Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Morze Bałtyckie jest jednym z najmłodszych mórz Oceanu Atlantyckiego – liczy tylko ok. 12 tys. lat. Powstało w wyniku zalania wodą wielkiego zagłębienia terenu, które pozostało po lądolodzie skandynawskim. W swoim rozwoju przechodziło kilka etapów, m.in. traciło kontakt z wodami oceanu i stawało się jeziorem.

R6oRK8kyozdjW1
Źródło: Joymaster (http://commons.wikimedia.org), public domain.
Już wiesz
  • że Morze Bałtyckie leży w Europie Północnej i jest częścią Oceanu Atlantyckiego.

Nauczysz się
  • opisywać położenie Morza Bałtyckiego;

  • wskazywać na mapie największe zatoki, cieśniny, wyspy i półwyspy Bałtyku;

  • odczytywać z mapy maksymalną głębokość Bałtyku;

  • opisywać właściwości fizyczne i chemiczne wód Morza Bałtyckiego;

  • podawać przykłady zagospodarowania i wykorzystania Bałtyku przez człowieka;

  • wymieniać źródła zanieczyszczenia wód morza;

  • oceniać stopień zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego.

iGI2pHQL2N_d5e171

1. Środowisko przyrodnicze Morza Bałtyckiego

Morze Bałtyckie zalicza się do typu mórz śródziemnych (małą literą), ponieważ ze wszystkich stron otoczone jest lądami. Jedyne połączenie z wodami wszechoceanu prowadzi przez kilka wąskich cieśnin, zwanych Cieśninami DuńskimiCieśniny DuńskieCieśninami Duńskimi, do Morza Północnego.

Polecenie 1
  • Na mapie Europy wskaż Morze Bałtyckie i określ jego położenie geograficzne.

  • Wskaż i nazwij półwyspy oddzielające Bałtyk od Oceanu Atlantyckiego i Oceanu Arktycznego.

  • Powiększ mapę i odczytaj nazwy cieśnin, które łączą Morze Bałtyckie z wodami wszechoceanu.

    R1KuA9xmwnqy01
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Morze Bałtyckie utworzyło się po zakończeniu ostatniego zlodowacenia. Wyróżnić tu można cztery główne etapy jego powstawania:

  • utworzenie niecki morza przez lądolód skandynawski,

  • wypełnienie niecki wodami wszechoceanu oraz wodami z topnienia lądolodu i z rzek,

  • oddzielenie od oceanu wskutek podniesienia Półwyspu Skandynawskiego po ustąpieniu lodowca,

  • ponowne połączenie morza z wszechoceanem przez Cieśniny Duńskie w wyniku podniesienia się poziomu mórz na skutek ocieplania klimatu.

Kształtowanie linii brzegowej Morza Bałtyckiego trwa nieustannie do dziś. Obecnie Bałtyk jest morzem płytkim o dobrze rozwiniętej linii brzegowej z licznymi wyspami i półwyspami oraz zatokami i cieśninami.

RVxdI2HJtwL001
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
  • Na mapie powyżej wskaż i nazwij 3 największe zatoki Morza Bałtyckiego.

  • Odszukaj najgłębsze miejsce Morza Bałtyckiego i odczytaj jego głębokość oraz nazwę.

  • Odczytaj z mapy nazwy wszystkich dziewięciu państw bałtyckich.

  • Korzystając z danych zawartych w tabelach poniżej, wskaż na mapie po 5 największych wysp i półwyspów na Bałtyku. Które państwo bałtyckie można uznać za najbardziej „wyspiarskie”, czyli takie, którego największa część położona jest na wyspach?

    Największe wyspy na Morzu Bałtyckim

    Lp.

    WYSPA

    Powierzchnia
    [kmIndeks górny 2]

    Ludność
    [tys.]

