Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1IUlenvwTlU8

Wielka wojna z Krzyżakami

Grunwald
Wojciech Kossak, Grunwald, 1931, domena publiczna

Jak doszło do wielkiej wojny?

R1ezQBVsY6s8r1
Władysław Jagiełło
Jan Matejko, domena publiczna
R1AYZhyT5IFjE1
Witold
Kazimierz Władysław Wójcicki, domena publiczna
R1e0MvLIEjJcz1
Ulryk von Jungingen
domena publiczna

Pod koniec XIV wieku państwo zakonne było bardzo silne i dobrze rozwinięte gospodarczo. Jednak unia Polski z Litwą zaniepokoiła Krzyżaków. Chrzest Litwy podważył sens ich misji chrystianizacyjnej na tych terenach. Zakon przekonywał dwory europejskie, że Jagiełło nadal jest poganinem. Postanowił też poróżnić Jagiełłę z Litwą.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny była sprawa Żmudzi. Jak pamiętacie z poprzednich lekcji, była to litewska ziemia, która dzieliła państwo zakonu krzyżackiego w Prusach z terenami w Inflantach. Witold, wielki książę litewski, zawarł przymierze z Krzyżakami i oddał im tę ziemię. Zakon nie dotrzymał danego słowa i nie poparł księcia w walce z Tatarami. Wówczas Witold sprzymierzył się z Jagiełłą i poparł antykrzyżackie powstanie na Żmudzi.
Obie strony szykowały się do wojny. Wielki mistrz krzyżacki Ulryk von Jungingen postanowił latem 1409 roku wypowiedzieć wojnę stronie polsko‑litewskiej. Wojnę tę historycy nazwali wielką. Początkowo działania wojenne nie były zbyt intensywne. A że zbliżała się zima, walczące strony zawarły rozejm do początku kolejnego lata.
W czasie rozejmu trwały energiczne przygotowania wojenne. Władysławowi JagielleWitoldowi udało się przekonać do wystąpienia przeciw Krzyżakom Tatarów oraz władcę Mołdawii. Wielki mistrz krzyżacki otrzymał obietnicę wsparcia ze strony władców Czech i Węgier. Mógł też liczyć na pomoc rycerzy z zachodniej Europy, którzy byli przekonani, że będą walczyć z poganami.

Ćwiczenie 1
R1IoyHWzDAvdn1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FEB5v32_00000010

Przed bitwą pod Grunwaldem

W czerwcu 1410 roku Władysław Jagiełło postanowił zebrać swoje wojska na Mazowszu. Przeprawiły się one przez Wisłę, korzystając ze specjalnie wybudowanego mostu pontonowego. Za Wisłą wojska polskie połączyły się z litewskimi i wspólnie ruszyły w stronę stolicy państwa zakonnego.

Ćwiczenie 2
R1WP3IsSgdvKj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wojska krzyżackie zastąpiły drogę połączonym siłom polsko‑litewskim niedaleko wsi Grunwald. Naprzeciw siebie stanęło około 16 tysięcy rycerzy konnych oraz około 10 tysięcy piechurów po stronie krzyżackiej, a po stronie polsko‑litewskiej około 20 tysięcy rycerzy konnych i bliżej nieokreślona liczba piechoty i wojsk wspierających. Porównanie sił wskazuje, że strona polsko‑litewska pod względem liczebnym przeważała mniej więcej dwukrotnie nad krzyżacką.

Polecenie 1

Zanim doszło do bitwy, miało miejsce pewne wydarzenie. Zapoznaj się z fragmentem średniowiecznej kroniki, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Wydarzenia przed bitwą pod Grunwaldem w opowieści anonimowej kroniki konfliktu z Krzyżakami
Wydarzenia przed bitwą pod Grunwaldem w opowieści anonimowej kroniki konfliktu z Krzyżakami

Do króla przybyło dwóch posłów. Pierwszy był posłem króla Węgier i niósł obnażony miecz od wielkiego mistrza dla króla, a drugi był posłem księcia szczecińskiego i niósł podobny miecz dla księcia Witolda. Pierwszy rzekł: – Królu! Wielki mistrz przekazuje ci ten miecz, a bratu twojemu Witoldowi dalibyśmy inny miecz od marszałka, gdyby tylko był tu między nami obecny.
Król natychmiast wysłał pewnych posłańców do Witolda i polecił mu, by powstrzymał działania wojenne, do których już wraz ze swym ludem zamierzał przystąpić. Porzuciwszy swoich rycerzy, Witold szybko ruszył w pojedynkę. A gdy przybył, wspomniani posłowie przekazali mu miecz od marszałka i rzekli do króla i do Witolda:
– Królu i Witoldzie! Wielki mistrz i marszałek ślą wam te miecze ku pomocy i zapraszają was do bitwy. Proszą też, byście sami wybrali jej miejsce, a wybrane nam oznajmili. Nie ukrywajcie się w gęstwinie tego lasu, który nie nadaje się do walki, i nie opóźniajcie przystąpienia do niej, żadną miarą jej bowiem nie unikniecie.
Król i Witold z wielką łaskawością miecze przyjęli i to wielkiemu mistrzowi i marszałkowi przez posłów odpowiedzieli:
– Pomoc Boska jest dla nas najważniejsza, ale i te miecze przyjmiemy jako wsparcie dla nas. Z wielkim mistrzem walczyć chcemy i nie ukrywamy się w lasach, ponieważ z tym zamiarem tu przybyliśmy, by z wami walczyć, stąd nie możemy mieć forów od was. A wybór miejsca bitwy powierzamy woli i łasce Bożej.

j0000008FEB5v32_00000_BIB_001Wydarzenia przed bitwą pod Grunwaldem w opowieści anonimowej kroniki konfliktu z Krzyżakami, tłum. Wojciech Mrozowicz.
Ćwiczenie 3
R19rEWPgF9q7C1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Wskaż na mapie Żmudź, Malbork i Grunwald.

