1. Powinności obronne obywateli RP

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. jest najważniejszym i najwyższym rangą aktem prawnym w naszym państwie. Określa ona nie tylko ustrój państwa, źródła prawa czy też zadania i kompetencje władz państwowych, ale również prawa i obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

Choć większość z nas zna przysługujące nam prawa i dba o ich przestrzeganie, to jednak powinniśmy również pamiętać o obowiązkach, które wynikają z naszego obywatelstwa. Konstytucja RP wymienia wśród nich:

• wierność Ojczyźnie,

• troskę o dobro wspólne,

• przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej,

• ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych (w tym podatków),

• dbałość o stan środowiska (zgodnie z przepisami Konstytucji, każdy ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie stanu środowiska),

• obronę Ojczyzny.

Ostatni z wymienionych obowiązków jest szczególnie istotny, ponieważ realizując go, przyczyniamy się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa państwa, w którym żyjemy i funkcjonujemy jako jego obywatele. Zgodnie z powszechnym obowiązkiem obrony Rzeczypospolitej Polskiej, wszyscy obywatele RP są zobowiązani do:

• umacniania obronności Rzeczypospolitej,;

• przygotowania siebie, innych oraz mienia narodowego na wypadek wojny;

• wykonywania innych zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony.

R1AjwP4AD3Oo21

Ilustracja przedstawia prostokątną okładkę książki, na której umieszczono biały napis Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Poniżej godło Polski – biały orzeł na czerwonym tle. Głowa orła skierowana jest w prawo.

2. Powinności obronne wynikające z ustawy o powszechnym obowiązku obrony

Treść Ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (z późn. zm.) uszczegóławia i konkretyzuje powinności wynikające z powszechnego obowiązku obrony. Zgodnie z art. 4 tego dokumentu, podlegają mu wszyscy obywatele zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. W jego ramach są oni zobowiązani do:

• pełnienia służby wojskowej;

• wykonywania obowiązków wynikających z przydziałów kryzysowych (nadanych na czas sytuacji kryzysowej) i przydziałów mobilizacyjnych (nadanych na czas mobilizacji);

• świadczenia pracy w ramach pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych;

• pełnienia służby w obronie cywilnej;

• odbywania edukacji dla bezpieczeństwa,

• uczestniczenia w samoobronie ludności (wszyscy obywatele RP, którym pozwala na to stan zdrowia, podlegają obowiązkowi szkolenia z zakresu obrony przed działaniami nieprzyjaciela oraz bronią masowego rażenia),

• odbywania ćwiczeń w jednostkach przewidzianych do militaryzacji i pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,

• wykonywania świadczeń na rzecz obrony – na zasadach i w zakresie określonych w ustawie.

RbcgRScg2Hnmt1

Kolorowe zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn. Mężczyźni stoją naprzeciw siebie w odległości 1 metra. Między sobą trzymają koc. Ubrani są w jaskrawozielone kamizelki z poziomymi pasami odblaskowymi. Na plecach napis: Obrona Cywilna.

3. Obowiązek służby wojskowej

W czasie pokoju obowiązek służby wojskowej polega na:

• odbywaniu ćwiczeń wojskowych (przez żołnierzy rezerwyżołnierze rezerwyżołnierzy rezerwy, osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy oraz ochotników);

• pełnieniu służby przygotowawczejsłużba przygotowawczasłużby przygotowawczej (przez osoby przeniesione do rezerwy, w tym żołnierzy rezerwy nieodbywających dotychczas czynnej służby wojskowej oraz ochotników);

• pełnieniu okresowej służby wojskowej przez żołnierzy rezerwy.

RIR4Q2L508N1S1

Kolorowe zdjęcie przedstawia grupę żołnierzy w trakcie szkolenia. Na pierwszym planie mieści się stół nakryty materiałem. Po lewej stronie stołu siedzi żołnierz, zaś po prawej stronie stoją dwaj żołnierze. To kobiety. Kobiety składają karabin z elementów ułożonych na stole. W głębi zdjęcia 2 żołnierze przodem do obserwatora. Wszystkie osoby ubrane w mundury w odcieniach ciemnej zieleni. Na głowach kaski, na plecach plecaki. W głębi zdjęcia zielona polana i las.

Ponadto w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia siłom zbrojnym możliwości wykonywania zadań, obowiązek służby wojskowej polega na:

• odbywaniu zasadniczej służby wojskowej przez osoby podlegające temu obowiązkowi;

• odbywaniu przeszkolenia wojskowego przez absolwentów szkół wyższych.

Natomiast w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny obowiązek służby wojskowej polega na pełnieniu służby wojskowej przez:

• osoby podlegające kwalifikacji wojskowejkwalifikacja wojskowakwalifikacji wojskowej;

• osoby przeniesione do rezerwy, w tym żołnierzy rezerwy;

• żołnierzy pozostawionych w czynnej służbie wojskowej;

• inne osoby, które ochotniczo zgłoszą się do tej służby.