    Przynależność
    państwowa

    1

    Zelandia

    7031

    2 115,3

    Dania

    2

    Gotlandia

    3140

    57,4

    Szwecja

    3

    Fionia

    2984

    447,1

    Dania

    4

    Sarema

    2673

    40,3

    Estonia

    5

    Olandia

    1342

    23,0

    Szwecja

    6

    Lolland

    1243

    66,7

    Dania

    7

    Hiuma

    965

    10,0

    Estonia

    8

    Rugia

    935

    73,0

    Niemcy

    9

    Aland

    685

    24,5

    Finlandia

    10

    Bornholm

    588

    44,1

    Dania

    11

    Falster

    514

    47,0

    Dania

    12

    Uznam

    (373/72) 445

    31,5/36,0

    Niemcy/Polska

    13

    Als

    312

    50,0

    Dania

    14

    Langeland

    285

    15,0

    Dania

    15

    Wolin

    265

    17,0

    Polska

    Największe półwyspy Morza Bałtyckiego

    Lp.

    PÓŁWYSEP

    Długość
    [km]

    Przynależność
    państwowa

    1

    Mierzeja Kurońska

    (49/49) 98

    Rosja/Litwa

    2

    Mierzeja Wiślana

    (34/26) 60

    Polska/Rosja

    3

    Fischland‑Darß‑Zingst

    45

    Niemcy

    4

    Mierzeja Helska

    35

    Polska

    5

    Hanko

    30

    Finlandia

    6

    Cypel Grenen

    30

    Dania

Nad Morzem Bałtyckim występuje 5 różnych rodzajów wybrzeża:

  • mierzejowo‑zalewowe – fale i prądy morskie usypują długie, piaszczyste wały (mierzejemierzejamierzeje), które odcinają zatoki, zalewy i jeziora przybrzeżne od otwartego morza; ten typ spotykać można nad południowym Bałtykiem;

  • klifowe – wysoki brzeg stale jest podcinany przez fale morskie, co powoduje cofanie się klifu; występuje głównie na południowych wybrzeżach Morza Bałtyckiego;

  • szkierowe (szerowe) – charakteryzuje się „tysiącem” małych wysepek (szkierówszkierszkierów), które pojawiły się w wyniku częściowego zalania polodowcowych terenów pagórkowatych; przykładem mogą być Wyspy Alandzkie;

  • fierdowe (fjärdowe)fierd (fjärd)fierdowe (fjärdowe) – wybrzeże z zatokami o dość stromych ścianach (choć nie tak wysokich jak w fiordachfiordfiordach); utworzyło się poprzez zalanie niezbyt głębokich dolin lodowcowych na obszarach wyżynnych; występuje nad całym północnym Bałtykiem, często w połączeniu ze szkierami;

  • ferdoweferd (föhrd)ferdowe(ferd (föhrd)(föhrdoweferd (föhrd)föhrdowe)ferd (föhrd)) – powstało w wyniku zalania wypukłych obszarów akumulacji polodowcowej porozcinanych licznymi rynnami podlodowcowymi, które przebiegają w kierunku od lądu do morza; ten typ wybrzeża jest charakterystyczny dla Danii.

Wody Bałtyku nie są tak słone jak wody innych mórz. Główne tego przyczyny to:

  • duże opady w tej szerokości geograficznej – woda opadowa nie jest słona;

  • chłodny klimat, więc niskie parowanie – stężenie rozpuszczonej soli nie zwiększa się;

  • ograniczone połączenie ze słonymi wodami oceanu – tylko poprzez wąskie Cieśniny Duńskie;

  • dużo rzek wpływających do morza – dostarczają słodkiej wody.

Porównanie zasolenia różnych mórz

Akwen

ZASOLENIE

średnie

maksymalne

Morze Bałtyckie

7‰

25‰

Morze Północne

33‰

35‰

Morze Czarne

19‰

23‰

Morze Śródziemne

37‰

39‰

Morze Czerwone

40‰

80‰

Ocean Atlantycki

35‰

39‰

wszechocean

35‰

80‰

Średnie zasolenie wód Morza Bałtyckiego wynosi ok. 7‰. Oznacza to, że po odparowaniu 1000 l wody morskiej otrzymuje się 7 l soli. Największe zasolenie Bałtyku występuje na zachodzie, w rejonie Cieśnin Duńskich – ze względu na napływ słonych wód z Morza Północnego. Najmniejsze zasolenie notowane jest na północy w Zatoce Botnickiej i na wschodzie w Zatoce Fińskiej – ze względu na zimny klimat.

