Tundra
Istnieją takie obszary na Ziemi, gdzie możesz chodzić po wierzchołkach drzew i nawet tego nie zauważyć. Karłowate brzozy i wierzby ścielą się tuż nad poziomem gruntu, sięgając człowiekowi do kostek, a najwyżej do połowy łydki. Takie są najwyższe drzewa tundry.
jaki jest związek między klimatem a florą i fauną regionu;
jaka jest zależność między szerokością geograficzną, oświetleniem i klimatem;
jak zmieniają się szata roślinna i świat zwierzęcy w strefach krajobrazowych leżących bliżej równika.
opisywać warunki klimatyczne, w jakich powstaje tundra;
wykazywać istnienie związku między klimatem a krajobrazem tundry;
wskazywać na mapie świata obszary, na których występuje tundra;
opowiadać, jak mieszkańcy tundry przystosowują się do panującego tam klimatu.
1. Klimat i krajobraz tundry
Na północ od tajgi rozciąga się strefa krajobrazu nazwanego tundrą. Klimat tundry jest jeszcze bardziej surowy niż tajgi. Obszary tundry w większości leżą poza kołem podbiegunowym, a więc przez kilka dni albo nawet przez wiele tygodni występuje tu zjawisko nocy polarnej, podczas której Słońce nie pojawia się nad horyzontem ani na chwilę. Zimy są bardzo mroźne i długie. Latem co prawda występuje zjawisko dnia polarnego, ale nawet wówczas Słońce znajduje się nisko nad horyzontem, dając niewiele ciepła. Lata są krótkie (trwają ok. 6–8 tygodni), pochmurne i chłodne – temperatura powietrza nie przekracza 15°C. Wiatr wieje przez cały rok z prędkością 30 m/s lub więcej.
Warunki klimatyczne są zbyt surowe nawet dla wytrzymałych na zimno iglastych drzew. Tak daleko na północy występują drzewa zrzucające liście, przy czym są one zupełnie inne od naszych drzew. Najwyższą warstwę roślin tworzą karłowate brzozy i wierzby, które nie osiągają wysokości większej niż 30 cm. Ich gałęzie rosną poziomo i mogą mieć kilka metrów długości. Dzięki temu wiatr nie jest w stanie ich połamać, a zimę spędzają przykryte warstwą śniegu, co chroni je przed mrozem. Na całym obszarze tundry występują mchy, porosty i nieliczne rośliny kwiatowe. Są one jedynymi roślinami występującymi na obszarach tundry znajdujących się najbliżej biegunów. Na całym terenie tundry znajduje się wieczna zmarzlina: grunt jest zamarznięty od samej powierzchni do setek metrów w głąb. W krótkim okresie lata, które trwa 2–3 miesięce, odmarza jedynie powierzchniowa warstwa do głębokości nie większej niż 1 metr. Kwitną wtedy karłowate drzewa, krzewinki i rośliny kwiatowe, aby wydać owoce i rozsiać przed zimą nasiona.
Obszary pokryte tundrą leżą na tyle blisko bieguna, że zimą można tam oglądać niezwykłe zjawisko zorzy polarnej. Powstaje ona, gdy naładowane elektrycznie cząstki ze Słońca dotrą do atmosfery ziemskiej.
Tundra ma swój odpowiednik w piętrach górskich – jest nim piętro kosodrzewiny i hale. Kosodrzewina odpowiada tym obszarom tundry, które są porośnięte niskimi drzewami, zaś hale – wysuniętym na północ obszarom bezdrzewnej tundry. Dzieje się tak, gdyż na wysokich piętrach roślinności panują warunki jak w tundrze: temperatury są niskie, a wiatr – silny.
2. Mieszkańcy tundry
Tundra ma niewielu mieszkańców. Jakakolwiek działalność rolnicza poza pasterstwem jest tu niemożliwa – gleby są zbyt ubogie, temperatury za niskie, a wiatr – zbyt silny. Tutejsi mieszkańcy żyją głównie z rybołówstwa, polowania na inne zwierzęta morskie (w tym foki i wieloryby), a także na zwierzęta lądowe.
