Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RMStQq7qFecRJ
Słoń Źródło: Słoń, rysunek, domena publiczna.

Słoń a sprawa polska

Słoń
Słoń, rysunek, domena publiczna
RX8oQaMjRW9e011
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

Polacy nie pogodzili się z rozbiorami i chcieli mieć własne państwo. Świadczą o tym między innymi powstania narodowe, instytucje, które zakładali, gdy tylko była taka możliwość, działalność prowadzona przez emigrantów. Dążenie do odzyskania niepodległości na początku XX wieku było tak silne, że powstał nawet popularny dowcip: gdy rozpisano międzynarodowy konkurs na pracę naukową o słoniach, Polak ani przez chwilę się nie zastanawiał nad tematem i napisał rozprawę „Słoń a sprawa polska”.

Zadanie na rozgrzewkę

Ćwiczenie 1
RgDT9KBZXoglg1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
ROdI3Hg5P5CEC1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1TnGLmBLy3wI1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008N3B6v32_0000000R

Kogo poprzeć?

Polecenie 1

Jest rok 1914, wybucha wojna, na którą Polacy z utęsknieniem czekali. Mocarstwa zaborcze walczą przeciwko sobie. Kogo poprzeć w tym konflikcie? Pamiętaj, że wówczas nikt nie wiedział, jaki będzie jego finał!

Drzewo decyzyjne – poprzeć państwa centralne czy ententę?

  • Cele i wartości: odzyskanie niepodległości przez Polskę.

  • Możliwe rozwiązania: Poparcie państw centralnych. Poparcie ententy.

  • Jakie będę skutki pozytywne i negatywne wybranego rozwiązania?

Ćwiczenie 4

Czy możliwe były inne opcje? Jakie?

j0000008N3B6v32_0000001I

Inne dylematy Polaków

R1ZNHtdQWzzWD
Na zdjęciu widać las, las ten symbolizuje wielość drzew - decyzji, które musieli podejmować Polacy w czasie I wojny światowej.
Pit1233, Las Gdański w Bydgoszczy, 2010, fotografia, domena publiczna

Decyzji do podjęcia było jeszcze więcej, na przykład: czy walczyć zbrojnie, czy dyplomatycznie; zadowalać się oferowaną przez zaborców autonomią czy upierać przy pełnej niepodległości; o jaką Polskę walczyć, w jakich granicach; walczyć, pozostając w kraju czy na emigracji?

Ćwiczenie 5
R11Fl6NhlQjbV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Oto fragmenty biogramów Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego z Encyklopedii szkolnej. Historia, które ułatwią ci uzupełnienie tabeli.

R17tX62YrlRJX11
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
Encyklopedia szkolna. Historia.
Encyklopedia szkolna. Historia.

Piłsudski Józef, ur. 1867, zm. 1935, mąż stanu, czołowy działacz niepodległościowy, jeden z głównych organizatorów niepodległego państwa polskiego i później jego przywódca. Od wczesnej młodości związał się z ruchem socjalistycznym. Podczas I wojny światowej organizował zbrojne oddziały – zalążek przyszłej armii polskiej – i dowodził I Brygadą Legionów Polskich oraz powołał Polską Organizację Wojskową. Był członkiem Tymczasowej Rady Stanu. Domagał się utworzenia rządu polskiego. 22 VII 1917 aresztowany przez Niemców i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Zyskał wielką popularność i autorytet w znacznej części społeczeństwa polskiego. Zwolniony z Magdeburga, wrócił 10 XI 1918 do Warszawy i przejął najwyższą władzę w odradzającym się państwie jako Tymczasowy Naczelnik Państwa. Dążył do odzyskania na wschodzie ziem utraconych przez Polskę na rzecz Rosji carskiej podczas rozbiorów. Był zwolennikiem utworzenia federacji państw, obejmującej Polskę, Białoruś, Ukrainę i Litwę historyczną; w sprawie zachodnich granic Polski pozostawił wolną rękę delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919.

j0000008N3B6v32_00000_BIB_001Encyklopedia szkolna. Historia., Warszawa 1993.
RosbvmweYZ19G11
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
Encyklopedia szkolna. Historia.
Encyklopedia szkolna. Historia.

Dmowski Roman, ur. 1864, zm. 1939, współzałożyciel, czołowy przywódca i ideolog narodowej demokracji, pisarz polityczny. Autor prac formułujących zasady i cele nacjonalizmu polskiego oraz międzynarodowe uwarunkowania rozwoju kwestii polskiej (m.in. Myśli nowoczesnego Polaka; Niemcy, Rosja i kwestia polska). W 1905–07 opowiadał się za autonomią Królestwa Polskiego i za lojalnością wobec Rosji. Wybrany na posła do rosyjskiej Dumy Państwowej, został prezesem Koła Polskiego (złożył mandat w 1908). Uznając zagrożenie niemieckie za główne niebezpieczeństwo dla narodu polskiego, głosił konieczność współdziałania z Rosją i ententą. Założyciel i prezes Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu (1917), rozwinął po rosyjskiej rewolucji lutowej szeroką działalność propagandową i polityczną w państwach ententy i Stanach Zjednoczonych na rzecz niepodległości Polski. Na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 wraz z I. Paderewskim reprezentował Polskę. Do kraju powrócił w maju 1920.

j0000008N3B6v32_00000_BIB_001Encyklopedia szkolna. Historia., Warszawa 1993.
j0000008N3B6v32_00000029

Śladami Korfantego

Podróżując po Polsce, śledzimy losy jednego z bohaterów walki o niepodległość, Wojciecha Korfantego.