R1Ya5ogSRi5kh1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Wody w Bałtyku tworzą trzy wyraźne warstwy. Pierwsza to powierzchniowa warstwa o niskim zasoleniu, dobrze natleniona i wymieszana, gdzie temperatura w zależności od pory roku waha się od 0°C do 20°C. Druga to warstwa głębinowa o dużym zasoleniu od 12‰ do 22‰ i stałej temperaturze 4–6°C. Pomiędzy nimi istnieje trzecia warstwa – przejściowa, tzw. halokalina (40–80 m głębokości), charakteryzująca się tym, że następuje w niej gwałtowny wzrost zasolenia.

Bałtyk należy do mórz chłodnych. W zależności od szerokości geograficznej i zasolenia temperatura wody waha się od 0°C do 18°C (zimą w bardziej zasolonych obszarach może zejść nieco poniżej 0°C, a latem w zatokach może osiągać do 22°C). Każdej zimy znaczna część akwenu zamarza, a wody Zatoki Botnickiej i Zatoki Fińskiej bywają skute lodem nawet przez okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Polecenie 3
iRbbLOAidz
iowuocnezX
ieuQuBRXj7

Wyjaśnij, jaka jest zależność między temperaturą wód Morza Bałtyckiego a ich zasoleniem.

Na Morzu Bałtyckim występują lokalne prądy morskie.
W Zatoce Botnickiej na powierzchni powstaje prąd wody słodkiej, który kieruje się w stronę Cieśnin Duńskich. Natomiast w strefie przydennej, w kierunku przeciwnym przemieszcza się prąd wody słonej powstający w Morzu Północnym.
Wzdłuż polskich wybrzeży rozpoznano słabe prądy wywołane wiatrami zachodnimi, tzw. dryfy (dryfty).

Fale na Bałtyku są na ogół krótkie i strome. Typowa wysokość fali wynosi 3–5 m, ale w czasie bardzo silnych sztormów może przekroczyć nawet 10 m. Dnia 23.12.2004 roku w czasie sztormu w rejonie północnego Bałtyku zarejestrowano pojedynczą falę o wysokości prawie 14 m.
Sztormy na Bałtyku są niebezpieczne dla żeglugi statków. W ostatnich latach podczas sztormu zatonęły trzy duże promy: 14 stycznia 1993 roku polski Jan Heweliusz, 28 września 1994 roku estoński Estonia, a 1 listopada 2006 roku szwedzki Finnbrich.
Fale potrafią też niszczyć brzegi morza. Przez ostatnie stulecia spowodowały one m.in. cofniecie się
polskiego wybrzeża miejscami nawet o kilka kilometrów. Najbardziej znanym tego przykładem jest kościół w Trzęsaczu. Zbudowano go w XIII wieku prawie 2 km od morza. W 1750 roku morski brzeg znajdował się w odległości już tylko 50 m, a w 1850 roku – 5 m od świątyni. W 1901 roku zawaliła się pierwsza ściana kościoła, po czym w następnych latach morze zabierało kolejne fragmenty budowli. Obecnie pozostała już tylko jedna ściana, która utrzymuje się wyłącznie dzięki specjalnym zabezpieczeniom budowlanym stworzonym przez człowieka.

RZZ4hwiCbiZzr1
Ostatnia ściana kościoła w Trzęsaczu nad brzegiem Bałtyku

Na Bałtyku nie ma dobrych warunków do występowania pływów morskich – brak głębokich zatok. Największe amplitudy pływów notowane są w Zatoce Fińskiej i wynoszą nie więcej niż 0,5 m. A w Zatoce Gdańskiej jest to zaledwie kilka centymetrów. Przyczynia się do tego również zanikanie fali pływowej z Morza Północnego w płytkich Cieśninach Duńskich.

