Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1E1sULVbwTUc

Demokratyczne Ateny

Wyobrażenie Akropolu i Areopagu w klasycznym okresie Aten
Leo van Klenze, Wyobrażenie Akropolu i Areopagu w klasycznym okresie Aten, 1846, olej na płótnie, Nowa Pinakoteka w Monachium, domena publiczna

Starożytna Grecja

Starożytni Grecy nazywali swój kraj Helladą, a siebie Hellenami. Mówili tym samym językiem i wierzyli w tych samych bogów. Mieli poczucie wspólnoty, potrafili zjednoczyć się w sytuacji zagrożenia. Mimo to nie stworzyli jednego państwa, lecz wiele małych miast‑państw, zwanych polis. Do największych należały Ateny i Sparta.

Ciekawostka

Od słowa „polis” pochodzą wyrazy „polityk” i „polityka”.

Gdzie leżała starożytna Grecja?

Polecenie 1
  • Odczytaj z mapy nazwy mórz oblewających Grecję.

  • Podaj nazwy trzech wysp zamieszkanych przez Greków.

  • Pokaż na mapie Ateny i Spartę.

  • Odczytaj nazwy krain, w których znajdowały się te miasta.

  • Przyjrzyj się mapie i wyjaśnij, dlaczego Grecy byli doskonałymi żeglarzami.

R1Fpdh7ZGC2ui1
Grecja to kraj położony w południowej części Półwyspu Bałkańskiego
Krystian Chariza i zespół,

Prawie cały obszar Grecji pokrywają wysokie góry, które dzielą ten kraj na mniejsze krainy.

Polecenie 2

Jak sądzisz, czy łatwo podróżuje się w takich warunkach? Uzasadnij swoją odpowiedź.

uzupełnij treść
RzriKFTJT4NzM
Góry w Helladzie
Contentplus.pl sp. z o.o.,

Kiedy to było?

ROlNh1iSEsJSl11
Oś czasu Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Contentplus.pl sp. z o.o.,
tXyriMqKKF_0000001K

Demokracja ateńska

RAMvuelM13Vcy1
Perykles. Rzymska kopia greckiej rzeźby, przechowywana obecnie w Muzeum Pio-Clementino w Watykanie
domena publiczna

Na przełomie VI i V wieku p.n.e. w Atenach ukształtował się system sprawowania władzy zwany demokracją. Słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza „władzę ludu”.

O sprawach państwa mogli decydować obywatele Aten. Byli nimi wszyscy wolni mężczyźni urodzeni w Atenach. Kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy nie mieli prawa głosu. Obywatele byli równi wobec prawa i brali udział w obradach Zgromadzenia Ludowego. Każdy mógł wyrazić swoje zdanie na temat dyskutowanego zagadnienia lub zgłosić propozycję uchwały. Postanowienia zapadały w wyniku głosowania. Głos każdego obywatela – zarówno bogatego, jak i biednego – był tak samo ważny. Zgromadzenie Ludowe wybierało też urzędników i dowódców wojskowych, zwanych strategami.

Najwybitniejszym dowódcą był Perykles, wybierany kilkakrotnie na urząd stratega. Był doskonałym mówcą. Stał się jednym z najważniejszych ludzi w Atenach.

Ciekawostka

Urzędników w Atenach nie wybierano (poza urzędem stratega), tylko losowano. W ten sposób każdy obywatel, bez względu na majątek, miał szansę pełnić urząd. Przed jego objęciem przechodził jednak specjalny egzamin. Publicznie przepytywano go, czy sumiennie wypełniał dotychczas swoje obowiązki obywatelskie: oddawał cześć bogom, brał udział w wyprawach wojennych, płacił podatki. Odchodząc, musiał złożyć sprawozdanie finansowe, a obywatele decydowali, czy dobrze pracował, czy należy go oddać pod sąd. Urzędnikiem zostawało się tylko na rok i nie można było pełnić tego samego urzędu dwa razy.

Polecenie 3

Przyjrzyj się uczestnikom Zgromadzenia Ludowego i odpowiedz na pytania:

  • Jak zgromadzeni reagują na słowa mówcy?

  • Jak myślisz, dlaczego mówca stał na podwyższeniu?

