czyli inaczej „wynagrodzenie na rękę”, jest tym, co pozostaje po odliczeniu danin publicznoprawnych.
Należy zauważyć, że pojęcie wynagrodzenia brutto lub netto w ogóle nie występuje w przepisach prawa pracy i ma znaczenie potoczne. Przepisy prawne posługują się tylko pojęciem wynagrodzenia za pracę. Dlatego zawartą w umowie o pracę informację o wynagrodzeniu bez dodatkowego określenia słownego, trzeba rozumieć jako wynagrodzenie „brutto”.

Wartość nominalna wynagrodzenia nie uwzględnia zjawiska inflacji. Podając zatem wartość realną, bierzemy pod uwagę, że w gospodarce występuje wzrost cen. Tym samym zawieramy w niej tzw. siłę nabywczą.

Prosty przykład obrazujący ten proces:
”W 2012 r. przeciętne wynagrodzenia w przedsiębiorstwach wzrosły o 3,4 proc., ale w tym czasie żywność podrożała o 4,3 proc. W rezultacie za przeciętną pensją można było kupić mniej artykułów (...) niż w poprzednich latach. (...) W 2012 r. za przeciętne wynagrodzenie można było kupić 1657 bochenków chleba, a w roku 2009 – 1769. W ciągu czterech lat nasza siła nabywcza zmniejszyła się o 112 bochenków” .

R1FkCNeFIcnXn
Przeciętne wynagrodzenie w I kw. 2013 roku
GUS, Przeciętne wynagrodzenie w I kw. 2013 roku,

Warto podkreślić, że to, ile zarabiamy, zależy od wielu czynników – np. regionu (kraju, w którym pracujemy) czy wykształcenia.

Wynagrodzenia całkowite brutto osób z różnym wykształceniem w Polsce w 2013 r. (w PLN)

Poziom wykształcenia

Próba

25% osób zarabia poniżej

<Mediana

25% osób zarabia powyżej

Podstawowe i gimnazjalne

597

1800

2417

3400

Średnie

25907

2200

3000

4300

Niepełne wyższe

3572

2800

4000

6500

Wyższe zawodowe (licencjackie/inżynierskie)

15034

2650

3800

6000

Wyższe magisterskie

63074

3252

4950

8000

Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2013 roku.

tHUWSqjvOD_0000005S

Płaca minimalna

Specyficznym rodzajem wynagrodzenia jest płaca minimalna. Jest to jednolita na terenie całego kraju kwota, poniżej której nie można opłacać pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu. To swoista „cena minimalna” na rynku.
W Polsce minimalne wynagrodzenietHUWSqjvOD_000tp001minimalne wynagrodzenie ustalane jest corocznie na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zgodnie z ustawą jest negocjowane w tzw. Komisji TrójstronnejtHUWSqjvOD_000tp002Komisji Trójstronnej i przyjmowane przez rząd. Po raz pierwszy ustalono je na 2003 r. i wynosiło wówczas 800 zł (brutto). Od 1 stycznia 2014 r. jest to 1680 zł, w 2015 r. – 1750 zł.

Według danych Europejskiego Urzędu Statystycznego (European Statistical Office, Eurostat) w styczniu 2013 r. dwadzieścia krajów z Unii Europejskiej (UE) dysponowało regulacjami płacy minimalnej. Były to: Belgia, Bułgaria, Czechy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Holandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja i Wielka Brytania.

Płaca minimalna wzbudza liczne kontrowersje.
Jej zwolennicy podkreślają znaczenie takiej płacy dla zwalczania ubóstwa i uważają, że im jest wyższa w stosunku do poziomu średniego wynagrodzenia, tym lepsza sytuacja pracowników.
Przeciwnicy akcentują zaś, że płace nie powinny być „narzucane” czy ustalane urzędowo, ale swobodnie kształtowane przez rynek. Istnienie takiego wynagrodzenia - ich zdaniem - powoduje wzrost kosztów pracy, a tracą na tym zwłaszcza ludzie młodzi. Skutkiem wzrostu poziomu płacy minimalnej jest także wzrost bezrobocia.

tHUWSqjvOD_000tp002
tHUWSqjvOD_000tp001
tHUWSqjvOD_00000064

O znaczeniu pracy w XXI wieku

Funkcjonowanie rynku pracy jest istotnym warunkiem i czynnikiem rozwoju gospodarki. Rynek pracy powinien także realizować cele społeczne, tj. prawo człowieka do pracy.