Z powodu małego zasolenia i małej przejrzystości wód w Bałtyku nie ma zbyt wielu gatunków organizmów morskich. Często można spotkać glony (zielenice i brunatnice), rzadziej rośliny kwiatowe (np. rdestnicę, trawę morską i wywłócznika). Wśród zwierząt dominują ryby, np. śledzie, dorsze, szproty, flądry, makrele, płastugi, łososie, węgorze. Sporadycznie występują duże ssaki morskie – morświny oraz foki (szare, pospolite i obrączkowane). Z ptaków najczęściej pojawiają się tutaj rybitwy, mewy śmieszki i łabędzie nieme. Są też meduzy, pierścienice, drobne małże i skorupiaki oraz inne małe organizmy zaliczane do zooplanktonu.

Polecenie 4

Nad polskim wybrzeżem Bałtyku niekiedy spotkać można foki. Dowiedz się, gdzie i kiedy najłatwiej można je zaobserwować.

iGI2pHQL2N_d5e424

2. Zagospodarowanie Morza Bałtyckiego

Człowiek w największym stopniu zagospodarował Morze Bałtyckie w części południowej. To ze względu na sprzyjający klimat, który pozwolił mu licznie osiedlić się na tamtejszych wybrzeżach. Na chłodnej i słabo zaludnionej północy wybrzeża niemal całej Zatoki Botnickiej pozostają niezagospodarowane.

Gospodarka morska to wykorzystanie gospodarcze położenia nad morzem oraz bogactw naturalnych z nim związanych. Wyróżnia się tu kilka głównych działów:

  • transport morski – przewóz towarów i ludzi wodami morza; główne jego elementy to porty i statki, a także rurociągi (np. gazociąg Nordstream z Rosji do Niemiec); główne jego funkcje to obsługa handlu, na ogół zagranicznego, (dostawy dla przemysłu, usług, odbiorców detalicznych) i obsługa ruchu pasażerskiego, w tym turystycznego;

    R6oRK8kyozdjW1
    Źródło: Joymaster (http://commons.wikimedia.org), public domain.

  • rybołówstwo – połowy organizmów morskich, w Bałtyku dotyczy głównie ryb, a następnie rozwój przetwórstwa rybnego; wszystkie kraje bałtyckie, oprócz Rosji, należą do Unii Europejskiej, która wyznacza określone limity połowów dla poszczególnych państw; lokalnie (głównie w Szwecji i Finlandii) prowadzona jest też marikultura, czyli hodowla ryb, małży i skorupiaków oraz uprawa wodorostów;

    RmZrHAnoVb83R1
    Źródło: Ala z (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

  • energetyka – wykorzystanie silnych wiatrów wiejących nad gładkimi, pozbawionymi przeszkód powierzchniami morza; najwięcej nadmorskich farm wiatrowych znajduje się w Danii, Szwecji i Niemczech; lokalnie działają też elektrownie napędzane falami morskimi;

    RMSfJnMmh4LJQ1
    Źródło: Kim Hansen (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

  • pozyskanie surowców mineralnych – ropa naftowa, gaz ziemny, sole, piasek, bursztyny; na Morzu Bałtyckim ta działalność ma niewielkie znaczenie gospodarcze;

    Rl6SyTd8lMmkO1
    Źródło: Mirafiori (http://commons.wikimedia.org), public domain.

  • przemysł stoczniowy – budowa i remonty statków oraz innych jednostek pływających; do niedawna branża ta przeżywała głęboki kryzys, zwłaszcza w Polsce, głównie ze względu na rozwój taniej produkcji statków w Chinach i Korei Południowej;

    RAiVPjgZFsIIN1
    Stocznia Remontowa w Gdańsku – w ostatnich latach stała się światowym liderem budowy promów z napędem na skroplony gaz ziemny (LNG)

  • turystyka – podróżowanie w celach głównie wypoczynkowych i krajoznawczych; ze względu na raczej chłodny klimat wypoczynek nad Bałtykiem funkcjonuje właściwie tylko na południu, przede wszystkim w Polsce i w Niemczech; pomiędzy niektórymi miastami portowymi (Helsinki, St. Petersburg, Sztokholm, Kopenhaga i in.) pływają duże statki wycieczkowe.

    RBV9zjkPKy7lM1
    Źródło: Ejdzej (http://commons.wikimedia.org), public domain.

