Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Włoszczyzną do dziś nazywa się warzywa, które sprowadziła do Polski i nakazała uprawiać królowa Bona, która była Włoszką. Na królewskim stole brakowało jej kalafiorów, fasolki szparagowej, marchwi, sałaty i wielu innych warzyw. Znad Morza Śródziemnego pochodzą też figi, pomarańcze, cytryny i mandarynki.

Już wiesz
  • jaki klimat panuje w strefach lasu równikowego, pustyni, sawanny i stepu;

  • jaki jest związek między klimatem a warunkami życia roślin i zwierząt w tych krajobrazach;

  • jakie są charakterystyczne cechy klimatu śródziemnomorskiego.

Nauczysz się
  • wskazywać przystosowania roślin do życia w klimacie śródziemnomorskim;

  • omawiać wpływ człowieka na szatę roślinną nad Morzem Śródziemnym;

  • wymieniać rośliny uprawiane w basenie Morza Śródziemnego;

  • rozpoznawać wybrane dziko żyjące zwierzęta tego regionu.

itDrb5yvs1_d5e202

1. Rośliny strefy śródziemnomorskiej

Drzewa i krzewy strefy śródziemnomorskiej przystosowały się do przetrwania kilkumiesięcznego okresu suszy. Ich liście są twarde, skórzaste i pokryte woskiem, aby ograniczyć straty wody. Nie opadają sezonowo, lasy i zarośla w strefie śródziemnomorskiej są więc wiecznie zielone. Często są to kolczaste krzewy i niskie drzewa: ostrokrzew kolczasty, dąb ciernisty, oleander, dzikie oliwki, pistacja i jałowiec. Tworzą one charakterystyczne skupisko roślinne zwane makiąmakiamakią. Obecnie coraz częściej spotyka się także sprowadzone z Ameryki, odporne na susze opuncje i agawy oraz australijskie eukaliptusy. W miejscu dawnych pól powstały pastwiska, na których pasą się owce i kozy.

Wiele roślin w tym regionie jest sadzonych w celach ozdobnych albo do uzyskania cienia, np. cyprysy. Charakterystyczne dla krajobrazu śródziemnomorskiego są uprawy drzew oliwnych, winorośli, figowców, kasztanów jadalnych oraz drzew dających owoce cytrusowe, czyli pomarańczy, cytryn i mandarynek. Uprawia się tam także wiele roślin służących jako przyprawy (wawrzyn dający liść laurowy, majeranek, rozmaryn, szałwię, bazylię, koper włoski, tymianek i inne) albo dających aromatyczne olejki (lawenda, róża, mięta).

Ciekawostka

Specyficzną uprawą w śródziemnomorskiej Hiszpanii i Portugalii jest dąb korkowy, którego korę odrywa się (bez większej szkody dla drzewa) co kilka do kilkunastu lat. Produkuje się z niej na przykład korki do butelek, płyty ocieplające, tablice czy podstawki kuchenne.

RN1rmej5GOwu21
Zdejmowanie kory z dębu korkowego
Ważne!

Makia powstała w wyniku działalności człowieka. Pierwotnie obszar ten porastały lasy cedrowe i dębowe. Zostały one niemal doszczętnie wycięte, aby stworzyć miejsce pod uprawy oraz w celu pozyskania dobrej jakości drewna. Podobny los spotkał także największe drzewa w innych obszarach o klimacie śródziemnomorskim. W Kalifornii wycięto większość rosnących tam sekwoi, a w południowej Australii – większość eukaliptusów.