Zgodnie z postanowieniami Powszechnej deklaracji praw człowieka, przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1948 r. oraz Konwencji nr 122 dotyczącej polityki zatrudnienia Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z 1964 r., człowiek ma prawo do swobodnego wyboru rodzaju i miejsca pracy, wykonywanej w warunkach bezpiecznych, sprzyjających wysokiej wydajności, wynagradzanej w sposób zapewniający egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej.
Przyjęta natomiast przez MOP w 1998 r. Deklaracja dotycząca fundamentalnych zasad i praw w pracy określa cztery najważniejsze obszary praw pracowniczych:

  • wolność zrzeszania się i skutecznego uznania prawa do rokowań zbiorowych;

  • eliminacja wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

  • skuteczna likwidacja pracy dzieci;

  • likwidacja dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu.

Czym jest praca dla współczesnego człowieka?
Praca to działalność człowieka zmierzająca do wytworzenia dóbr i usług, a więc jest to czynność celowa, która ma zapewnić człowiekowi warunki egzystencji i rozwoju. Dzięki pracy wytwarzane są produkty i usługi, które służą zaspokojeniu potrzeb ludzkich. Bez wątpienia zmiana charakteru gospodarki (z przemysłowej na usługową) powoduje, że ulega zmianie także praca, która jest traktowana w ekonomii za jeden z czynników produkcji.
Praca jest także źródłem tworzenia się nowych więzi między ludźmi – więzi współpracy. Powstają nowe relacje, tworzy się nowa społeczność, nowa wspólnota – zakład pracy (przedsiębiorstwo). Dlatego miejsca pracy nie można traktować jedynie w kategoriach ekonomicznych.
Praca dla człowieka jest jednym z najważniejszych elementów w jego życiu, wartością (widać to także z różnych badań ankietowych), ponieważ dzięki niej może funkcjonować w określonym społeczeństwie, może nawiązywać nowe kontakty, a także może zaplanować realizację celów przyszłościowych.
Praca odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, ale i społeczeństw. Według badań opinii społecznej to niekwestionowana wartość.

Praca spełnia trzy podstawowe funkcje: ekonomiczną, dochodową i społeczną. Funkcja ekonomiczna - praca jest czynnikiem tworzenia produktu krajowego. Praca tworzy nowe wartości, umożliwia wzrost produkcji dóbr i usług, przyczynia się do wzrostu dobrobytu społecznego. Jest najaktywniejszym czynnikiem procesu gospodarczego, ponieważ to ludzie uruchamiają maszyny, środki transportu czy środki finansowe. Wydajność, sprawność i efekty pracy zależą od wielu czynników:

  • wiedzy, umiejętności, talentów ludzi (to tzw. kapitał ludzki),

  • motywacji do pracy wydajnej i innowacji,

  • materialnych warunków pracy i poziomu technicznego maszyn, urządzeń, środków transportu i łączności.

Funkcja dochodowa - jest środkiem uzyskiwania przychodów. Ludzie pracują głównie dlatego, aby uzyskiwać fundusze niezbędne do życia. Dochód z pracy jest najważniejszą i najbardziej pożądaną formą dochodu.
Funkcja społeczna - jest środkiem zaspokojenia aspiracji zawodowych i społecznych. Ludzie spędzają w środowisku pracy znaczną część swojego życia. Pracownicy oczekują, aby pracodawcy traktowali ich jako partnerów w procesie pracy i działalności gospodarczej.

