„Żabko”, „żabciu”, „żabeńko”, a nawet „ropuszko” – między innymi takich właśnie wyrazów używamy, okazując sobie uczucia. W języku polskim istnieje ogromny zasób spieszczeń, które można nazwać „czułymi słówkami”. Ważne jest tylko to, by wybór mówiącego został zaakceptowany przez adresata. W przeciwnym razie – zamiast okazać mu czułość, możemy go urazić.

Jak przekazujemy uczucia za pomocą afektonimów?

Możliwości, jakie daje nam język polski, by okazywać emocje za pomocą czułych słówek, są ogromne. Najczęściej wykorzystywanym przez nas sposobem jest używanie imion w formie spieszczonej. Uzyskujemy to dzięki ich skracaniu, zamienianiu spółgłosek twardych na miękkie (Marta – Marcia), a także dodawaniu przyrostków: „-ek”, „-ka”, „-uś”, „-sia”, „-usia”, „-ula” i innych. Oto proponowany zbiór spieszczeń imienia Justyna.

Kiedy chcemy wyrazić nasze uczucia, często posługujemy się kilkoma przyrostkami naraz, np. wyraz „Janeczek” zawiera podwójne „-ek” (pierwsze z nich przeszło w „-ecz”). Inaczej mówiąc, „Janeczek” = „Jan” + „-ek” + „-ek”.

W funkcji afektonimów mogą występować również nazwy zwierząt i rzeczy. W niektórych sytuacjach służą one jednak obrażeniu lub poniżeniu rozmówcy. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy człowieka nazywamy „kołkiem”, „młotkiem”, „małpą”, „osłem” lub „żmiją”. Czasami jednakże komunikują one pozytywne uczucia, zwłaszcza wtedy, gdy używamy ich w formie zdrobniałej, np. „żabciu”, „misiaczku”, „kotuś”, „bąbelku”, „bobasku”. O tym, jakie uczucia przypisane są afektonimowi – pozytywne czy negatywne – decydują nie tylko intencje nadawcy, ale również relacje łączące go z rozmówcą oraz cała sytuacja porozumiewania się.

Duży wybór afektonimów można znaleźć w słowniku Czułe słówka. Słownik afektonimów przygotowanym przez Mirosława Bańkę i Agnieszkę Zygmunt. Zdaniem autorów, najczęstsze w polszczyźnie czułe słówka to: kochanie, misiu (misiaczku, misiaku, miśku itp.), kotku (koteczku, koteczko), skarbie (skarbeczku, skarbiku), słoneczko, myszko, dziubku (dziubeczku, dziubeńku), żabko (żabciu), serduszko, tygrysku.

RdzpqTSZFbmyh1

Mirosław Bańko, Agnieszka Zygmunt, Czułe słówka. Słownik afektonimów, Warszawa 2010 Mirosław Bańko, Agnieszka Zygmunt, Czułe słówka. Słownik afektonimów, Warszawa 2010

Uczucia okazujemy sobie nie tylko słowami, ale również gestami, takimi jak przytulenie, podanie ręki, pogłaskanie po głowie. Obdarowując się konkretnymi przedmiotami, także możemy wyrażać życzliwość, sympatię, a nawet miłość. Taką funkcję pełnią kwiaty oraz inne upominki, np. biżuteria. Rozpoznawalnym przez miliony ludzi na całym świecie symbolem miłości są usta, Amor i serce, a kolorem, który łączymy z tym uczuciem, jest czerwień. Głębokie uczucia komunikujemy też, pisząc listy i wiersze. Niektóre z nich mogą przyjmować formę kaligramów, to znaczy, że wersy ułożone są tak, by przypominać kształt przedmiotu, który ma związek z treścią utworu.

RSb3ih16uMuxG

Kaligram Źródło: Kuxu76, Kaligram, licencja: CC 0.

Zadaniowo

W funkcji czułych słówek używamy czasami bardzo zaskakujących określeń, np.: bestio moja, brzydalu, gnomie, potworze, kluseczko, ropuszko, prosiaczku, wstręciuszku (por. Czułe słówka. Słownik afektonimów). Czy zdarzyło ci się usłyszeć tego typu określenia wypowiedziane pod twoim adresem? Jeśli tak, to odpowiedz na poniższe pytania.

Oto zestaw afektonimów używanych przez internautę na określenie osoby, którą darzy wyjątkowym uczuciem. Wśród nich znajdujemy określenia, których podstawą (motywacją) są np. nazwy ptaków.