Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Wyniki najnowszych badań wskazują na to, że metale trafiły na naszą planetę przypadkowo, jako część składowa asteroidów, które w nią uderzały. W trakcie powstawania Ziemi płynne żelazo oraz inne substancje o dużej gęstości, w tym metale, takie jak nikiel, złoto i platyna, przemieszczały się w stronę środka planety, formując jej jądro. Prawdopodobnie zawiera ono tyle metali, że wystarczyłoby ich na pokrycie całej powierzchni Ziemi warstwą o grubości czterech metrów.
MetalemetaleMetale są wykorzystywane przez człowieka od wieków, mimo że co roku odnotowuje się straty spowodowane korozją materiałów wykonanych z żelaza i jego stopów. W jaki sposób można zapobiegać procesom rdzewienia? Czy samonaprawiające się materiały pozostają w sferze marzeń, czy może już są rzeczywistością?

Już wiesz
  • jakie właściwości ma materia w różnych stanach skupienia;

  • co to są symbole pierwiastków chemicznych i jak się nimi posługiwać;

  • w jaki sposób można określić i rozróżnić właściwości fizyczne od chemicznych;

  • według jakich kryteriów klasyfikuje się mieszaniny;

  • jakie zasady bezpieczeństwa należy zachować w szkolnej pracowni chemicznej.

Nauczysz się
  • wskazywać metale w układzie okresowym pierwiastków;

  • podawać przykłady zastosowania metali w życiu codziennym;

  • projektować doświadczenia pozwalające badać właściwości metali;

  • wyjaśniać, na czym polega proces korozji i proponować sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem wyrobów zawierających w swoim składzie żelazo;

  • planować doświadczenia pozwalające porównywać właściwości metali.

iHRxJuo0Jw_d5e223

1. Od kiedy były znane metale i czy są one użyteczne?

Polecenie 1

Zastanów się:

  • Jakie znasz zastosowania: złota, srebra i miedzi w życiu codziennym?

  • Czym różnią się między sobą te metale?

Człowiek zaczął stosować metale już pod koniec epoki kamienia. Do najwcześniej poznanych metali należą m.in.: złoto, miedź i srebro. Wykonywano z nich ozdoby i biżuterię, ale przede wszystkim metalowe narzędzia. Dziś nie wyobrażamy sobie życia bez metali.

Złoto (łac. aurum) to jeden z najbardziej pożądanych pierwiastków na Ziemi, cenny ze względu na rzadkość występowania. Ma dużą gęstość (19,28 g/cmIndeks górny 3) – sześcian o boku 10 cm wykonany ze złota waży aż 19,28 kg. Jest miękkim i najbardziej ciągliwym metalem – z 30 g złota można uzyskać drut o długości nawet 100 km!