  • Wyjaśnij, dlaczego używano klepsydry.

R149QO5ibkcb51
zadanie interaktywne
Zgromadzenie Ludowe w Atenach
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
1
Ćwiczenie 1
R16iey8KVJROw1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ostracyzm

Ateńczycy co roku przeprowadzali głosowanie zwane ostracyzmem. Na glinianych skorupkach (ostrakonach) obywatele wypisywali imię polityka, który ich zdaniem zagrażał demokracji. Ten, którego wskazało najwięcej osób, musiał na 10 lat opuścić Ateny.

Polecenie 4

Przyjrzyj się ostrakonowi. W jaki sposób został sporządzony na nim napis?

RPt9I90q1wOLE
Ostrakon
Marsyas, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5
1
Ćwiczenie 2
Rzji6wIZUTl9C1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tXyriMqKKF_00000034

Ateny w czasach Peryklesa

R1P8xWCGxqtEj1
Współczesna panorama Akropolu
A. Savin, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Perykles dbał, by w życiu politycznym brali udział wszyscy obywatele, nawet najbiedniejsi. Wprowadził diety, czyli wynagrodzenie za udział w zgromadzeniu. Dzięki temu rzemieślnicy i rolnicy, którzy na czas obrad zamykali swoje warsztaty i zaprzestawali prac w polu, mogli nie martwić się o utracone zarobki.

Peryklesowi szczególnie zależało na pięknym wyglądzie miasta. Zatrudnił rzeźbiarzy, malarzy i architektów. Z jego inicjatywy powstawały w Atenach nowe gmachy i świątynie. Szczególnie pięknie prezentował się Akropol, najwyżej położona część miasta. Znajdowało się tam wiele wspaniałych świątyń, do których budowy stosowano marmur. Ich wnętrza zdobiły liczne rzeźby.

RmTympGqYDXZX1
zadanie interaktywne
Rekonstrukcja ateńskiego Akropolu
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
1
Ćwiczenie 3
R1QuWIHLNWr7u1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Długie Mury

R1V7jTZLAlVPC1
Grecka triera – okręt wojenny z trzema rzędami wioseł. Model w Muzeum Niemieckim w Monachium
Matthias Kabel, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Dbając o bezpieczeństwo państwa, Perykles rozbudował flotę i wybudował mury obronne, otaczające Ateny wraz z portem w Pireusie. Dzięki bogactwu i sile wojskowej ateńska polis stała się wówczas największą potęgą w świecie greckim.

Polecenie 5

Zastanów się, jaką funkcję pełnił port. Wyjaśnij, dlaczego Ateńczycy zdecydowali się na budowę muru, który widzisz na ilustracji.

R1Clg351uVOap
Długie Mury łączyły Ateny z portem w Pireusie
Contentplus.pl sp. z o.o.,
tXyriMqKKF_00000048

Na agorze

RVVoqGHrAZgGd1
Agora ateńska Agora ateńska Źródło: Thinkstock, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Agora ateńska
Thinkstock, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl

Życie towarzyskie, polityczne i gospodarcze w Atenach – i innych greckich miastach – toczyło się na centralnym placu, zwanym agorą. Była ona otoczona licznymi budynkami państwowymi: sądami, świątyniami, bibliotekami. Zdobiły ją posągi, fontanny i dające cień wielkie drzewa. Plac tętnił życiem. Ateńczycy przychodzili tu na zakupy, załatwić ważne sprawy, ale także spotkać znajomych czy poplotkować. Handlarze rozkładali towary na matach, wozach lub straganach przykrytych daszkami z materiału. Można tu było kupić: oliwę, owoce, sery, ryby, naczynia, wazy, drewno, a nawet zwierzęta.

tXyriMqKKF_0000004I

Podsumowanie

1
Ćwiczenie 4
RHxbaupLOtYAc1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Na czym polegała demokracja ateńska?

  2. Jako uczniowie szkoły (klasy) tworzycie wspólnotę. Czy w jej funkcjonowaniu potrafisz rozpoznać mechanizmy podobne do tych, które działały w demokratycznym ustroju Aten?

  3. Wyjaśnij, dlaczego czasy Peryklesa określa się „złotym wiekiem” Aten.