Pierwotnymi mieszkańcami tundry w Ameryce Północnej są Inuici (nazywani także Eskimosami). Północne obszary Norwegii, Szwecji, Finlandii i europejskiej części Rosji zamieszkują Lapończycy, którzy poza polowaniem i rybołówstwem trudnią się głównie hodowlą reniferów. Podobne zajęcia wykonują członkowie licznych, ale niewielkich narodów zamieszkujących rozległe obszary tundry syberyjskiej, np. Czukcze.
Na obszarze tundry występują liczne surowce, np. złoża kamieni szlachetnych na Syberii czy ropa naftowa na Alasce. W zakładach przemysłowych pracują Rosjanie, Norwegowie, Amerykanie, Kanadyjczycy i inni. Niektórzy mieszkają na obszarze tundry na stałe, inni przyjeżdżają tylko na pewien czas.
Korzystając z Internetu, dowiedz się, jakie przystosowania do życia w zimnym klimacie charakteryzują Inuitów.
Inuici są wynalazcami kajaków – wąskich, szybkich i lekkich łodzi, które w razie potrzeby można transportować lądem lub po lodzie. Mimo niewielkich rozmiarów i lekkiej konstrukcji kajak ma duży udźwig, a dzięki wąskiemu kadłubowi można za jego pomocą poruszać się między wystającymi z wody skałami lub pływającymi kawałkami lodu.
Postęp techniczny i cywilizacyjny powoduje, że coraz mniejsze grupy ludzi należących do narodów zamieszkujących tundrę zajmują się tradycyjnymi zajęciami i żyją w tradycyjny sposób. Zanikają także ich ojczyste języki.
Podsumowanie
W tundrze można zaobserwować zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej.
Lato w tundrze jest krótkie, chłodne i pochmurne, zaś zima – długa, wietrzna i mroźna.
Roślinność tundry to głównie mchy, porosty i nieliczne rośliny zielne, a także karłowate drzewa.
Mieszkańcy tundry tradycyjnie zajmują się połowami ryb, polowaniami na ssaki morskie, wypasem reniferów.
Przedstaw zmiany, jakie – twoim zdaniem – w codziennym życiu mieszkańców tundry mogą powodować współczesne osiągnięcia techniki i nauki w dziedzinie transportu, handlu i komunikacji.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Kontynenty na Ziemi.
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Cztery pory roku.
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi Tajga
Zadania
Wybierz przymiotniki pozwalające opisać zimę w tundrze.
- długa
- mroźna
- pochmurna
- krótka
- ciepła
- łagodna
- letnia
- upalna
- gorąca
- słoneczna
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących Inuitów.
| Prawda | Fałsz | |
| Inuici żyją głównie w Ameryce Północnej. | □ | □ |
| Głównym źródłem pokarmu Inuitów są drzewa owocowe. | □ | □ |
| Inuici polują na foki. | □ | □ |
| Latem Inuici uprawiają pola ziemniaków i owsa. | □ | □ |
Wskaż nazwy krajów, na obszarze których występują rozległe obszary tundry.
- Kanada
- Norwegia
- Rosja
- Polska
- Wietnam
- Australia
- Malezja
- Grecja
- Włochy
- Francja
- Dania
Wybierz przymiotniki opisujące lato w tundrze.
- krótkie
- chłodne
- pochmurne
- długie
- słoneczne
- gorące
- upalne
- mroźne
Wskaż nazwę równoleżnika, w sąsiedztwie którego występują najbardziej rozległe obszary tundry.
- koło podbiegunowe północne
- koło podbiegunowe południowe
- równik
- zwrotnik Raka
- zwrotnik Koziorożca
Wskaż nazwę zwierzęcia hodowanego przez Lapończyków.
- renifer
- wieloryb
- foka
- niedźwiedź polarny
- lama
- gołąb
- sowa śnieżna
- zając bielak