R18bceRotOWQI1
Film animowany rozpoczyna tablica z tytułem Historia złota i ujęcie mapy Europy z zaznaczonymi czterema miejscami wydobycia złota: na terenie obecnej Polski, Bałkanów, Grecji i Cypru. W rogu ekranu znajduje się stylizowana kartka z kalendarza z napisem około 2000 rok przed naszą erą. Następuje oddalenie widoku, przejazd kamery na kolejny obraz z listy i ponowne zbliżenie na rysunek przedstawiający targowisko z piramidami w tle. Dwie ludzkie sylwetki, sprzedawcy naczyń i kupującego, kupujący trzyma w ręce złote grudki. Kartka z kalendarza ma napis około 1500 rok przed naszą erą. Oddalenie widoku, przejazd kamery na następny obraz przedstawiający analogiczną do poprzedniej scenę handlu z orientalnymi budynkami w tle. Sylwetki handlujących mają tym razem szpiczaste kapelusze. Napis z kartki kalendarza głosi: 1000 rok przed naszą erą. Oddalenie widoku, przejazd kamery na następny obraz z mapą południowej części Europy z zaznaczoną Wenecją. Kartka z kalendarza ma datę 1284 rok, a po prawej stronie ekranu znajdują się obrazy czterech złotych monet. Oddalenie widoku, przejazd kamery na następny obraz z mapą Stanów Zjednoczonych i Kanady. Trzy miejsca: zachodnie i wschodnie wybrzeże USA oraz Alaska zaznaczone są rysunkami grudek złota. Oprócz tego na mapie znajduje się pięć piktogramów przedstawiających kopaczy. Niebieskie strzałki przy nich wskazują kierunki przemieszczania się ludzi podążających do obszarów w których odkryto złoto. Kartka z kalendarza ma datę 1799 rok. Oddalenie widoku, przejazd kamery na następny obraz z mapą Europy. Kartka z kalendarza ma datę 2002 rok, a poniżej znajduje się symbol waluty Euro, którego dolna część zabarwiona jest na żółto i widnieje na niej napis 15%. Państwa Irlandia, Francja, Hiszpania, Portugalia, Niemcy, Austria, Włochy, Grecja, Holandia, Finlandia i Belgia, wyróżnione są kolorem niebieskim i symbolem Euro. Oddalenie widoku, przejazd kamery na następny obraz z mapą Azji południowej i zaznaczonymi Chinami. Kartka z kalendarza ma datę 2007 rok, a z obszaru Chin wyrasta srebrna kolumna z numerem 1. Na kolumnie leżą bryłki złota.

Srebro (łac. argentum) to metal szlachetny popularny od czasów starożytnych, stosowany do wyrobu biżuterii, naczyń i sztućców. Jest najlepszym przewodnikiem prądu elektrycznego i ciepła, dlatego używa się go do produkcji styków elektrycznych oraz paneli słonecznych. Ze względu na właściwości antybakteryjne srebra wykonuje się z niego implanty. W postaci silnie rozdrobnionej, jako tzw. nanosrebro (1–5 nm), srebro jest stosowane m.in. do produkcji materiałów opatrunkowych i kosmetyków o szczególnych wymaganiach antybakteryjnych.

Miedź (łac. cuprum) to metal, którego nazwa pochodzi od miejsca, gdzie był wydobywany w starożytności, czyli Cypru. Jest metalem miękkim, kowalnym i ciągliwym. Gęstość miedzi wynosi 8,93 g/cmIndeks górny 3. Dzięki swoim właściwościom, takim jak bardzo dobre przewodnictwo prądu elektrycznego i ciepła, miedź jest stosowana m.in. w przemyśle elektrotechnicznym, elektroenergetycznym i budownictwie. Stopów miedzi używa się do wyrobu armatury wodnej, okuć budowlanych, aparatury chemicznej, łożysk, instrumentów muzycznych, przedmiotów ozdobnych (patery, sztućce, sztuczna biżuteria), w przemyśle stoczniowym (np. śruby okrętowe), obronnym (np. łuski), precyzyjnym (np. wagi, zegary mechaniczne). Stopy miedzi są składnikami monet, m.in. euro oraz polskich złotych. Ze względu na znaczenie biologiczne miedź jest wykorzystywana w biomedycynie.

RCYdwjQjPyEYz1
Aplikacja interaktywna zawierająca Układ Okresowy pierwiastków, w którym kliknięcie pola z pierwiastkiem powoduje podanie wszystkich jego podstawowych właściwości fizycznych, a także krótkiej informacji na temat zastosowania. Umożliwia ona też podświetlanie wszystkich pierwiastków z danej grupy lub okresu, wyróżnienie graficzne z uwzględnieniem wybranych cech, takich jak metaliczność lub stan skupienia w warunkach normalnych.
Metale i niemetale w układzie okresowym
Polecenie 2

Wyszukaj w układzie okresowym pierwiastki chemiczne: złoto, srebro, miedź. Zapoznaj się z ich charakterystyką.
Wypisz kilka cech każdego z tych metali.