    Ważniejsze dane dotyczące gospodarki morskiej w krajach bałtyckich (2011 r.)

    Państwo

    Powierzchnia
    [kmIndeks górny 2]

    Długość linii brzegowej
    [km]

    Ludność
    [mln]

    PKB
    per capita\*\*
    [tys. €]

    Przeładunki w portach
    morskich
    [mln t]

    Liczba pasażerów w portach
    morskich
    [mln]

    Produkcja statków handlowych
    [szt.]

    Połowy ryb morskich
    [tys. ton]

    Dania\*

    43 094

    7 314

    5,5

    31,0

    92,6

    41,5

    5

    716,3

    Estonia

    42 226

    3 794

    1,3

    15,6

    48,5

    11,8

    80,7

    Finlandia

    337 030

    4 500

    5,4

    29,5

    115,5

    18,1

    1

    153,8

    Litwa

    65 300

    90

    3,3

    14,4

    42,7

    0,3

    3

    138,6

    Łotwa

    64 589

    498

    2,2

    11,9

    67,0

    0,8

    155,3

    Niemcy\*

    357 112

    2 389

    82,1

    29,2

    296,0

    29,2

    21

    233,9

    Polska

    312 685

    770

    38,2

    15,5

    57,7

    2,5

    37

    192,3

    Fed. Rosyjska\*

    17 075 400

    37 653

    141,5

    12,9

    212,8

    1,3

    32

    4 254,9

    Szwecja

    449 967

    3 218

    9,4

    31,3

    181,6

    30,1

    181,3

    \* – państwo z dostępem także do morza innego niż Bałtyckie
    \*\* – produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca

Polecenie 5

Na podstawie danych z tabeli powyżej wymień wiodące gałęzie gospodarki morskiej w poszczególnych krajach bałtyckich.

Największe porty bałtyckie według przeładunków w 2011 roku

PORT

Przeładunki
[mln ton]

Göteborg

66,1

St. Petersburg

59,9

Lubeka

31,7

Gdańsk‑Gdynia

30,0

Kłajpeda

29,9

Ryga

29,6

Tallin

29,1

Windawa (Litwa)

28,6

Rostock

27,2

Kopenhaga‑Malmö

18,3

Szczecin‑Świnoujście

16,6

Kaliningrad

15,4

Arhus (Dania)

12,1

Helsinki

11,9

Polecenie 6

Na podstawie danych z obu powyższych tabel oblicz, ile wynosi udział największych portów w ogólnych przeładunkach morskich Polski, Rosji, Niemiec, Estonii czy Finlandii.

iGI2pHQL2N_d5e511

3. Zanieczyszczenie wód Morza Bałtyckiego

Wody Bałtyku są zanieczyszczane głównie w strefie przybrzeżnej. Na wybrzeżu rozwinęły się miasta, porty i zakłady przemysłowe, z których ścieki często odprowadza się bezpośrednio do morza. Wielu zanieczyszczeń dostarczają też uchodzące do Bałtyku rzeki. Dotyczy to zwłaszcza rzek płynących z gęściej zaludnionego południa i wschodu – Wisły, Odry, Niemna, Dźwiny, Newy. Niosą one ze sobą m.in. ścieki komunalne i przemysłowe, a także wypłukane z pól nawozy sztuczne i pestycydy (chemiczne środki ochrony roślin). Nadmiar wszystkich tych substancji powoduje zwiększoną eutrofizacjęeutrofizacjaeutrofizację wód Bałtyku, czyli jej użyźnienie – wzbogacenie w pokarm. Nie jest to jednak zjawisko korzystne, bowiem dzięki niemu rozwijają się przede wszystkim glony. Duże ilości glonów tworzą w następnej kolejności potężne ilości obumarłej materii organicznej zużywającej do swego rozkładu tlen zawarty w wodzie morskiej, którego dla innych organizmów zaczyna brakować. Często, zwłaszcza latem, słyszy się o tzw. zakwitaniu wód Bałtyku – to właśnie skutek eutrofizacji.
Na pełnym morzu nieczystości i odpady bywają zrzucane przez statki wprost do wody. Zdarzają się również ich awarie, co skutkuje wyciekiem paliwa lub innych płynów. Zagrożeniem dla wód Bałtyku są też liczne wraki oraz inne pozostałości po II wojnie światowej (amunicja, chemikalia), które wciąż zalegają na dnie morza. Ponadto, tak jak wszędzie, wraz z wiatrami przenoszone są zanieczyszczenia powietrza, które mogą osiadać na morzu.
Dodatkowo wyraźne oddzielenie Morza Bałtyckiego od oceanu utrudnia wymianę wód przez Cieśniny Duńskie.

