Moja wielka i mała ojczyzna. Patriotyzm
Przeczytaj uważnie podane teksty.
Władysław Bartoszewski. Wywiad rzekaBo ja uważam się za patriotę. Co to znaczy? Że biorę odpowiedzialność za przeszłość mojego narodu w dobrym i złym, i za jego przyszłość, tak jak biorę odpowiedzialność za samego siebie. A ponieważ tak się składa, że jestem wierzącym chrześcijaninem, to mam pewność, że moje dobro nie może stać w sprzeczności z dobrem narodu i z dobrem powszechnym. Więc jeśli jestem potrzebny, to nie powinienem się wahać.
Michał Komar, Władysław Bartoszewski. Wywiad rzeka, Warszawa 2006.
Kamienie na szaniecPatriotyzm nie polega na przekrzykiwaniu się, kto Polskę bardziej kocha. Rzecz w tym, aby po cichu, z zaciętymi zębami, nieco pochylonym karkiem, ale z podniesioną głową żyć w niej i nie uciekać.
Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, xxxx ?.
Prawdziwym patriotą jest ten, który nie ze wszystkiego jest zadowolony w swej ojczyźnie, to człowiek, który pragnie i walczy o to, by w niej było lepiej.
Karol Dickens.
Prawdziwy patriotyzm nie tylko polega na tym, ażeby kochać jakąś idealną ojczyznę, ale – ażeby kochać, badać i pracować dla realnych składników tej ojczyzny, którymi są ziemia, społeczeństwo, ludzie i wszelkie ich bogactwa.
Bolesław Prus.
Marek Edelman. Życie. Do końca.[Ojczyzna] to jest mieszkanie, w którym się żyje, dom, przed którym stoi drzewo albo nie stoi, podwórko. I piątka czy dziesiątka przyjaciół. To jest ojczyzna. Co to jest patriotyzm? To przywiązanie do tego drzewa, domu, podwórka i paru znajomych.
Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie. Do końca., Agora 2013.
Zastanów się i wybierz słowa, które są najbliższe twojemu rozumieniu pojęcia patriotyzm. Wyjaśnij, czym kierowałeś się/kierowałaś się, dokonując wyboru.
Moja wielka i mała ojczyzna. Patriotyzm
wskazać różnice między zbiorowością, społeczeństwem i wspólnotą;
określić rolę małych grup społecznych w życiu człowieka;
wymienić czynniki integrujące grupę społeczną.
wyjaśniać, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną;
określać, czym jest patriotyzm, podawać przykłady działań i postaw patriotycznych;
wymieniać różnice między patriotyzmem, nacjonalizmem a szowinizmem;
jakie są cechy postawy kosmopolitycznej.
Wykonajcie zadanie, pracując w parach.
Wypiszcie określenia, które według was najlepiej charakteryzują postawę patriotyczną.
Ojczyzna to wspólnota, szczególna wspólnota etyczna. Etyka to nie system abstrakcyjnych norm i zasad postępowania, ale to sposób doświadczania człowieka przez człowieka. Ojczyzna to trwający w narodzie sposób doświadczania człowieka przez człowieka.
Ks. prof. Józef Tischner.
Zasady i normy postępowania odnoszące się do najważniejszych w danym społeczeństwie wartości.
Wykonajcie zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach.
Przedstawcie wyniki swojej pracy pozostałej części klasy.
Podajcie przykłady działań, które współcześnie świadczą o miłości do ojczyzny.
Kochajcie ojczyznę, nie emigrujcieTo symboliczny sojusz starszego i młodszego pokolenia, sojusz bohaterów niepodległej Polski oraz najbardziej kreatywnej części młodego pokolenia. Mówimy wielkie nie dla przekonania, że patriotyzm to nudne przedstawianie historii przodków.
Kazimierz M. Ujazdowski, Kochajcie ojczyznę, nie emigrujcie, „Rzeczpospolita” 2007, nr 4.