RfRKQkUafMKCX1
Układ okresowy pierwiastków - miedź, złoto, srebro
Miedź, srebro i złoto w układzie okresowym pierwiastków chemicznych

Co zajmie więcej miejsca: kilogram srebra czy kilogram złota? Kilka słów o gęstości.

R1AhlM17z1XBX1
Na początku animacji widać porównanie kilogramowej sztabki złota ze scyzorykiem i z piórem. Następnie porówanie dwóch brył: złota i srebra i przedstawienie ich gęstości. Później widoczny pokój, w którym mieści się 100 ton złota. Na koniec porównanie Statuy Wolności z prostopadłościanem przedstawiającym całe wydobyte dotychczas złoto

Jaką ma masę oraz jaką powierzchnię zajmuje wydobyte dotychczas złoto? Kilka słów na temat złota.

R14kkUx2yuLuJ1
Czego jeszcze nie wiesz o złocie?

Czy znasz historię srebra? Kilka słów na temat srebra.

R12yjUhZALv9y1
Czego jeszcze nie wiesz o srebrze?
Ciekawostka

Złoto, jakiego nie znamy

R1cr0YhO9OydK1
Prezentacja zdjęć: Papier toaletowy ze złota; Babeczki w złotych papierkach; Złote cygara; Złote gogle astronautów; Złoto cudownym lekiem; Złota choinka.
Rk2tpZiCRbAOd1
Film rozpoczyna ujęcie bryłki żelaza o kształcie przypominającym kawałek pizzy. Jego powierzchnia jest nierówna i sprawia wrażenie szorstkiej. Zmiana ujęcia na przedstawiające dwa kawałki rudy żelaza. Hematyt z lewej strony jest brązowy i przypomina zwykły kamień. Magnetyt z prawej strony jest błyszczący i przypomina metaliczną skałę. Zmiana ujęcia na kawałek aluminium o nieregularnym wyglądzie, jak niedbale uderzona jakimś okrągłym przedmiotem kostka z plasteliny. Powierzchnia srebrna, błyszcząca, choć nie wypolerowana. Krawędzie ostre, z jednej strony wyglądające jak spiłowane. Zmiana ujęcia na przedstawiające boksyt - srebrnobrązowy kamień z wgłębieniami i dziurami. Zmiana ujęcia na widok dwóch kostek z cynku - gładkiego, srebrnego sześcianu oraz szorstkiego, srebrnoczarnego prostopadłościanu. Zmiana ujęcia na rudę zwaną blendą cynkową. Jej kawałek przypomina odłamek betonu w którym zatopiono mniejsze kawałki metalu. Zmiana ujęcia na rtęć w postaci srebrnoczarnej plamy. Zmiana ujęcia na rudę rtęci, cynober, przypominający czerwony kamień z wyżartymi brązowymi kawałkami.
R1NwANsZHNDeY1
Wyświetlane są kolejno: widok ogólny - stół z widocznymi pojemnikami wypełnionymi naftą, w której zanurzone są kawałki sodu, potasu i wapnia (każdy metal w osobnym pojemniku) oraz 3 szalkami Petriego zawierającymi wodę. Mały kawałek sodu wkładamy do wody w szalce Petriego i obserwujemy przebieg doświadczenia. Mały kawałek potasu wkładamy do wody w szalce Petriego i obserwujemy przebieg doświadczenia. Mały kawałek wapnia wkładamy do wody w szalce Petriego i obserwujemy przebieg doświadczenia. Ekran końcowy podzielony na 3 części – na każdej z nich jeszcze raz pokazana reakcja każdego metalu, a pod każdym oknem podpis z nazwą metalu.
Ciekawostka

