Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RlchFgF8IPf7W11
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

O tym, czym zajmowali się polscy harcerze podczas okupacji, można przeczytać w książce Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego.

Kamienie na szaniecAleksander Kamiński
Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec

Specjalnością trzeciomajową w owe czasy była manifestacja barw narodowych. Ogromna większość ludzi Małego Sabotażuj0000008NRB6v32_000tp001Małego Sabotażu robiła to w ten sposób, że malowała białą i czerwoną kredą barwy narodowe na murach lub też umieszczała w różnych miejscach małe biało‑czerwone chorągiewki. Zadania te trudne i ryzykowne wobec skróconej godziny policyjnej i długiego dnia oraz wobec wzmożonej czujności Niemców i ich szpicli – nie zadowalały ambicji ani Alka, ani Rudego. Barwy narodowe? Zgoda! Ale barwy narodowe w takich wielkościach i w takiej formie, żeby miasto je naprawdę widziało. Uradzono zakupić, gdzie się tylko da, płótna białego i czerwonego i uszyć szerokie na kilkadziesiąt centymetrów, parometrowej długości flagi. Flagi te należy zawiesić na drutach tramwajowych i latarniach elektrycznych. Ale jak? Alek i Rudy na pytanie to odpowiedzieli dwiema odmiennymi propozycjami, a ponieważ każdy upierał się przy swoim pomyśle, Zośka zdecydował, że zespoły ich wykonają zadania na sposób różny, według pomysłów swych dowódców. Więc o trzeciomajowym świcie Alek ze swoimi zarzucał na przewody tramwajowe chorągiewki przymocowane do sznurka, na którego końcu był kamień. Był to system „zarzucania”. System ten być może łatwy dla Polinezyjczyków – bardzo jest trudny dla pozbawionych wprawy warszawiaków. Ileż się młodzi ludzie naklęli i napocili, zanim chorągiewki ich wisiały na drutach! Ale gdy już raz taka chorągiewka zawisła, nie było innego sposobu na jej usunięcie, jak tylko przez sprowadzenie specjalnego wozu tramwajowego lub straży pożarnej. Alek dumny jak paw czyhał z aparatem fotograficznym na te wozy, przyjeżdżające do zdejmowania chorągiewek, a potem promieniejący pokazywał fotografie kolegom.

j0000008NRB6v32_00000_BIB_001Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec.
j0000008NRB6v32_000tp001

Zadanie na rozgrzewkę

1
Ćwiczenie 1
RZOY0DCv3XqCU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008NRB6v32_0000000K

Polska pod dwiema okupacjami

Po przegranej kampanii wrześniowej ziemiami polskimi podzieliły się Niemcy i Związek Radziecki. Ziemie na wschodzie zostały włączone do republik radzieckich: Ukrainy i Białorusi. Niemcy część ziem bezpośrednio wcieliły do swojego państwa, z pozostałych zaś utworzyły Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie.

RGmFRnJYYZdxR11
Krystian Chariza i zespół
1
Ćwiczenie 2
RnQo0n6nqyaPf1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R1ISSPHAmvpAV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008NRB6v32_0000000X

Holokaust

1
Ćwiczenie 4
RmEa22qxhxheY1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 5

Na podstawie mapy wypisz nazwy polskich miast, w których w czasie II wojny światowej utworzono getta dla ludności żydowskiej.

uzupełnij treść
RJ5kMxnQ65wuR11
Krystian Chariza i zespół
1
Ćwiczenie 6

Przypomnij sobie relację Jana Krawca z obozu w Buchenwaldzie (z lekcji W cieniu Hitlera i Stalina. Totalitaryzmy w międzywojennej Europie). O których aspektach życia w obozie koncentracyjnym traktuje komiks Poszukiwanie? Korzystając również z innych źródeł w ośmiu zdaniach opisz warunki panujące w niemieckich obozach koncentracyjnych. Każde poświęć innej kwestii:

  1. przyjmowaniu do obozu

  2. miejscu do spania

  3. łazienkom

  4. wyżywieniu

  5. pracy

  6. apelom

  7. prześladowaniu więźniów przez nadzorców

  8. ucieczkom

uzupełnij treść
Zapamiętaj!