Różne aspekty współczesnego patriotyzmu
Od najmłodszych lat możemy podkreślać nasze związki z państwem i narodem. Szkolne uroczystości rozpoczynamy odśpiewaniem hymnu polskiego. Palimy znicze, składamy kwiaty na grobach i pomnikach bohaterów narodowych oraz ofiar naszej trudnej historii. Akademiami i wieczornicami upamiętniamy wydarzenia ważne dla państwa i narodu. Ubrani w biało‑czerwone stroje oklaskujemy naszych sportowców.
Każdy dorosły Polak ma możliwość współkształtowania sytuacji w państwie i wspólnocie lokalnej. Korzystanie z praw wyborczych, włączanie się w inicjatywy społeczne, zaangażowanie w działalność stowarzyszeń i fundacji to wyraz współodpowiedzialności za losy naszej ojczyzny.
Przestrzeganie prawa, płacenie podatków, codzienna troska o wspólne dobro, gotowość do obrony ojczyzny, czyli przestrzeganie konstytucyjnych obowiązków obywatelskich, to również forma współczesnego patriotyzmu.
PATRIOTYZM LOKALNY to miłość do stron rodzinnych, miejsca urodzenia i wychowania oraz zamieszkania. Przejawia się zainteresowaniem historią miasta lub regionu, uczestnictwem w wyborach samorządowych, zainteresowaniem inicjatywami lokalnymi lub zgłaszaniem własnych.
Patriotyzm a kosmopolityzm
KOSMOPOLITA
kosmos (gr.) = wszechświat + polites (gr.) = obywatel
OBYWATEL ŚWIATA
Kosmiczne związki: spojrzenie na Ziemię z kosmicznej perspektywyWielu obdarzonych wyobraźnią przywódców marzyło o nadejściu czasów, kiedy istota ludzka nie będzie utożsamiała się z konkretnym państwem czy narodem, religią, rasą czy grupą zawodową, lecz uzna się za przynależną do rodzaju ludzkiego jako całości. (...) Świat wprawdzie zmierza w tym kierunku, lecz dzieje się to rozpaczliwie powoli. Istnieją poważne obawy, czy w skali globalnej taki stopień (samo) identyfikowania się ludzkości zostanie osiągnięty, zanim doprowadzimy do własnej zguby za pomocą środków technicznych, które powstały z udziałem naszej inteligencji.
C. Sagan, Kosmiczne związki: spojrzenie na Ziemię z kosmicznej perspektywy, Warszawa 2000, s. 21.
Zwolennicy kosmopolityzmu uważają, że ich ojczyzną jest cały świat. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej coraz częściej myślimy w podobny sposób. Przed wykształconymi i otwartymi na inne kultury ludźmi niemal cały świat współczesny stoi otworem. Czy chęć i gotowość przemierzania go wykluczają patriotyzm?
Obywatel Polski to dziś również obywatel Unii Europejskiej. Jeżeli zaczniemy o Unii Europejskiej myśleć jako o wspólnocie Europejczyków, połączonych wypracowanymi przez wieki wspólnymi wartościami, to zrozumiemy, że patriotyzm narodowy nie zaprzecza poczuciu przynależności do szerszej, europejskiej rodziny i nie wymaga od nas negowania naszej narodowej kultury. Wręcz przeciwnie – możemy dostrzec konieczność wspólnej pracy i odpowiedzialności za losy całego kontynentu.
Patriotyzm a nacjonalizm
Postawa oparta na przekonaniu, że naród jest dla człowieka jedną z najważniejszych wspólnot, a nasza tożsamość narodowa w znacznym stopniu określa to, kim jesteśmy.
Nacjonaliści przedkładają solidarność narodową ponad inne związki i zobowiązania. Według nich podstawowym zadaniem państwa jest obrona interesów narodowych. Są przeciwnikami państw i społeczeństw wielonarodowych.
Zastanów się,
czy postawa nacjonalistyczna jest koniecznym elementem patriotyzmu.
czy potrafisz wskazać sytuacje, w których zachowania nacjonalistów nie mają charakteru patriotycznego, a nawet mogą działać na szkodę ojczyzny.