Samonaprawiający się metal
Naukowcom z Massachusetts Institute of Technology udało się odkryć materiał, który przez swe właściwości przypomina słynny samonaprawiający się metal T‑1000, znany z filmu Terminator w reżyserii (1984 r.) Jamesa Camerona (czyt. dżejmsa kamerona).
Odkrycia tego dokonali prof. Michael Demkowicz (czyt. majkel dimkowicz) i jego student Guoqiang Xu (czyt. głokjang zu). Prowadząc badania, zauważyli, że pęknięty kawałek stopu niklu pod wpływem rozciągania scala się zamiast ulegać dalszemu uszkodzeniu. Początkowo uważali obserwowane zjawisko za błąd laboratoryjny, jednak kolejne testy wykazały, iż badany przez nich stop potrafi sam się naprawić.

R1I7hfeT4znYx1
Komputerowa symulacja zjawiska „samoleczenia”
iHRxJuo0Jw_d5e337

2. Jakie właściwości mają metale?

Informacje o metalach można pozyskać:

  • na podstawie przeprowadzonych doświadczeń (np. badających właściwości fizyczne i chemiczne za pomocą zmysłów),

  • odczytując dane z układu okresowego pierwiastków lub tablic chemicznych.

Metale mają wiele cech wspólnych – metaliczny połysk, dzięki któremu odbijają światło, dając efekt błyszczenia, oraz barwę srebrzystobiałą lub srebrzystoszarą. Wyjątek stanowi złoto – o barwie żółtej, oraz miedź – o barwie od srebrzystoróżowej (dobrze oczyszczona) do czerwonobrunatnej. Wszystkie metale oprócz ciekłej rtęci w temperaturze pokojowej są substancjami stałymi.
Związki niektórych metali powodują zabarwienie płomienia, np.: sodu – na żółto, strontu – na karminowo, wapnia – na ceglastoczerwono, a baru i miedzi – na zielono. Właściwość ta umożliwia wykrycie obecności metalu w badanej próbce (próba płomieniowa). Zdolność barwienia płomienia jest wykorzystywana w produkcji ogni sztucznych.

RLqJs4JbQUbax1
Aplikacja służy do symulowania efektu, jaki niektóre metale wywołują na płomień. Z lewej strony okna znajduje się rysunek zapalonego palnika spirytusowego, z prawej natomiast patyczki z cienkimi końcami opisane symbolami metali: Li, Na, K, Ca i Cu. Przeciągnięcie patyczka w obszar płomienia powoduje na rysunku zmianę jego koloru na taki, jaki przybrałby ogień podczas prawdziwej próby płomieniowej: Lit zabarwia na wiśniowo, sód na żółto‑pomarańczowo, potas na różowo‑fioletowo, wapń na czerwono, a miedź na zielono.
Źródło: Dariusz Adryan, Michał Szymczak, licencja: CC BY 3.0.
Badanie właściwości fizycznych wybranych metali
Doświadczenie 1
Problem badawczy

Czy metale mają takie same właściwości fizyczne?

Hipoteza

Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie zweryfikuj ją.

Metale różnią się właściwościami fizycznymi.
Metale mają podobne właściwości fizyczne.

Co będzie potrzebne
  • nóż,

  • pęseta,

  • magnes,

  • cynk,

  • sód,

  • magnez,

  • glin,

  • żelazo.

Instrukcja
  1. Określ stan skupienia, barwę, połysk wszystkich metali.

  2. Do próbek: cynku, sodu (osuszonego z nafty), magnezu, glinu i żelaza zbliż magnes.

Podsumowanie

Cynk jest ciałem stałym o srebrzystoszarej barwie i metalicznym połysku. Sód także jest ciałem stałym o srebrzystobiałej barwie i metalicznym połysku zaraz po przekrojeniu jego próbki. Jest miękki, można go kroić nożem. Magnez i glin są stałymi, srebrzystobiałymi substancjami o metalicznym połysku. Cynk, sód, magnez i glin nie mają właściwości magnetycznych. Żelazo jest stałą, srebrzystoszarą substancją o metalicznym połysku. Żelazo jest silnie przyciągane przez magnes, ma właściwości magnetyczne.
Cynk, sód, magnez, żelazo i glin to metale. Niektóre ich właściwości są podobne, innymi się różnią, np. spośród badanych metali tylko żelazo ma właściwości magnetyczne.

