Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RqxtfkoeSNEeb

Obywatel Polski, obywatel Unii Europejskiej

Flaga Rzeczypospolitej Polskiej
domena publiczna

Być obywatelem

Dyskusja

Ćwiczenie 1

Spróbujcie w toku dyskusji odpowiedzieć na pytania:

  • Jakie znaczenie ma dla was polskie obywatelstwo?

  • Jakie daje szanse?

  • Do czego zobowiązuje?

  • Czy jest powodem do dumy?

Repatriacja, czyli powrót do ojczyzny

Ry1KnJS8pSk7z1
Materiał filmowy z TVP - Wiesław Osuchowski - konsul generalny RP we Lwowie Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.

Wielu Polaków po zmianie granic w 1945 roku (koniec II wojny światowej) znalazło się poza granicami kraju. Kilkaset tysięcy naszych rodaków zostało wywiezionych w czasie wojny i w okresie represji stalinowskich w głąb Związku Radzieckiego. Żyli z dala od Ojczyzny, ale zachowali język, tradycje, obyczaje. Nam polskie obywatelstwo wydaje się czymś oczywistym, mamy je przecież od urodzenia, ale wielu rodaków mogło tylko o nim marzyć. Dziś do wolnej Polski wracają potomkowie zesłańców.

tpohRq3IzT_0000000X

Prawo do obywatelstwa

Czy zastanawialiście się kiedyś, co to znaczy być obywatelem jakiegoś kraju?
Czy wszyscy ludzie mieszkający w naszym kraju są obywatelami Polski?
Do czego jest nam potrzebne obywatelstwo?

W Polsce obowiązuje prawo krwi, które polega na tym, że obywatelstwo „dziedziczymy” po rodzicach niezależnie od tego, gdzie się urodziliśmy. Nawet jeśli urodzimy się na innym kontynencie i tak pozostaniemy obywatelami Polski. Tak stanowi Konstytucja RP. W niektórych krajach, np. w USA, obowiązuje prawo ziemi. Oznacza to, że dziecko urodzone na terenie takiego państwa (także na pokładzie statku lub samolotu należącego do tego kraju) otrzymuje obywatelstwo i bez znaczenia jest fakt, że rodzice mają inne obywatelstwo.
W Polsce czasami też stosowane jest prawo ziemi. Tak dzieje się w przypadku dzieci, których rodzice są nieznani albo nie mają obywatelstwa żadnego kraju.
Polak nie może zostać pozbawiony obywatelstwa swojego kraju, gwarantuje to Konstytucja RP.

Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 34.

  1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

tpohRq3IzT_0000001C

Gdy tata jest Polakiem, a mama cudzoziemką...

Co się dzieje, kiedy jedno z rodziców jest Polakiem, a drugie obcokrajowcem?
Niezależnie od tego, czy dziecko urodziło się w Polsce, czy za granicą, dziecko ma prawo do naszego obywatelstwa, jeśli jedno z rodziców jest obywatelem Polski. Decyzja należy do rodziców. Mogą wybrać jedno lub postanowić, że dziecko będzie miało dwa obywatelstwa: np. po matce obywatelstwo polskie, po ojcu – francuskie, chyba że prawo drugiego kraju tego zabrania.
Posiadanie drugiego obywatelstwa nie zwalnia z żadnych obowiązków wobec Polski ani nie ogranicza praw polskiego obywatela.

Ciekawostka

Greckie pojęcie „obywatel” (polites) wywodzi się od słowa polis, co znaczy miasto‑państwo. Od tego słowa pochodzi także wyraz „polityka”. Starożytne miasto‑państwo ateńskie utożsamiane jest z początkami demokracji. U Ateńczyków obywatel to człowiek wolny, urodzony w polis z rodziców Ateńczyków. Kobiety, cudzoziemcy oraz niewolnicy nie byli pełnoprawnymi obywatelami, nie mogli brać udziału w Zgromadzeniu Ludowym, na którym podejmowano ważne dla polis decyzje. Obywatel Aten musiał uczestniczyć w życiu swojego państwa, służyć mu, być mądrym i odważnym. Wzorowym obywatelem Aten był Perykles – wybitny polityk żyjący w V wieku p.n.e.

tpohRq3IzT_0000001L

Obywatelstwo dla przybysza

R5Rf93MRf0xny1
Film - Roger Guerreiro i Chin Xu Jie Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.

