Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

„Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu” pisał Adam Mickiewicz w sonetach „Stepy akermańskie”. Jak okiem sięgnąć bezkresne, trawiaste równiny. Jakie warunki sprawiły powstanie tego „oceanu traw”?

Już wiesz
  • jakie znamy strefy oświetlenia Ziemi;

  • że istnieje związek między klimatem a oświetleniem Ziemi.

Nauczysz się
  • opisywać, gdzie występuje step i czym się charakteryzuje;

  • opisywać warunki klimatyczne, w jakich istnieją stepy;

  • omawiać znaczenie gospodarcze stepów w przeszłości i współcześnie.

ihXgMaZKKY_d5e200

1. Klimat i krajobraz stepów

W klimacie umiarkowanym, na terenach mocno oddalonych od brzegów morskich, wykształcił się krajobraz stepowy. Na tych terenach Słońce nigdy nie pojawia się w zenicie. Duża odległość od morza sprawia, że powietrze jest tu suche, opadów jest niewiele. Lato jest gorące i suche, zaś zima mroźna i również sucha. Deszcze i umiarkowane temperatury powietrza występują przez stosunkowo krótki czas wiosną i jesienią. Taki rodzaj klimatu umiarkowanego nazywamy kontynentalnym.

Wiosną, kiedy temperatury są umiarkowane, a gleba zasilana jest wodą z topniejącego śniegu, zielenią się trawy, a ukryte pod ziemią cebule i kłącza mogą rozwinąć się. Ilość wody w glebie pochodzącej na przykład z opadów jest zbyt niska, by mogły rozwinąć się tutaj lasy; nawet krzewy pojawiają się nielicznie. Bardzo rzadko spotykane są jeziora, a rzeki mają źródła w obszarach bardziej wilgotnych. Przeważają rozległe, równinne lub nieco pofalowane przestrzenie pokryte wysokimi trawami.

Polecenie 1

Wskaż na mapie świata obszary występowania stepów. Określ, w jakich szerokościach geograficznych występują stepy. Znajdź nazwy regionów geograficznych, w których występują stepy na różnych kontynentach.

Polecenie 2

Wyjaśnij, dlaczego w Polsce nie ma stepów.

Ciekawostka

Stosowana w Polsce nazwa step pochodzi z języka ukraińskiego. W Ameryce Północnej taką formację roślinną nazywa się prerią, a w Ameryce Południowej – pampą.

ihXgMaZKKY_d5e255

2. Ludzie na stepach

Ziemia na stepach jest żyzna i bogata w próchnicę, dzięki temu plony są obfite. Mimo to życie na stepach jest wymagające. Brakuje tu wody i niewiele jest roślin dających jadalne owoce. Ze względu na brak drzew nie ma tu naturalnych schronień przed letnim upałem, zimowym mrozem i silnymi wiatrami wiejącymi niemal bez przerwy. Mimo tych przeciwności ludzie pojawili się na stepach setki, a miejscami nawet dziesiątki tysięcy lat temu. Zajęli się chowem zwierząt, głównie bydła. Zwierzęta hodowano na mleko i mięso. Z kolei skóry, kości i wełna były materiałami do konstrukcji przenośnych domów nazywanych jurtamijurtajurtami (w Azji) lub tipitipitipi (w Ameryce). Ze skór szyto ubrania, a wełna stała się surowcem do wytwarzania tkanin, dywanów i koców. Nawet odchody zwierząt po wysuszeniu wykorzystywano jako opał lub materiał budowlany. Do dziś w Mongolii można spotkać pasterzy prowadzących taki tryb życia.

Na stepie występują najlepsze na świecie gleby uprawne – czarnoziemy. Warunki klimatyczne pozwalają tam jednak tylko na wzrost i rozwój traw i innych roślin zielnych. Dlatego po zaoraniu ogromnej części stepów, prerii i pampasów zamieniono je w pola, na których uprawia się głównie zboża. W miejscach, gdzie dostępne są wody rzeczne lub podziemne, wprowadzono sztuczne nawadnianie i uprawę innych roślin. Stepy zbyt suche lub rosnące na słabych glebach zamieniono w ogromne pastwiska dla stad bydła i owiec.

Polecenie 3

Wyszukaj informacje o roślinach, jakie mogą być uprawiane na obszarze zaoranych stepów w ciepłej i kontynentalnej części strefy umiarkowanej.

Ciekawostka

Zaoranie dużej części prerii w Ameryce Północnej wywołało szybką erozję gleb i katastrofalne burze pyłowe. Zjawiska te wymusiły przywrócenie roślinności trawiastej na części powierzchni oraz zmianę niektórych technik stosowanych w rolnictwie na obszarach pozostawionych do uprawy.

R11iJtdyVWYQ11
Burza pyłowa nadciągająca nad rolnicze miasteczko na prerii w stanie Kansas w USA w latach 30. XX wieku
ihXgMaZKKY_d5e315

Podsumowanie

  • Stepy występują w suchej strefie klimatu umiarkowanego.

  • Stepy charakteryzują się gorącym, suchym latem i mroźną, suchą zimą. Wiosną i jesienią występują temperatury umiarkowane.

  • Dominującą roślinnością stepów są trawy i rośliny zielne.

  • Obecnie większość powierzchni stepów wykorzystuje się do uprawy zbóż oraz hodowli bydła i owiec.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Oceń znaczenie zagospodarowanych stepów dla produkcji rolnej. Uwzględnij produkty spożywcze, pasze i surowce dla przemysłu, wytwarzane dzięki hodowli zwierząt oraz uprawie pól na obszarze dawnych stepów.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Kontynenty na Ziemi
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Cztery pory roku
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi

ihXgMaZKKY_d5e392

Słowniczek

jurta
jurta

namiot koczowniczych ludów pasterskich na stepach Azji Środkowej

tipi
tipi

namiot koczowniczych plemion Indian na preriach Ameryki Północnej

ihXgMaZKKY_d5e454

Zadania

Ćwiczenie 1
R1ARRDojZ0OKt1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Rc0aVQ7SQaeBJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R13za1qZK5wYq1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.