Badanie przewodnictwa cieplnego metali
Doświadczenie 2
Problem badawczy

Czy metale przewodzą ciepło?

Hipoteza

Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie zweryfikuj ją.

Metale przewodzą ciepło.
Metale nie przewodzą ciepła.

Co będzie potrzebne
  • zlewka,

  • gorąca woda,

  • zagięta metalowa płytka miedziana,

  • parafina.

Instrukcja
  1. Do zlewki wlej gorącą wodę.

  2. Włóż zagiętą metalową płytkę tak, aby jeden jej koniec był zanurzony w wodzie. Na drugim jej końcu umieść kawałek parafiny.

  3. Obserwuj zachodzące zmiany.

    R1KKmnFi0diRf1
    Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Podsumowanie

Parafina umieszczona na miedzianej płytce po pewnym czasie zaczyna się topić.
Stopniowe nagrzewanie się płytki przez jej zanurzenie w gorącej wodzie spowodowało topienie się parafiny. Oznacza to, że miedź, z której wykonana była płytka, przewodzi ciepło. Metale są dobrymi przewodnikami ciepła.

Badanie przewodnictwa elektrycznego metali
Doświadczenie 3
Problem badawczy

Czy metale przewodzą prąd elektryczny?

Hipoteza

Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie zweryfikuj ją.

Metale przewodzą prąd elektryczny.
Metale nie przewodzą prądu elektrycznego.

Co będzie potrzebne
  • bateria,

  • żarówka,

  • drucik miedziany,

  • przewody elektryczne.

Instrukcja
  1. Zmontuj z baterii, żarówki i przewodów elektrycznych zestaw do badania przewodzenia prądu elektrycznego.

  2. Umieść miedziany drucik w układzie elektrycznym, zamykając w ten sposób jego obwód. Obserwuj, kiedy żarówka się zaświeci.

Podsumowanie

Po zamknięciu obwodu przez umieszczenie w nim miedzianego drucika żarówka zaświeciła się.
Miedź przewodzi prąd elektryczny. Metale są dobrymi przewodnikami prądu elektrycznego.

RhcAWltEFfCEm1
PrzewodnictwoE
Źródło: Michał Szymczak, Anita Mowczan, licencja: CC BY 3.0.
R19BZ2mxBwbDh1
Temperatura
Źródło: Michał Szymczak, Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Właściwości metali

Metal (symbol)

Barwa

Połysk

Gęstość [kg/m³]

Temperatura topnienia [°C]

Temperatura wrzenia [°C]

cynk (Zn)

srebrzystobiała

metaliczny

7140

419

907

glin (Al)

srebrzystobiała

metaliczny

2700

660

2520

miedź (Cu)

srebrzystoróżowa (łososiowa)

metaliczny

8930

1085

2570

ołów (Pb)

srebrzystoszara

metaliczny

11340

327

1756

potas (K)

srebrzystobiała

metaliczny

860

63

757

rtęć (Hg)

srebrzystobiała

metaliczny

13534

−39

357

sód (Na)

srebrzystobiała

metaliczny

970

98

883

srebro (Ag)

srebrzystobiała

metaliczny

10500

962

2155

wapń (Ca)

srebrzystobiała

metaliczny

1550

842

1490

złoto (Au)