RpQNThEloSf9n1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7

Korzystając z powyższej mapy, wskaż główne źródła zanieczyszczeń wód Morza Bałtyckiego.

Bezpośrednim skutkiem zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego jest degradacja środowiska naturalnego. Zanieczyszczenia niszczą naturalne warunki życia dla organizmów. Mają także negatywny wpływ na życie człowieka, np. wyrzucane do morza śmieci pogarszają stan wód, plaż i kąpielisk nadmorskich, a łowione ryby zawierają w sobie substancje szkodliwe.

RQQjWhVMRM5HF1
Zanieczyszczona plaża nad Zatoką Gdańską
Polecenie 8

Wyjaśnij, dlaczego należy chronić wody Morza Bałtyckiego i w jaki sposób najlepiej to robić.

Ciekawostka

Narastające zagrożenia dla środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego przyczyniły się do podjęcia działań ochronnych na skalę międzynarodową. Jednym z ważniejszych dokumentów chroniących ekosystem Bałtyku jest podpisana w 1974 roku pierwsza Konwencja Helsińska. W 1992 roku zmodyfikowano ją i wydano jako II Konwencję Helsińską – jej pełna nazwa brzmi: Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Przystąpiły do niej wszystkie kraje bałtyckie.

iGI2pHQL2N_d5e571

Podsumowanie

  • Morze Bałtyckie jest zaliczane do mórz śródziemnych. Ma dobrze rozwiniętą linię brzegową i jest wyraźnie oddzielone od oceanu poprzez wyspy i półwyspy i połączone przez cieśniny duńskie.

  • Morze Bałtyckie jest słabo zasolone ze względu na chłodny klimat i utrudnioną wymianę wód z oceanem.

  • Im dalej na północ, tym niższa temperatura wód Bałtyku. Zatoki Botnicka i Fińska w zimie zamarzają.

  • Na Bałtyku występują słabe prądy przybrzeżne i bardzo niewielkie fale pływowe.

  • Morze Bałtyckie wykorzystywane jest przez człowieka m.in. w transporcie, rybołówstwie, turystyce i energetyce.

  • Do zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego przyczynia się głównie przemysł, transport, gospodarka komunalna i rolnictwo.

Podstawowe dane o Morzu Bałtyckim

MORZE BAŁTYCKIE

Powierzchnia

415 266 kmIndeks górny 2
(385 000 kmIndeks górny 2 bez Kattegatu)

Głębokość

maksymalna 459 m

średnia 52 m

Objętość

21 721 kmIndeks górny 3

Temperatury
(typowe)

latem 12–22°C

zimą 0–3°C

Zasolenie

maksymalne 20‰

średnie 8‰

minimalne 1‰

Powierzchnia zlewiska

1 721 238 kmIndeks górny 2

Większe rzeki uchodzące do Bałtyku
(średni przepływ)

Newa (2510 mIndeks górny 3/s)

Wisła (1080 mIndeks górny 3/s)

Dźwina (678 mIndeks górny 3/s)

Niemen (616 mIndeks górny 3/s)

Odra (535 mIndeks górny 3/s)

Praca domowa
Polecenie 9.1

Wydrukuj poniższą mapę i wykonaj następujące polecenia:

  • Jasnoniebieską kredką pokoloruj obszar Morza Bałtyckiego.

  • Niebieskim cienkopisem podpisz 3 największe zatoki.

  • Czarnym cienkopisem wpisz brakujące nazwy państw leżących nad Bałtykiem.