W ramach obowiązku służby wojskowej osoby podlegające kwalifikacji wojskowej – zamiast do służby wojskowej – mogą być skierowane do odbycia zasadniczej służby lub szkolenia w obronie cywilnej. Ponadto za spełnienie obowiązku służby wojskowej uznaje się również pełnienie służby kandydackiej (przygotowującej do zawodowej służby wojskowej) oraz zawodowej służby wojskowej.

4. Rejestracja i kwalifikacja wojskowa

1 stycznia 2010 r. zasadnicza służba wojskowa została zawieszona. Mimo to wszyscy obywatele RP, którzy ukończyli 18 rok życia, podlegają rejestracji wojskowej. Prowadzi się ją na potrzeby ewidencji wojskowej oraz kwalifikacji wojskowej. Zgodnie z art. 31 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, rejestrację prowadzą wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy dla osoby objętej rejestracją.

Ponadto, zgodnie z art. 32 tej samej ustawy, mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 19 lat, są zobowiązani stawić się, w określonym terminie i miejscu, do kwalifikacji wojskowej. Obejmuje to stawienie się przed komisją złożoną z przedstawicieli: wójta (burmistrza, prezydenta miasta), powiatowej komisji lekarskiej oraz wojskowego komendanta uzupełnień. W ramach kwalifikacji wojskowej osobom jej podlegającym ustala się przynależność kandydata do odpowiedniej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej oraz następuje przeniesienie tych osób do rezerwy. Stawienie się do kwalifikacji wojskowej jest równoznaczne z uregulowaniem stosunku do obowiązku służby wojskowej.

R8faEnSpdQz5l1

Kolorowe zdjęcie w gabinecie lekarskim. Białe ściany. Okna po prawej stronie. Na pierwszym planie duży biały stół. Po prawej mężczyzna i kobieta siedzą za stołem. Po lewej siedzi młody mężczyzna, kandydat do służby wojskowej. Drugi kandydat stoi na wadze, tyłem do obserwatora. Mężczyzna stojący na wadze ubrany jest tylko w bieliznę. Na ścianie, naprzeciw mężczyzny stojącego na wadze, tablica z liczbami do badania wzroku. Za stołem, w głębi gabinetu, kobieta w białym fartuchu.

Wyróżnia się 4 kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej. Opisuje je poniższa tabela.

5. Służba w obronie cywilnej

Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. Jej podstawowymi jednostkami są formacje obrony cywilnej.

Zgodnie z art. 139 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej polega na:

• odbywaniu służby w obronie cywilnej, edukacji dla bezpieczeństwa oraz szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności;

• wykonywaniu innych zadań przewidzianych w ustawie o powszechnym obowiązku obrony.

Obowiązek służby w obronie cywilnej polega na:

• odbywaniu zasadniczej służby lub szkolenia oraz ćwiczeń w czasie pokoju;

• pełnieniu czynnej służby w czasie wojny.

Choć zasadniczo służba w obronie cywilnej odbywa się w formacjach obrony cywilnej, to może ona również mieć miejsce w jednostkach organizacyjnych niebędących formacjami obrony cywilnej. Jednostki te wskazuje Rada Ministrów.

Osoby podlegające obowiązkowi służby w obronie cywilnej mogą być zobowiązane w ramach tej służby do wykonywania prac na rzecz obrony cywilnej oraz do udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, a także w usuwaniu ich skutków.

R1QI9NYI7iEIG1

Ilustracja przedstawia duże żółte koło. W środku koła umieszczony jest niebieski trójkąt równoboczny. Trójkąt ustawiony poziomo, nie dotyka wierzchołkami krawędzi koła.

6. Świadczenia na rzecz obrony

Zgodnie z przepisami w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, na obywateli polskich, którzy ukończyli 16, a nie przekroczyli 60 lat życia, może być nałożony obowiązek świadczeń osobistychświadczenia osobisteświadczeń osobistych. Polegają one na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków. Obowiązek świadczeń osobistych w czasie pokoju może być nałożony również w związku z ćwiczeniami wojskowymi, w jednostkach przewidzianych do militaryzacji, w obronie cywilnej, praktycznymi w zakresie powszechnej samoobrony, a także w celu dostarczenia i obsługi przedmiotów świadczeń rzeczowych.

Ponadto osoby podlegające obowiązkowi świadczeń osobistych mogą być w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny powołane do wykonania różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz sił zbrojnych, obrony cywilnej lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na potrzeby obrony państwa.

Warto wspomnieć, że w momencie wystąpienia sytuacji kryzysowej (w tym w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny) na urzędy i instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także osoby fizyczne może być nałożony obowiązek świadczeń rzeczowychświadczenia rzeczoweświadczeń rzeczowych, polegający na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i innych rzeczy ruchomych, w celu przygotowania obrony państwa.