żółta

metaliczny

19280

1064

2856

żelazo (Fe)

srebrzystoszara

metaliczny

7870

1538

2861

Metale i ich zastosowanie

Nazwa metalu

Zastosowanie

lit

dodatek do lekkich stopów metali, stosowany w ogniwach litowych i akumulatorach

magnez

składnik związków wykorzystywanych do produkcji obudowy przedmiotów, elementów karoserii, składnik stopów o małej gęstości

glin

puszki, folia aluminiowa, składnik stopów o małej gęstości

miedź

przewody elektryczne, składnik stopów (m.in. mosiądz, brąz)

srebro

jubilerstwo, do produkcji luster i bombek choinkowych

rtęć

wypełnienia w stomatologii, baterie do telefonów, lampy jarzeniowe, termometry

wolfram

żarniki w żarówkach, składnik stopów

Ciekawostka

Region bogaty w żelazo
Pilbara to region w Australii cechujący się niewielkim zaludnieniem i dużym znaczeniem gospodarczym. Stąd pochodzi około 45% wydobywanej obecnie na świecie rudy żelaza. Zasoby te nadają tamtejszej glebie charakterystyczną (rdzawą) barwę, dobrze widoczną z dużej wysokości.

R13bBTjQp58Bq1
Pilbara – złoża żelaza i manganu
iHRxJuo0Jw_d5e571

3. Na czym polega proces korozji?

Polecenie 3

Zastanów się:

  • Czy znasz doświadczenie obrazujące zjawisko korozji? W jaki sposób można doświadczalnie zobrazować przebieg korozji? Czy wiesz, czym jest rdzardzardza?

  • Jakie znasz metody zapobiegania korozji? W jaki sposób chroni się metalowe części przed korozją?

  • Gdzie w najbliższym otoczeniu można zaobserwować zjawisko korozji?

KorozjakorozjaKorozja to proces niszczenia materiałów spowodowany działaniem powietrza, wody i innych czynników środowiska. Niszczenie rozpoczyna się na powierzchni metalu i postępuje w głąb, zmieniając jego właściwości. Najbardziej narażone na korozję są łączenia z innym metalem, np. miejsca spawania lub lutowania. Korozja żelaza i stali to rdzewienie.
Przedmioty wykonane z miedzi, jak np. pokrycia dachów zabytkowych budowli, z biegiem czasu pokrywają się zielonym nalotem, zwanym patynąpatynapatyną, który chroni miedź przed dalszym niszczeniem. Proces ten nazywamy pasywacjąpasywacjapasywacją.

R1Em4VTh6yN1K1
Film zmontowany jest ze zdjęć wykonywanych w przeciągu ośmiu dni. Scena przedstawia trzy szklane naczynia z przykrywkami, w których w różnych warunkach przechowywane są po dwie takie same metalowe śruby. W pierwszym naczyniu od lewej śruby znajdują się w wodzie na powierzchni której jest warstwa oleju w drugim naczyniu śruby zanurzone są w wodzie do połowy, a górna połowa wystawiona jest na działanie atmosfery. W trzecim naczyniu nie ma wody, a na dnie dookoła śrub usypano niewielki kopczyk z substancji pochłaniającej wilgoć. Po prawej stronie od zdjęcia znajduje się stylizowana kartka z kalendarza z datą 21 września. Następuje przedstawienie za pomocą podpisów wszystkich trzech naczyń, a następnie kalendarz zaczyna odliczać upływające dni. Na przełomie trzeciego i czwartego dnia zaczynają być widoczne pierwsze ślady rdzy na śrubach w środkowym naczyniu na części wystającej ponad powierzchnię wody. Ósmego dnia te części tych dwóch śrub są już całkowicie skorodowane. Śruby w naczyniu pierwszym i trzecim nie uległy żadnym zmianom. Wniosek ten pojawia się w napisach pod naczyniami pod koniec filmu.
RMVEOK40ZT8jN1
Nagranie składa się z następujących po sobie zdjęć, którym towarzyszy komentarz głosowy. Pierwsze zdjęcie przedstawia stary statek, którego kadłub pokryty jest w całości rdzą. Drugi slajd to para zdjęć przedstawiające korozję w powiększeniu na dwóch kawałkach metali. Spęczniała i uszkodzona powierzchnia metalu w zróżnicowanych kolorach. Na tle tych zdjęć pojawia się komentarz tekstowy w postaci listy czynników powodujących korozję, które odczytuje lektor. Fragment o ochronie przed korozją rozpoczyna zdjęcie przedstawiające Wieżę Eiffla. Zmiana na zdjęcie przedstawiające ekspozycję muzealną przedstawiającą dawne zbroje. Na jego tle pojawia się komentarz tekstowy metody ochrony przed korozją odczytywany przez lektora. Następuje zmiana na rysunek przedstawiający rurociąg w przekroju z podłączonym do niego protektorem w postaci bloku cynku zaznaczonego kolorem czerwonym. Towarzyszy temu komentarz opisujący działanie protektora.
iHRxJuo0Jw_d5e622