Działania zmierzające do całkowitego wyniszczenia narodu żydowskiego przez Niemców podczas II wojny światowej noszą nazwę Holokaustu.

1
Ćwiczenie 7

Odpowiedz na poniższe pytania. W razie potrzeby poszukaj informacji w dowolnych źródłach.

  • Dlaczego właśnie Żydzi byli szczególnie źle traktowani przez Niemców w czasie II wojny światowej?

  • Czy Polacy w czasie wojny pomagali Żydom? W jaki sposób? Czy wszyscy?

  • Jakie groziły konsekwencje za udzielenie pomocy?

  • W jaki sposób Żydzi dzisiaj upamiętniają Holokaust?

j0000008NRB6v32_00000063

Formy oporu społeczeństwa polskiego

Mimo ciężkich warunków okupacji, bardzo surowego prawa i wysokich kar za jego łamanie Polacy nie poddawali się władzom okupacyjnym. Przyjrzyj się ilustracjom przedstawiającym niektóre formy oporu społeczeństwa.

RWZIV91ZpS5bo
Napis wykonany w czerwcu 1943 roku przez harcerzy z Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”
domena publiczna
Rx6JAngBeknx5
Jeden z numerów  „Biuletynu Informacyjnego” wydawanego przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze podlegające Komendzie Głównej  Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej (Wydział VII: Biuro Informacji i Propagandy)
domena publiczna
RrAWSlO86ZP7M1
Lekcja języka polskiego podczas tajnych kompletów. Lekcje prowadzi Jadwiga Sokirkówna
Tajne Komplety. Łopiennik, 1941 rok, zbiory prywatne: album rodzinny Kurowskich, domena publiczna
1
Ćwiczenie 8

W jaki sposób stawiali opór okupantowi „ludzie Małego Sabotażu”, o których mówi tekst z wprowadzenia do lekcji?

1
Ćwiczenie 9
RHsdH6hEtmNOa1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1dLKXhk9arvA1
 3 Wileńska Brygada Armii Krajowej
Pluton „Bosego”, 1944, album 3 Brygady - koło kresowe ŚZŻ AK w Szczecinie, domena publiczna

Polskie państwo podziemne

Wszystkie te działania prowadzone były na dużą skalę. Wymagały sprawnego zarządzania. Tymczasem władze Polski opuściły kraj. Jednak we Francji powołano rząd Polski na emigracji, a w kraju utworzono struktury państwa podziemnego, które zajmowały się różnymi obszarami nielegalnej działalności. Łączność pomiędzy krajem a emigracją zapewniali kurierzy, którzy nielegalnie podróżowali z Polski na zachód Europy, a stamtąd wracali do Polski na przykład zrzucani na spadochronach z samolotów.

j0000008NRB6v32_00000071

Podsumowanie

Co wiem?

Po przegranej kampanii wrześniowej ziemie polskie zostały podzielone między Niemcy i Związek Radziecki. Obaj okupanci prześladowali ludność polską. Niemcy dążyli do całkowitego wyniszczenia narodu żydowskiego. Do najbardziej znanych miejsc kaźni należą Auschwitz (okupacja niemiecka) i Katyń, gdzie wymordowano polskich oficerów (okupacja radziecka). Polacy, mimo tragicznego położenia, starali się podtrzymać opór wobec okupanta.

Co potrafię?

Odczytać informacje z mapy.

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Wyobraź sobie, że jest czas okupacji. Czy sam podjąłbyś działania przeciw okupantowi? Co powiedziałbyś kolegom? Jak na twoją decyzję zareagowaliby rodzice?