Cudzoziemiec może wystąpić o polskie obywatelstwo, jeżeli nie zagraża bezpieczeństwu kraju, od lat mieszka w Polsce i ma stałe źródło dochodów.
Obcokrajowcy, którzy chcą otrzymać obywatelstwo naszego kraju, muszą zdać egzamin państwowy ze znajomości języka. O polskie obywatelstwo może ubiegać się też osoba, która od trzech lat jest w związku małżeńskim z Polką lub Polakiem. Przyznanie obywatelstwa to zwykle proces długotrwały, ale znane są przypadki, gdy procedury skrócono do minimum. Zwykle wówczas, gdy chodzi o pozyskanie sportowców do reprezentacji narodowych.
Prezydent RP ma możliwość nadania cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego. Prezydent nie jest ograniczony w swoich konstytucyjnych kompetencjach żadnymi warunkami i może nadać obywatelstwo polskie osobom, które nie spełniają wszystkich warunków zapisanych w polskim prawie.

W ostatnich latach obywatelstwo polskie otrzymali m.in.:
Norman Davies – wybitny historyk brytyjski, który wiele badań i dzieł poświęcił historii Polski, Charity Szczechowiak – koszykarka z Nigerii – oraz Emil Sajfudinow – rosyjski żużlowiec pochodzenia tatarskiego.

Dyskusja

Ćwiczenie 2

Podzielcie klasę na dwie grupy.

Grupa I
Wskażcie argumenty na obronę tezy, że państwo powinno ułatwiać nabycie obywatelstwa przez osoby cenne dla rozwoju polskiego sportu, sztuki, gospodarki lub nauki.

Grupa II
Poszukajcie argumentów na obronę tezy, że obywatelstwo powinno być przyznawane wyłącznie osobom czującym silny związek z państwem polskim (niektórzy obcokrajowcy ubiegają się o obywatelstwo polskie tylko po to, aby zamieszkać, pracować i swobodnie podróżować po Unii Europejskiej).

tpohRq3IzT_00000025

Prawa obywateli

R7t4tr4f4yGYk1
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
domena publiczna

W konstytucji zapisano katalog wolności i praw obywatelskich, m.in.:

  • prawo do życia

  • prawo do równości

  • prawo do nietykalności osobistej

  • prawo do rzetelnej procedury sądowej

  • prawo do ochrony prywatności

  • wolność sumienia i religii

  • wolność wyrażania swoich poglądów

  • prawo do własności

  • prawa pracownicze

  • prawa socjalne (emerytura, renta, zasiłek dla bezrobotnych itp.)

  • prawo do ochrony zdrowia

  • prawo do nauki

  • prawo do wolności twórczej i korzystania z dóbr kultury

  • prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

Ciekawostka

A jeśli obywatel uważa, że jego konstytucyjne prawa są łamane?
Obywatel ma zawsze prawo do rzetelnej procedury sądowej, może też skierować sprawę do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik bada, czy na skutek działania lub bezczynności organów, organizacji lub instytucji, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.

Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 80.
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

tpohRq3IzT_00000049

Kłopoty za granicą

R1a18asQkIg3211
Fotografia z zagranicznym krajobrazem: miasto, morze, palmy
David Evers, licencja: CC BY 2.0
R6GRavUQG7cYv11
Rama, licencja: CC BY-SA 2.0[online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Civil_unrest_Lausanne_mp3h8561.jpg [dostęp 16.11.2015 r.]

