System bezpieczeństwa narodowego – ogólna charakterystyka
Aby zapewnić swym obywatelom bezpieczeństwo państwo organizuje wiele przedsięwzięć, w których realizacji nieustannie uczestniczy duża liczba podmiotów. Są to nie tylko instytucje rządowe i samorządowe, ale niekiedy również przedsiębiorstwa prywatne. Wszystkie one tworzą system bezpieczeństwa narodowego. Jego skuteczne funkcjonowanie zapewnia państwu i jego obywatelom nie tylko odpowiednią ochronę przed zagrożeniami, ale również odpowiednią reakcję w przypadku ich wystąpienia.
jakie są warunki gwarancji bezpieczeństwa państwa;
że podstawowym zadaniem państwa jest ochrona obywateli przed zagrożeniami;
jakimi czynnikami jest uwarunkowane bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej i jej obywateli;
jakie znaczenie dla bezpieczeństwa RP ma członkostwo w organizacjach międzynarodowych.
definiować pojęcie systemu bezpieczeństwa narodowego;
charakteryzować uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego;
wymieniać najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP.
1. Pojęcie systemu bezpieczeństwa narodowego
W ogólnym rozumieniu system bezpieczeństwa narodowego danego państwa tworzą wszystkie odpowiedzialne za bezpieczeństwo organy oraz instytucje należące do władz wykonawczych, ustawodawczych, sądowniczych oraz lokalnych.
W opublikowanej w 2013 r. przez Biuro Bezpieczeństwa NarodowegoBiuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN) Białej księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej system bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) został zdefiniowany jako całość sił (podmiotów), środków i zasobów przeznaczonych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa, odpowiednio do tych zadań zorganizowana (w podsystemy i ogniwa), utrzymywana i przygotowywana
.
Treść Białej Księgi stała się podstawą zatwierdzonej w listopadzie 2014 r. przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (SBN). To właśnie w tym dokumencie ostatecznie zdefiniowano i opisano funkcjonujący w Polsce system bezpieczeństwa narodowego. Zgodnie z treścią SBN system ten obejmuje siły, środki i zasoby przeznaczone przez państwo do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane
. Składa się on z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz podsystemów wsparcia (społecznych i gospodarczych).
2. Uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego
System bezpieczeństwa narodowego RP obejmuje podsystem kierowania oraz podsystemy wykonawcze, w tym podsystemy operacyjne oraz podsystemy wsparcia. Skonstruowany w ten sposób uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego zaprezentowano w formie poniższego schematu.
Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełni Parlament RP, Prezydent RP i Rada Ministrów. Ponadto bardzo ważnym jego elementem jest zarządzanie kryzysowe.
Zastanów się i wyjaśnij, jaką rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełni system zarządzania kryzysowego.
Podsystemy wykonawcze to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem. Jak już wspomniano, dzielą się one na podsystemy: operacyjne (obronny i ochronne) oraz wsparcia (społeczne i gospodarcze).
Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym. Podsystem obronny tworzą siły zbrojne, zaś podsystemy ochronne to np. wymiar sprawiedliwości, służby specjalne czy też służby ratownicze.
Podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają natomiast podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami, do których należą np. instytucje edukacji dla bezpieczeństwa czy instytucje bezpieczeństwa finansowego.
3. Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP
Bezpieczeństwo narodowe jest jedną z najważniejszych wartości chronionych przez Rzeczypospolitą Polską, o ile nie najważniejszą. Z tego względu wiele dokumentów porusza tę tematykę oraz reguluje kwestie związane z bezpieczeństwem.
Najważniejszym z dokumentów jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 r. Jest to najwyższy rangą akt prawny w Polsce (z tego względu nazywany również ustawą zasadniczą), regulujący takie kwestie jak: prawa i wolności obywatela, sposób wyboru oraz zadania najwyższych władz państwowych (Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Rady Ministrów oraz władzy sądowniczej) czy też warunki i tryb wprowadzania stanów nadzwyczajnych. Wszystkie pozostałe akty normatywne ogłaszane w Polsce muszą być z nią zgodne.
Zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce są uregulowane przez odpowiednie ustawy. Najważniejsze w tym zakresie ustawy to:
ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP (która reguluje przede wszystkim funkcjonowanie Sił Zbrojnych RP),
ustawa o Policji,
ustawa o Państwowej Straży Pożarnej,
ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym,
ustawa o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego,
ustawa o służbie zagranicznej,
ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach naczelnego dowódcy sił zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej,
ustawa o stanie wyjątkowym,
ustawa o zarządzaniu kryzysowym.