R1IhmGJUh1OO61
Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły
Krystian Chariza i zespół, Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły,
j0000008FEB5v32_0000001N

Polsko‑litewskie zwycięstwo pod Grunwaldem

R119gcVAG6Dvg1
Chorągiew lwowska w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku Źródło: Артур Орльонов, Chorągiew lwowska w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku, 2012, licencja: CC BY-SA 3.0.
Chorągiew lwowska w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku
Артур Орльонов, Chorągiew lwowska w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku, 2012, licencja: CC BY-SA 3.0

Bitwa pod Grunwaldem, która rozegrała się 15 lipca 1410 roku, była jedną z największych bitew średniowiecznej Europy. Starło się w niej rycerstwo polsko‑litewskie z wojskami państwa zakonu krzyżackiego.
Wojska polsko‑litewskie ruszyły do boju, śpiewając Bogurodzicę. Z początku lżej uzbrojone oddziały litewskie zostały zmuszone do ucieczki. Część sił krzyżackich ruszyła za nimi, co osłabiło pozostałych na placu boju. W tym czasie doszło do nowego ustawienia szyków polskich i do ataku ciężkiej jazdy. O losach bitwy zadecydował powrót Litwinów oraz włączenie do walki sił polskich, które dotychczas nie brały udziału w bitwie.
Po kilku godzinach zmagań całkowite zwycięstwo odniosły wojska polsko‑litewskie. W bitwie poległ wielki mistrz Ulryk von Jungingen oraz wielu rycerzy krzyżackich. Wielu innych dostało się do niewoli. W ręce strony polsko‑litewskiej wpadły liczne chorągwie krzyżackie i działa. Po bitwie zwycięskie wojska zajęły większą część państwa zakonu krzyżackiego i stanęły pod krzyżacką stolicą Malborkiem. Oblężenie potężnego zamku ciągnęło się przez dwa miesiące. W końcu oblegający odstąpili spod Malborka. Tym samym potęga krzyżacka została wprawdzie pokonana, jednak nie do końca zniszczona.

Polecenie 3

Opowiedz na podstawie planów bitwy i powyższego tekstu, co wydarzyło się pod Grunwaldem.

Re1ZGNsVVUtFa1
Bitwa pod Grunwaldem Źródło: Krystian Chariza i zespół, Bitwa pod Grunwaldem, licencja: CC BY 3.0.
Bitwa pod Grunwaldem
Krystian Chariza i zespół, Bitwa pod Grunwaldem,
Ciekawostka

Bogurodzica to najstarsza znana pieśń napisana w języku polskim. Powstała na przełomie XIII i XIV wieku. W dawnych czasach była śpiewana przy okazji wielkich wydarzeń. Była – tak jak dzisiaj Mazurek Dąbrowskiego – polskim hymnem narodowym.

j0000008FEB5v32_0000002C

Bitwa pod Grunwaldem – obraz Jana Matejki

RnlvPFfQ7RYTN1
Materiał dodatkowy: Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki. Próba interpretacji Materiał dodatkowy: Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki. Próba interpretacji Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
j0000008FEB5v32_0000002L

Po wielkiej wojnie

R1LElF9e2yVND1
Chorągiew wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego
domena publiczna

Po wielkiej wojnie został zawarty na początku 1411 roku pokój w Toruniu (zwany I pokojem toruńskim). Tylko w części zadowalał on stronę polsko‑litewską, spory terytorialne bowiem pozostały w większości nierozwiązane. Litwa odzyskała Żmudź. Zakon miał zapłacić Polsce odszkodowanie, ale tego nie zrobił.
Król Polski zyskał uznanie w oczach współczesnych. Po bitwie pod Grunwaldem rozkazał odnaleźć ciało wielkiego mistrza i ważniejszych rycerzy zakonnych i odesłać je do Malborka. Było to zachowanie godne władcy chrześcijańskiego, któremu dobrze były znane obyczaje rycerskie. Osłabło znaczenie zakonu krzyżackiego, upadł mit jego niezwyciężoności.

Polecenie 4

Krzyżacki zamek w Malborku był jedną z najpotężniejszych budowli ówczesnej Europy. Powiedz, co o tym świadczy.

Ryj96NTEmScOo1
Zamek w Malborku
DerHexer, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
Dla zainteresowanych

W kolejnych latach jeszcze parokrotnie toczyły się wojny polsko‑krzyżackie. Największą z nich była wojna trzynastoletnia. Rozgrywała się na lądzie i na morzu w latach 1454–1466, a zakończył ją II pokój toruński. Na jego mocy większość ziem polskich podbitych bądź zagarniętych przez Krzyżaków, między innymi Pomorze Gdańskie, wróciła do Królestwa Polskiego. Samo państwo zakonne miało być uzależnione od Polski.

j0000008FEB5v32_00000036

Podsumowanie

1
Ćwiczenie 4
RdrcsQ6HmSo4b1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Opowiedz, dlaczego doszło do wojny z zakonem krzyżackim.

  2. Wyjaśnij, jakie znaczenie miało zwycięstwo pod Grunwaldem.

  3. Wymień pięć najważniejszych twoim zdaniem zdarzeń z konfliktu polsko‑litewsko‑krzyżackiego. Uwzględnij zdarzenia sprzed bitwy, bitwę i czas po bitwie pod Grunwaldem.