Podsumowanie

  • Pierwiastki chemiczne dzielimy na metale i niemetale.

  • Metale w temperaturze pokojowej charakteryzują się:

    • stałym stanem skupienia (z wyjątkiem rtęci),

    • srebrzystobiałą lub srebrzystoszarą barwą (z wyjątkiem złota, miedzi),

    • połyskiem metalicznym,

    • przewodnictwem cieplnym,

    • przewodnictwem prądu elektrycznego,

    • ciągliwością,

    • tym, że są kowalne.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Przygotuj infografikę ilustrującą właściwości i zastosowania trzech wybranych metali.

Polecenie 4.2

Wykonaj ulotkę reklamującą sposoby zapobiegania korozji.

Polecenie 4.3

Korzystając z różnych źródeł informacji wyjaśnij, na czym polega zjawisko zwane zarazą cynową.

Polecenie 4.4

Folia aluminiowa z jednej strony jest błyszcząca, a z drugiej – matowa. Błyszcząca strona chroni przed utratą ciepła (odbija je), podczas gdy matowa je przepuszcza (pochłania). Która strona folii (błyszcząca czy matowa) powinna przylegać do zawijanej gorącej potrawy, aby była ona ciepła jak najdłużej? Odpowiedź uzasadnij.

Polecenie 4.5

*Na podstawie książki Guziki Napoleona – jak 17 cząsteczek zmieniło historię lub innych źródeł informacji historycznych odpowiedz na pytania:
Czy klęskę armii Napoleona podczas wojny z Rosją w roku 1812 można wytłumaczyć kruszeniem się guzików przy mundurach? Co mogło spowodować tę niedogodność?

Dowiedz się więcej

iHRxJuo0Jw_d683t378

iHRxJuo0Jw_d5e856

Słowniczek

korozja
korozja

niszczenie materiałów (głównie żelaza) spowodowane wpływem czynników środowiska (wywołane jednoczesnym działaniem tlenu zawartego w powietrzu oraz wody, a nawet wilgoci); korozję przyspiesza obecność soli kamiennej

metale
metale

substancje o metalicznym połysku, bardzo dobrze przewodzą ciepło i prąd elektryczny

rdza
rdza

krucha, żółtobrunatna warstwa pokrywająca wyroby z żelaza i stali, powstaje w procesie ich korozji (rdzewienia)

patyna
patyna

cienka, zielonkawa, szczelnie przylegająca warstwa związków chemicznych powstająca w wyniku działania czynników atmosferycznych na miedź

pasywacja
pasywacja

proces powstania na powierzchni metalu cienkiej, szczelnie przylegającej warstewki związku (*np. glin jest pokryty tlenkiem glinu), która chroni metal przed korozją

iHRxJuo0Jw_d5e961

Zadania

Ćwiczenie 1
R1T6jPO1pPrnG1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RlX0s6WbOfJ4c1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RdQd3IyyA6fTa1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RNfbWqG86AfJm1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Rs9BPEgKlruTe1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.