W 2013 r. opublikowano Białą księgę bezpieczeństwa narodowego. Stanowi ona nowatorską analizę stanu polskiego bezpieczeństwa narodowego a jej treść oraz wnioski przeznaczone są dla wszystkich instytucji państwowych, organizacji publicznych i niepublicznych oraz obywateli. Biała księga stała się także podstawą wydanej w listopadzie 2014 r. Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (dokument ten zastąpił SBN opublikowaną w 2007 r.). Strategia, w sposób kompleksowy ujmuje problematykę bezpieczeństwa narodowego oraz wskazuje najkorzystniejsze sposoby wykorzystania wszystkich zasobów pozostających w dyspozycji państwa w sferze obronnej, ochronnej, społecznej i gospodarczej. Ponadto definiuje ona interesy narodowe i cele strategiczne zgodnie z zasadami i wartościami zapisanymi w Konstytucji. Określa również potencjał oraz ocenia środowisko bezpieczeństwa Polski w wymiarze globalnym, regionalnym i krajowym, prognozując trendy rozwojowe. Warto wspomnieć także o tym, że treść SBN jest zbieżna ze strategiami NATO i UE oraz dokumentami strategicznymi tworzącymi nowy system zarządzania rozwojem kraju.
Odszukaj w Internecie tekst Strategii bezpieczeństwa narodowego RP. Następnie na jego podstawie wymień i opisz interesy narodowe i cele strategiczne Polski w dziedzinie bezpieczeństwa.
Podsumowanie
System bezpieczeństwa narodowego RP to system obejmujący siły, środki i zasoby przeznaczone do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane.
System bezpieczeństwa narodowego RP składa się z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz wsparcia (społecznych i gospodarczych).
Podsystem kierowania jest kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. Tworzą go organy władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, wykonujący zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz procedurami funkcjonowania i stosowną infrastrukturą.
Podsystemy wykonawcze są to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem.
Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym. Zaś podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami.
Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP to: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy opisujące zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce, Biała księga bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Strategia bezpieczeństwa narodowego RP.
Strategia bezpieczeństwa narodowego RP z listopada 2014 r. jest zbieżna z ze strategiami Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej.
Opisz korzyści, jakie ma dla bezpieczeństwa państwa klarownie zaprojektowany system bezpieczeństwa narodowego. Swoje rozważania przedstaw w formie wypowiedzi pisemnej.
Słowniczek
urząd realizujący powierzone przez Prezydenta RP zadania w zakresie bezpieczeństwa narodowego
system (czyli podmioty oraz relacje zachodzące pomiędzy nimi) obejmujący siły, środki i zasoby przeznaczone przez państwo do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane; składa się on z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz podsystemów wsparcia (społecznych i gospodarczych)
Zadania
Które spośród wymienionych instytucji wchodzą w skład podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym?
- Prezydent RP.
- Siły Zbrojne.
- Policja
- Rada Ministrów.
- Sejm RP.
- Państwowa Straż Pożarna.
- Senat RP.
- Minister właściwy do spraw publicznych.
Jakie problemy porusza Strategia bezpieczeństwa narodowego RP?
- Określa potencjał bezpieczeństwa narodowego.
- Reguluje kwestie związane z prawami i wolnościami obywatelskimi.
- Określa sposób wyboru oraz zadania najwyższych władz państwowych.
- Ocenia środowisko bezpieczeństwa Polski.
- Definiuje interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa.
- Opisuje warunki i tryb wprowadzania stanów nadzwyczajnych.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Biała księga bezpieczeństwa narodowego RP została opublikowana w 1997 roku. | □ | □ |
| Konstytucja RP określa sposób wyboru oraz zadania najwyższych władz państwowych. | □ | □ |
| System bezpieczeństwa narodowego RP obejmuje podsystem kierowania i podsystemy wsparcia, w tym podsystemy operacyjne oraz wykonawcze. | □ | □ |
| Podsystemy operacyjne dzielą się na społeczne i gospodarcze. | □ | □ |
| Treść Strategii bezpieczeństwa narodowego jest zbieżna ze strategiami NATO i UE. | □ | □ |