tHUWSqjvOD_00000070

Niegodne praktyki w sferze pracy

Jest rzeczą oczywistą, że każda praca może być oceniana różnie. Ten sam rodzaj pracy może być dla jednego dobry, dla drugiego niedobry, dawać radość lub być powodem udręki, cieszyć użytecznością lub stanowić marnotrawstwo czasu, być godziwie wynagradzanym lub nie dawać szans na dotrwanie do pierwszego. Również w nauce przy opisie natury pracy podkreśla się tę dwoistość kryteriów ocen. Ważne jest by w przypadkach, gdy mamy do czynienia z warunkami powodującymi negatywne oceny stosunków pracy, podejmowane były działania umożliwiające ich zmianę na warunki zasługujące na oceny pozytywne.
Jest to istotne przede wszystkim dlatego, że tylko praca, którą można określić jako godną pracę (ang. decent work), przynosi zadowolenie i prowadzi do samorozwoju, a także do rozwoju przedsiębiorstwa. Termin został stworzony i rozpowszechniony w prawie międzynarodowym przez Międzynarodową Organizację Pracy (1999 r.). Został przyjęty także do prawa europejskiego.
Określenie godna praca opiera się na założeniach, że praca jest źródłem godności osobistej, stabilności rodziny i spokoju w społeczeństwie. Działa na rzecz dobra społeczeństwa i umacniania demokracji. Przyczynia się do wzrostu gospodarczego, który rozszerza możliwości tworzenia miejsc pracy i rozwoju przedsiębiorczości.

Nie zawsze jednak można uznać pracę za godną. Mamy czasem do czynienia na przykład z pracą przymusową lub niewolniczą.

Definicja pracy przymusowej zawarta jest w Konwencji MOP nr 29 dotyczącej pracy przymusowej lub obowiązkowej z 1930 r. Wyrażenie „praca przymusowa lub obowiązkowa” oznacza: „wszelką pracę lub usługi wymagane od jakiejś osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie”.
Raport MOP - opublikowany w 2014 r. - ukazuje, jak praca przymusowa rozwija się w sprzyjających jej warunkach ubóstwa i bezbronności, niskiego poziomu edukacji i analfabetyzmu czy migracji. Liczba ofiar pracy przymusowej na świecie szacowana jest na 20,9 mln, z czego 14,2 mln to ofiary wyzysku pracy, 4,5 mln wykorzystania seksualnego, a 2,2 mln pracy wymuszanej przez państwo. Najwięcej przypada na region Azji i Pacyfiku (11,7 mln). W krajach rozwiniętych i UE liczbę ofiar szacuje się na 1,5 mln. Podstawową przesłanką powodującą, że ludzie stają się ofiarami pracy przymusowej jest ich sytuacja ekonomiczna.

Natomiast pracę niewolnicząniewolnictwo należy rozumieć jako „stan czy położenie jednostki, względem której stosowane jest postępowanie w całości lub części wynikające z prawa własności” (Konwencja Ligi Narodów w sprawie niewolnictwa z 1926 r.). To prawne sformułowanie oznacza, że jakiś człowiek lub grupa ludzi stanowi przedmiot, który może być swobodnie nabywany lub sprzedawany. Formalnie niewolnictwo jest współcześnie zakazane we wszystkich krajach świata, jednak faktycznie cały czas istnieje, choć najczęściej przybiera formę pracy przymusowej (np. chińskie lub birmańskie obozy pracy, dzieci jako tania siła robocza).
Przenośnie termin „praca niewolnicza” używany jest w odniesieniu do ciężkiej lub źle płatnej pracy, często jedynej dostępnej.

R70INvQK0SW23
Niewolnicza praca dzieci
Krish Dulal, Niewolnicza praca dzieci, licencja: CC BY-SA 3.0
tHUWSqjvOD_0000007N

Bezrobocie

Bezrobocie jest stanem przeciwstawnym pracy jako działalności zarobkowej. To zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i pragnących ją podjąć nie znajduje zatrudnienia.

Zjawisko bezrobocia w Polsce mierzy się w dwojaki sposób:

  • jako ogólną liczbę osób zarejestrowanych w instytucjach powołanych do obsługi bezrobotnych (tzw. bezrobocie rejestrowane),

  • jako oszacowaną na podstawie badań sondażowych liczbę osób, które w tygodniu poprzedzającym badanie nie były zatrudnione, aktywnie poszukiwały pracy i były gotowe ją podjąć. W tym wypadku w Polsce mówimy na przykład o bezrobociu wg BAEL.