Państwo powinno zapewnić opiekę polskiemu obywatelowi za granicą.
Jeśli Polak znajdzie się np. w strefie wojny, trzęsienia ziemi, w stanie zagrożenia zamachem terrorystycznym, może oczekiwać ewakuacji. Jeśli zgubi paszport, ciężko zachoruje, powinien zwrócić się o pomoc do polskiego konsulatu lub ambasady. W szczególnie dramatycznych okolicznościach Ministerstwo Spraw Zagranicznych kieruje akcjami mającymi na celu uwolnienie polskich obywateli. W roku 1998 Zenon Kuchciak jako specjalny wysłannik MSZ doprowadził do odnalezienia i zwolnienia pięciu polskich obywateli porwanych w Czeczenii. Zyskał wtedy przydomek „polskiego Jamesa Bonda”.

Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 36.
Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

Zapamiętaj!

Wyjeżdżając za granicę, sprawdź na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, czy kraj docelowy jest bezpieczny, jakich szczepień wymaga, spisz adres i telefon polskiego konsulatu lub ambasady.

https://polakzagranica.msz.gov.pl/

Jeśli w jakimś miejscu nie ma polskiego konsulatu, możemy prosić o pomoc placówkę jakiegokolwiek kraju Unii Europejskiej – jesteśmy także obywatelami UE.

tpohRq3IzT_0000004X

Obowiązki obywatela

W Konstytucji RP zapisano znacznie więcej praw niż obowiązków obywatelskich.

Każdy obywatel Polski ma być wierny ojczyźnie i troszczyć się o wspólne dobro. W życiu codziennym jest zobowiązany do przestrzegania prawa, płacenia podatków i dbania o środowisko naturalne. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.

RUmFCTY4SuGCE1
Jednym z obowiązków obywatela jest obrona ojczyzny
Piotr Drabik, licencja: CC BY 2.0

Obowiązki obywatela:
Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 82.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

Art. 83.
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 84.
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 85.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. (…)

Art. 86.
Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Ćwiczenie 3

Napisz kilka zdań o tym, jak rozumiesz artykuł 82 Konstytucji RP: „Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne”.

uzupełnij treść
tpohRq3IzT_0000005O

Obywatelstwo Unii Europejskiej

ROzVsszDVenl61
Flaga Unii Europejskiej
Flaga Unii Europejskiej, domena publiczna

Obywatelami Unii Europejskiej są wszyscy obywatele państw członkowskich.
Obywatelstwo ma charakter dodatkowy i nie zastępuje obywatelstwa krajowego.
UE określa wyłącznie prawa swych obywateli i nie nakłada żadnych obowiązków.

Podstawowe prawa obywateli UE:

  • prawo do swobodnego podróżowania (swobodny przepływ osób)

  • prawo do zamieszkania

  • prawo do pracy i przedsiębiorczości

  • prawo do podejmowania nauki

  • czynne i bierne prawo wyborcze do samorządu i do Parlamentu Europejskiego w kraju zamieszkania

Zapamiętaj!

Więź prawna łącząca jednostkę z jego państwem, nazywana obywatelstwem, powstaje na wiele sposobów. Z istnienia tej więzi wynikają wzajemne prawa i obowiązki. Współcześnie systemy prawne niektórych państw dopuszczają posiadanie więcej niż jednego obywatelstwa. Polska należy do grupy państw, w których obywatelstwo nabywa się przez urodzenie, wystarczy, że jedno z rodziców jest Polakiem (prawo krwi). Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa, chyba że sam się go zrzeknie. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej obywatele polscy automatycznie uzyskali obywatelstwo Unii Europejskiej.

Ćwiczenie 4

Na świecie żyją też bezpaństwowcy czyli apatrydzitpohRq3IzT_000tp001apatrydzi - osoby beż żadnego obywatelstwa. To duży problem prawny także w Unii Europejskiej, między innymi na Łotwie i w Estonii. Apatrydzi korzystają z opieki państwa, ale nie mają pełni praw w swoim kraju. Czy wiesz dlaczego to wielki problem w tej części Europy?

tpohRq3IzT_000tp001
tpohRq3IzT_0000006Q

Sprawdź wiedzę

Ćwiczenie 5
R1MKlRb9o3ynq1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RZpswrkErsOQN1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
RT9A8mGginJn11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R1ExvYsfotues1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R1JiSulv5bQos1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
R1W4Wa7hzeqHs1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.