Patriotyzm a szowinizm
Szowinizm to skrajna odmiana nacjonalizmu, w której uznaje się prawo własnego narodu do podbojów i panowania nad innymi narodami. Przejawia się bezkrytycznym stosunkiem do własnego narodu i pogardą, a nawet nienawiścią, do innych narodów. Przyczyną zachowań szowinistycznych jest często brak wiedzy, ślepe uleganie stereotypom oraz chęć wyzysku.
Funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony obraz kogoś lub czegoś, często oparty na nieuzasadnionych sądach.
Oświęcim jest rozrachunkiem z sumieniem ludzkości poprzez te tablice, które świadczą o ofiarach, jakie poniosły narody. Oświęcim jest miejscem, którego nie można tylko zwiedzać. Trzeba przy odwiedzinach pomyśleć z lękiem o tym, gdzie leżą granice nienawiści. Nigdy jeden naród nie może rozwijać się kosztem drugiego, za cenę jego uzależnienia, podboju, zniewolenia, za cenę jego eksploatacji, jego śmierci.
Jan Paweł II.
Podsumowanie
Patriotyzm jest wyrazem przywiązania do ojczyzny, tej małej i tej wielkiej. Jednak wielu współczesnych ludzi często zmienia miejsce zamieszkania, nierzadko rodzice i dzieci zupełnie inny rejon świata uznają za swój i z jego tradycji oraz historii czerpią swoje poczucie tożsamości. Mimo to że współczesny świat jest światem częstych przeprowadzek, a więc także przestrzenią zajmowaną przez dynamiczne i zróżnicowane wspólnoty oraz społeczności, to każdy z nas pragnie żyć godnie i bezpiecznie na obszarze, który wybraliśmy na swój dom. Patriotyzm może przyjmować różne postaci. Z jednej strony może być rozumiany jako przywiązanie do ojczyzny i troska o to, by wspólny kraj się rozwijał i pozwalał na satysfakcjonujące życie w jego obrębie. Wtedy oznacza przede wszystkim odpowiedzialność za wspólne losy. Z drugiej strony zdarza się jednak, że identyfikowany jest z troską wyłącznie o wybraną część społeczeństwa. Takie czy inne kryteria (jak np. rasa, posiadanie odpowiednich przodków, wyznanie) dzielą wówczas społeczeństwo na lepszych i gorszych, godnych i niegodnych życia we wspólnym kraju. W skrajnych postaciach nacjonalizm może doprowadzić do śmiertelnej walki między tymi, którzy jeszcze do niedawna byli sąsiadami czy nawet członkami jednej rodziny.
Literatura uzupełniająca
Król M., Patriotyzm przyszłości, Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2004.
Zaznacz wypowiedź typową dla postawy kosmopolitycznej.
- „Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie”. (R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka)
- „Jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy. Co nam obca moc wydarła, szablą odbierzemy”. (fragment Mazurka Dąbrowskiego)
- „Starajmy się tak postępować i tak żyć, by nikomu w naszej Ojczyźnie nie brakło dachu nad głową”. (Jan Paweł II)
- „Moją ojczyzną jest cały świat”. (A. Dante)
Dokończ zdanie. Ojczyzną nazywa się...
- państwo, którego jesteśmy obywatelami.
- miejsce, z którym jesteśmy silnie związani.
- kraj, z którego wywodzi się nasza rodzina.
- region, w którym przebywamy turystycznie.
Projekt edukacyjny: Poznajemy naszą miejscowość
Zadanie: opracujcie trasę wycieczki po miejscowości, w której mieszkacie lub w której znajduje się wasza szkoła. Celem wycieczki jest zaprezentowanie osób, miejsc i wydarzeń, które mają lub miały istotne znaczenie dla lokalnej społeczności.
Przygotujcie:
mapę (plan miejscowości), na której oznaczycie trasę wycieczki;
krótkie informacje o osobach, obiektach/miejscach, wydarzeniach, które zostaną zaprezentowane w trakcie jej trwania.
Realizacja:
praca w grupach,
czas trwania: 4 tygodnie,
wycieczka nie powinna trwać dłużej niż trzy godziny.