BAEL
Definicja: BAEL

Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) przeprowadza Główny Urząd Statystyczny (GUS) w Polsce od 1992 r.
Realizowane jest jako badanie stałe, reprezentacyjne, którego podmiotem są gospodarstwa domowe oraz osoby w wieku 15 lat i więcej, będące członkami tych gospodarstw. Prowadzone jest metodą wywiadu bezpośredniego z wykorzystaniem dwóch kwestionariuszy – jednego wspólnego dla wszystkich członków gospodarstwa domowego oraz indywidualnych kwestionariuszy skierowanych do poszczególnych osób gospodarstwa domowego, które ukończyły 15. rok życia.
Badanie opiera się na definicjach dotyczących ludności aktywnej zawodowo, pracujących i bezrobotnych zalecanych do stosowania przez MOP oraz rozporządzenia Rady Europejskiej.
BAEL stanowi źródło informacji o wielkości zasobów siły roboczej, ich strukturze według podstawowych cech demograficznych i społecznych, przestrzennego rozmieszczenia zasobów siły roboczej i statusu na rynku pracy. Jest źródłem podstawowych danych do obliczania wskaźników z zakresu rynku pracy, a także do porównań międzynarodowych.

tHUWSqjvOD_00000083

Bierność zawodowa

Analizując rynek pracy, należy uwzględnić 3 grupy ludności według kryterium wieku:

1) grupa w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej),
2) grupa w wieku produkcyjnym (dzielona na podgrupy: do 44. roku życia w wieku produkcyjnym mobilnym i powyżej 44 lat do wieku emerytalnego – tzw. niemobilnym),
3) grupa w wieku poprodukcyjnym (czyli po osiągnięciu wieku emerytalnego – po skończeniu 67 lat).

Aby dowiedzieć się, czy mamy poprawę, czy pogorszenie się sytuacji na tym rynku, można zastosować dodatkowe kryteria. Można się zastanowić: ile osób jest aktywnych zawodowo, ile osób nie pracuje, ale także nie szuka zatrudnienia i jakie są powody takiego stanu, ile jest osób bezrobotnych, jaka jest liczba osób pracujących?
Na rynku pracy znajdują się bowiem zasoby: osób pracujących i bezrobotnych. Oba tworzą tzw. zasób osób aktywnych zawodowo (zasób siły roboczej).

Ludność aktywna zawodowo (zasób siły roboczej)
Definicja: Ludność aktywna zawodowo (zasób siły roboczej)

Osoby w wieku produkcyjnym pracujące lub wyrażające chęć podjęcia pracy. W skład tej grupy wchodzą zarówno osoby pracujące zawodowo (pracodawcy, pracownicy najemni, pracujący na własny rachunek, nieodpłatnie pomagający członkowie rodzin), jak i osoby bezrobotne, aktywnie poszukujące pracy i zainteresowane jej podjęciem. Do osób aktywnych zawodowo nie zalicza się jednak uczniów odbywających naukę zawodu (np. praktyki zawodowe), gospodyń domowych, osób żyjących wyłącznie z kapitału, funkcjonariuszy i żołnierzy zawodowych jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego oraz żołnierzy służby zasadniczej.

Osoby będące w takim wieku, że mogłyby pracować, ale tej pracy z różnych powodów nie podejmują, zaliczane są do grupy osób biernych zawodowo.

Ludność bierna zawodowo
Definicja: Ludność bierna zawodowo

Osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne według poniższych kryteriów, tzn. osoby, które w okresie badanego tygodnia:

  • nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały,

  • nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były gotowe do jej podjęcia w ciągu następnych 2 tygodni,

  • nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie:

    • dłuższym niż 3 miesiące,

    • do 3 miesięcy, ale nie były gotowe tej pracy podjąć.

RMdgnstrYpT0S11
licencja: CC 0

Bierną zawodowo jest osoba, która jest w wieku produkcyjnym, ale nie podejmuje pracy np. z powodu:

  • nauki i uzupełniania kwalifikacji,

  • choroby i niepełnosprawności,

  • obowiązków domowych (np. opieki nad bliską osobą),

  • emerytury.

Powodem bierności zawodowej może być także zniechęcenie długotrwałym poszukiwaniem pracy.
Oczywiście bycie bezrobotnym nie oznacza, że nie znajdziemy pracy. To samo dotyczy osoby biernej zawodowo – nawet ktoś, kto długotrwale poszukiwał pracy bez efektów i zaniechał dalszych poszukiwań, może natrafić na ofertę pracy właśnie skierowaną dla niego.

tHUWSqjvOD_0000009D

Podsumowanie

Rynek pracy to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży i popytu na pracę. Obejmuje m.in. warunki, na jakich dokonuje się kontakt między pracobiorcami a pracodawcami.