R1YC6MsP7CtzL1
Cedr libański. Osiąga wysokość 40 m, może żyć nawet do 3000 lat.
Polecenie 1

Na podstawie dostępnych źródeł, np. Internetu, opisz znaczenie upraw regionu Morza Śródziemnego w różnych gałęziach przemysłu.

itDrb5yvs1_d5e263

2. Zwierzęta strefy śródziemnomorskiej

Trwająca tysiące lat uprawa pól, wypasanie stad spowodowały, że poza skalistymi górami prawie nie ma miejsc, w których zachowało się naturalne środowisko. Dlatego wśród kręgowców lądowych spotykamy głównie gady i ptaki. Wśród gadów liczne są żółwie i węże, a także kameleony, gekony i inne jaszczurki. Wiele ptaków naszego regionu (zwłaszcza pływających i owadożernych) spędza zimę nad Morzem Śródziemnym, gdyż w naszych warunkach nie znajdują wówczas odpowiedniego pokarmu. Z Polski nad Morze Śródziemne odlatują na przykład szpaki, skowronki, czajki, perkozy i czaple. Spośród ssaków lądowych charakterystyczne dla regionu są przede wszystkim dziki, jeże, króliki i lisy, a na większych wysokościach – susły, kozice, muflony i koziorożce.

Bardzo bujnie rozwija się życie u wybrzeży morskich. Wśród podwodnych roślin oraz raf koralowych żyją liczne morskie bezkręgowce, np. langusty, homary, ostrygi i ośmiornice. Zwierzęta te są masowo poławiane w celach kulinarnych.

RLZDHBX7RDJOx1
Żółw grecki jest żółwiem lądowym. Często hodowany w domowych terrariach
RaceA8TMwHGYr1
Muflon to przodek owcy domowej. Jest najmniejszą z dzikich owiec
RqPndbgkkx3wu1
Flamingi można oglądać na Sardynii. Zaczęły gniazdować na wyspie dopiero 20 lat temu i stały się lokalną atrakcją
Ciekawostka

Niektóre zwierzęta basenu Morza Śródziemnego zostały sztucznie osiedlone w Europie Środkowej. W polskich górach coraz częściej można spotkać muflony, a na obszarze zachodniej Polski żyją daniele.

RwFrKMi0om3MC1
Daniel to zwierzę mniejsze od jelenia szlachetnego, z łopatowatym porożem. W Polsce można na niego polować poza okresem ochronnym
Ważne!

We Włoszech tradycyjnie spożywa się potrawy z ptaków i poluje na nie podczas przelotów. W niektórych krajach polowania na ptaki są legalne, w innych to kłusownictwo, które trudno zwalczyć. Bywa, że ptaki objęte ochroną w jednym kraju (np. bociany) są masowo zabijane w krajach basenu Morza Śródziemnego.

Uwaga!

W wodach Morza Śródziemnego żyje dosyć dużo zwierząt niebezpiecznych dla kąpiących się ludzi. Poparzenia przez meduzy, rany spowodowane nadepnięciem na jeżowce oraz jad niektórych ślimaków i ryb mogą być groźne dla życia człowieka. Oficjalne kąpieliska są bezpieczne, ale zawsze należy zachowywać ostrożność. Starajmy się nie dotykać nieznanych nam zwierząt.

itDrb5yvs1_d5e323

Podsumowanie

  • Roślinność w basenie Morza Śródziemnego ma zwykle grube, skórzaste liście pokryte ochronną warstwą w celu zapobiegania nadmiernemu parowaniu.

  • W klimacie śródziemnomorskim uprawia się wiele roślin powszechnie używanych w kuchni – przypraw oraz owoców.

  • Wiele roślin uprawnych zostało sprowadzonych do Polski z krajów śródziemnomorskich.

  • Wiele gatunków zwierząt żyjących nad Morzem Śródziemnym występuje także w Polsce.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Dowiedz się, które produkty (np. przyprawy) i przedmioty w twoim domu pochodzą z krajów śródziemnomorskich lub zostały wytworzone z tamtejszych surowców.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Cztery pory roku.
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi
Nad Morzem Śródziemnym

itDrb5yvs1_d5e400

Słowniczek

makia
makia

zarośla wiecznie zielonej roślinności twardolistnej w klimacie podzwrotnikowym typu śródziemnomorskiego

itDrb5yvs1_d5e446

Zadania

Ćwiczenie 1
R7UWd04Z9UjNc1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RhnlGlsI1n94r1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R5dgm8mUyb4Z81
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.