Świadczenia rzeczowe mogą być wykonywane na rzecz Sił Zbrojnych, jednostek organizacyjnych stanowiących bazy formowania specjalnie tworzonych jednostek zmilitaryzowanych, jednostek organizacyjnych obrony cywilnej oraz jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na potrzeby obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków.

W związku z wezwaniem do świadczenia rzeczowego na posiadacza przedmiotu oraz na biorącego nakłada się stosowne obowiązki:

• posiadacz przedmiotu oddaje go w stanie przydatnym do użytku wraz z dotyczącymi go dokumentami;

• biorący przedmiot świadczenia jest zobowiązany używać go zgodnie z przeznaczeniem;

• biorący ponosi zwykłe koszty i inne ciężary związane z utrzymaniem przedmiotu świadczenia, a poczynione przez niego wydatki lub nakłady nie podlegają zwrotowi;

• biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za jego utratę lub uszkodzenia oraz za szkody wynikłe z używania go w sposób sprzeczny z jego przeznaczeniem;

• biorący jest obowiązany zwrócić posiadaczowi przedmiot świadczenia w stanie niepogorszonym;

• biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie przedmiotu świadczenia będące następstwem prawidłowego używania;

• biorący przedmiot świadczenia jest odpowiedzialny za szkody wynikłe z niezwrócenia go w terminie oraz z tytułu napraw wykonywanych po tym terminie wskutek uszkodzeń powstałych w czasie używania go przez biorącego.

Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce amortyzacji. Ryczałt za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego wypłaca jednostka organizacyjna, na której rzecz świadczenie zostało wykonane.

Oprócz świadczeń osobistych oraz rzeczowych, przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony przewidują również świadczenia szczególneświadczenia szczególneświadczenia szczególne, które mogą być nałożone na instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Zgodnie z ustawą podmioty te mogą być zobowiązane do odpłatnego:

• dostosowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa;

• przystosowania budowanych (przebudowywanych i rozbudowywanych) obiektów budowlanych oraz wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony państwa;

• gromadzenia, przechowywania i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonania powyższych czynności.

RepbwqIbofFAc1

Kolorowa ilustracja przedstawia wnętrze zakładu produkcyjnego. W hali produkcyjnej ustawione są maszyny do szycia. Przy każdym stole z maszyną do szycia kobieta szyje mundury wojskowe. W głębi hali stół. Na stole ułożone w stos mundury.

Ponadto instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne mogą być zobowiązane do odpłatnego wykonania zadań mobilizacyjnych na rzecz sił zbrojnych.

W związku z tym świadczenia szczególne mogą obejmować np. dostosowywanie zakładów do potrzeb produkcji zbrojnej, przystosowanie budynków w celu zakwaterowania żołnierzy, szycie oraz gromadzenie mundurów, wytwarzanie i przechowywanie żywności na rzecz armii czy też produkcję niezbędnych maszyn, urządzeń i narzędzi.

Podsumowanie

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa nie tylko ustrój państwa, źródła prawa czy też zadania i kompetencje władz państwowych, ale również prawa i obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

• Jedną z powinności obywateli RP jest obowiązek obrony Ojczyzny. Jest on szczególnie istotny, ponieważ realizując go, przyczyniamy się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa państwa, w którym żyjemy i funkcjonujemy jako jego obywatele.

• Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele RP. W związku z tym są oni zobowiązani do: pełnienia służby wojskowej, wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów kryzysowych i przydziałów mobilizacyjnych, świadczenia pracy w ramach pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych, pełnienia służby w obronie cywilnej, odbywania edukacji dla bezpieczeństwa, uczestniczenia w samoobronie ludności, odbywania ćwiczeń w jednostkach przewidzianych do militaryzacji i pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych oraz wykonywania innych świadczeń na rzecz obrony.

• W dniu 1 stycznia 2010 r. zasadnicza służba wojskowa została zawieszona. Mimo to wszyscy obywatele RP, którzy ukończyli 18. rok życia, podlegają rejestracji wojskowej. Ponadto mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 19 lat, są obowiązani stawić się (w określonym terminie i miejscu) do kwalifikacji wojskowej, która ustala kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej oraz przeniesienie do rezerwy.

• Wyróżnia się 4 kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej: A, B, D oraz E.

• Choć zasadniczo służba w obronie cywilnej odbywa się w formacjach obrony cywilnej, to może ona również mieć miejsce w jednostkach organizacyjnych niebędących formacjami obrony cywilnej. Jednostki te wskazuje Rada Ministrów.

• Wśród świadczeń na rzecz obrony wyróżnia się: świadczenia osobiste, rzeczowe oraz szczególne.

Słowniczek

Zadania