  • Niebieskim cienkopisem wyraźnie oznacz polską część linii brzegowej Bałtyku.

  • Jasnymi kolorami kredek zamaluj powierzchnie wszystkich państw bałtyckich.

    RWsj4nckBXO7N1
    załącznik z dokumentem do pobrania
    Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.

Polecenie 9.2

Poszukaj informacji w różnych źródłach i dowiedz się, jaką rolę w życiu człowieka Morze Bałtyckie odgrywało dawniej, a jaką odgrywa obecnie. Zwróć uwagę na różne znaczenie morza w poszczególnych krajach. Sporządź odpowiednią notatkę w zeszycie.

Zobacz także

Środowisko naturalne Pobrzeży PołudniowobałtyckichivbdrmRaEeŚrodowisko naturalne Pobrzeży Południowobałtyckich
Gospodarcza działalność człowieka na Pobrzeżach PołudniowobałtyckichijMoy6eZ7oGospodarcza działalność człowieka na Pobrzeżach Południowobałtyckich

Dowiedz się więcej

Nasz Bałtyk
Instytut Morski w Gdańsku
Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2013

iGI2pHQL2N_d5e774

Słowniczek

Ancylusowe Jezioro
Ancylusowe Jezioro

słodkowodna forma przejściowa w trakcie tworzenia się Morza Bałtyckiego występująca 8–9 tys. lat temu; nazwa pochodzi od pospolitych ślimaków wodnych Ancylus fluviatilis (przytulik strumieniowy)

Cieśniny Duńskie
Cieśniny Duńskie

grupa cieśnin na zachodzie Morza Bałtyckiego, poprzez które łączy się ono z Atlantykiem (Morzem Północnym); zaliczają się do nich: Sund, Wielki Bełt i Mały Bełt oraz Kattegat, a także Skagerrak będący częścią Morza Północnego

eutrofizacja
eutrofizacja

wzbogacanie wód w sole biogeniczne (głównie związki azotu i fosforu), które przyczyniają się do szybkiego i nadmiernego rozwoju glonów, co prowadzi do pogorszenia warunków dla innych organizmów żyjących w wodzie

ferd (föhrd)
ferd (föhrd)

długa i wąska rynna polodowcowa, częściowo zalana wodami morza; występuje głównie w Danii

field
field

płaska powierzchnia Gór Skandynawskich powstała wskutek działania długotrwałych procesów zrównujących (wietrzenie, erozja, ruchy masowe)

fierd (fjärd)
fierd (fjärd)

niezbyt głęboki odcinek doliny polodowcowej zalany przez wody morskie; występuje nad północnym Bałtykiem

fiord
fiord

długi, wąski odcinek głębokiej doliny polodowcowej o stromych zboczach zalany przez wody morza; występuje przede wszystkim na górzystym wybrzeżu Norwegii, a ponadto m.in. na Islandii, Grenlandii, Ziemi Baffina, Alasce, Nowej Zelandii, a także w Patagonii i Szkocji

Litorynowe Morze
Litorynowe Morze

schyłkowa forma tworzenia się Morza Bałtyckiego występująca 4–8 tys. lat temu; nazwa pochodzi od typowego wówczas ślimaka Littorina littorea (pobrzeżek)

mierzeja
mierzeja

wąski wał usypany z piasku naniesionego przez wiatr i fale morskie

szkier
szkier

skalista wyspa morska powstała wskutek zalania terenów wokół wzniesienia odpornego na erozję lodowcową

Yoldiowe Morze
Yoldiowe Morze

początkowa forma tworzenia się Morza Bałtyckiego występująca 9–10 tys. lat temu; nazwa pochodzi od małża Yoldia arctica, który był wówczas charakterystycznym mieszkańcem akwenu

iGI2pHQL2N_d5e974

Zadania

Ćwiczenie 1
R17Qw6E09Zg5p1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RTcbmZQQn3xBI1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R16lfAXbxF2bz1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RRUcudbNAOoLR1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RtCMaHQfFaAZH1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1Y05QjVZuE1d1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
RxQ2aobncmwOE1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.