Z punktu widzenia rynku pracy istotne jest, jaki jest zasób osób, które w danej chwili pracują lub mogą pracować. Należy także brać pod uwagę, jak zmieni się rynek w przyszłości – ile osób będzie dopiero na ten rynek wkraczać lub jak duża grupa odejdzie na emeryturę i zakończy aktywność zawodową. Podobnie, jak w całej gospodarce, na rynku pracy analizuje się dane bieżące, ale także prognozuje się, jak będzie wyglądała sytuacja w kolejnych miesiącach i latach.

Czynniki zmian na rynkach pracy w ostatnich latach i w perspektywie kolejnych lat to:

  • niezwykle dynamiczny rozwój techniki, a zwłaszcza rewolucja w obszarze technik komunikacyjnych,

  • procesy globalizacyjne,

  • sytuacja demograficzna, która stanowi ogromne wyzwanie dzisiaj i w dającej się przewidzieć przyszłości („starzenie się społeczeństw”),

  • nasilające się tempo zmian na rynkach światowych i lokalnych,

  • ciągle rosnąca rola kapitału wiedzy,

  • nowy typ pracownika, który zaznaczył swoją obecność na międzynarodowym i lokalnym rynku pracy,

  • bardzo wysokie oczekiwania osiągania przez przedsiębiorstwa coraz wyższej efektywności.

Ćwiczenie 2

Znajdź w internecie informacje dotyczące sytuacji na rynku pracy w twoim regionie oraz w Polsce. Ile jest osób bezrobotnych, pracujących czy biernych zawodowo?

Ćwiczenie 3

Podaj przykłady pracy niewolniczej. Czy należy z takim zjawiskiem walczyć? Zastanów się, co sprzyja istnieniu takiego zjawiska.

Ćwiczenie 4

Opisz znaczenie pracy dla współczesnego człowieka.

Ćwiczenie 5

Rozróżnij pojęcia bezrobocia i bierności ekonomicznej.

Literatura

Mrozek M., Praca! Szukam. Zmieniam. Wybieram, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007.
Szydlik‑Leszczyńska A., Funkcjonowanie współczesnego rynku pracy. Wybrane uwarunkowania, Difin, Warszawa 2012.
Zieliński M., Rynek pracy w teoriach ekonomicznych, CeDeWu, Warszawa 2012.

Polecane linki

Główny Urząd Statystyczny, tematyka: rynek pracy
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dane: rynek pracy

tHUWSqjvOD_000000AJ

Projekt edukacyjny: Aktywnie poszukuję pracy

  1. Cel projektu: Kształtowanie umiejętności poszukiwania informacji o możliwościach zatrudnienia oraz prezentacji siebie w kontekście poszukiwania pracy.

  2. Zadanie: Współczesny rynek pracy jest dynamiczny – oznacza to, że ludzie często zmieniają miejsce zatrudnienia. Bardzo ważną umiejętnością jest więc zdolność poszukiwania informacji na temat możliwości zatrudnienia oraz gotowość do własnego rozwoju w związku z podejmowaniem pracy. Zorganizujcie się w 4 kilkuosobowe grupy. Niech każda z grup opracuje zestaw „bank pracowników” - zestaw 5 fikcyjnych postaci poszukujących pracy. Dla każdej postaci napiszcie CV. Następnie wymieńcie się „bankami pracowników” między grupami. Teraz waszym zadaniem jest znalezienie co najmniej 3 ofert pracy dla każdej postaci z otrzymanego „banku pracowników” (poszukujcie ofert z lokalnego, regionalnego i krajowego rynku pracy). Wybierzcie je tak, aby co najmniej jedna oferta wymagały jakieś formy rozwoju ze strony postaci. Napiszcie listy motywacyjne z perspektywy każdej postaci związane z aplikowaniem na każdą z ofert dla niej wybranych.

  3. Realizacja:

    • praca w grupach,

    • czas trwania: 4 tygodnie,

    • prezentacja na forum klasy.