RR4uWmULoJmK7
Tablica pamiątkowa ku czci W. Korfantego w Warszawie. Tekst na tablicy zaczyna się od cytatu z I. Paderewskiego: „Wojciech Korfanty znajdzie na kartach historii Odrodzonej Polski należne mu stanowisko, choć mu go odmawiano za życia”. Następnie jest relief z podobizną Korfantego. I napis: Wojciech Korfanty 1873–1939. Mąż stanu. V-premier RP. Współtwórca II Rzeczypospolitej. Przywrócił Polsce Górny Śląsk. W budynku tym – b. szpitala św. Józefa – przebywał w ostatnich tygodniach swojego życia
Panek, Tablica pamiątkowa ku czci W. Korfantego w Warszawie. Tekst na tablicy zaczyna się od cytatu z I. Paderewskiego: „Wojciech Korfanty znajdzie na kartach historii Odrodzonej Polski należne mu stanowisko, choć mu go odmawiano za życia”. Następnie jest relief z podobizną Korfantego. I napis: Wojciech Korfanty 1873–1939. Mąż stanu. V-premier RP. Współtwórca II Rzeczypospolitej. Przywrócił Polsce Górny Śląsk. W budynku tym – b. szpitala św. Józefa – przebywał w ostatnich tygodniach swojego życia, licencja: CC BY-SA 4.0
Rv6ZFz4d4OR7a
Miedziana tablica pamiątkowa ku czci W. Korfantego w Pradze czeskiej. Oprócz podobizny Korfantego napis: „Wojciech Korfanty. 1873–1939. Polski działacz niepodległościowy. Przywódca chrześcijańskiej demokracji, przyjaciel narodu czeskiego, mieszkał w Pradze 1935–1938”. Oraz to samo po czesku. „Wrocław–Praha–Katowice 2007”
Luděk Kovář , Miedziana tablica pamiątkowa ku czci W. Korfantego w Pradze czeskiej. Oprócz podobizny Korfantego napis: „Wojciech Korfanty. 1873–1939. Polski działacz niepodległościowy. Przywódca chrześcijańskiej demokracji, przyjaciel narodu czeskiego, mieszkał w Pradze 1935–1938”. Oraz to samo po czesku. „Wrocław–Praha–Katowice 2007”, licencja: CC BY-SA 3.0
RxSY84BNbWJzR
Tablica kamienna ku czci W. Korfantego. Na niej napis: „Wojciech Korfanty. 20 IV 1873 – 17 VIII 1939. Student filozofii, prawa, ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Publicysta. Obrońca polskości. Przywódca powstań śląskich. Poseł i senator Rzeczypospolitej Polskiej. W 130. rocznicę urodzin. Uniwersytet Wrocławski. Fundacja odbudowy demokracji im. Ignacego Paderewskiego.
Bonio, Tablica kamienna ku czci W. Korfantego. Na niej napis: „Wojciech Korfanty. 20 IV 1873 – 17 VIII 1939. Student filozofii, prawa, ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Publicysta. Obrońca polskości. Przywódca powstań śląskich. Poseł i senator Rzeczypospolitej Polskiej. W 130. rocznicę urodzin. Uniwersytet Wrocławski. Fundacja odbudowy demokracji im. Ignacego Paderewskiego., licencja: CC BY-SA 3.0
R1Wftw1sdLtiK
Tablica kamienna ku czci W. Korfantego o dość nieregularnym kształcie. Na niej podobizna Korfantego oraz napis: „1873. 1939. Stąd z hotelu „Lomnitz” od lutego 1920 do kwietnia 1921 r. poseł komisarz dyktator Wojciech Korfanty dowodził na Górnym Śląsku polską akcją plebiscytową i wezwał lud śląski do powstania, które wybuchło 3 maja 1921 r. Bytom, 3 V 1990 r
Yarl, Tablica kamienna ku czci W. Korfantego o dość nieregularnym kształcie. Na niej podobizna Korfantego oraz napis: „1873. 1939. Stąd z hotelu „Lomnitz” od lutego 1920 do kwietnia 1921 r. poseł komisarz dyktator Wojciech Korfanty dowodził na Górnym Śląsku polską akcją plebiscytową i wezwał lud śląski do powstania, które wybuchło 3 maja 1921 r. Bytom, 3 V 1990 r, licencja: CC BY-SA 2.5
1
Ćwiczenie 6
R8rVWlq3qgDLN1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008N3B6v32_00000032

Projekt tablicy

Polecenie 2

Wyobraź sobie, że plac w twojej miejscowości ma otrzymać imię Romana Dmowskiego albo Józefa Piłsudskiego. Masz zlecenie, by wykonać projekt tablicy upamiętniającej zasługi jednego z tych bohaterów dla odzyskania niepodległości przez Polskę.

Znowu musisz podjąć wiele decyzji:

  1. Którego bohatera chcesz uczcić?

  2. Jaki kształt będzie miała tablica?

  3. Z jakiego materiału będzie wykonana (najczęściej tablice są kamienne, mogą być też metalowe, a ostatnio upowszechniły się z trwałego plastiku)?

  4. Jaki tekst się na niej znajdzie (pamiętaj, że nie może być zbyt długi, bo będzie nieczytelny, zresztą przechodnie nie będą przecież czytać książki, a tablice stawia się po to, by zwrócić uwagę zwykłych ludzi)?

  5. Jaką czcionką zostanie zapisany (zwykle pisze się wielkimi literami)?

  6. Jakie elementy, oprócz tekstu, znajdą się na tablicy (może portret albo jakiś symbol)?

Możesz wzorować się na tablicach upamiętniających Wojciecha Korfantego.

Informacji o bohaterach możesz szukać na stronach:

  • link „Polska Times”

  • link „Newsweek”

  • link „Niedziela”

Ale także w innych miejscach.

RdZuKEjDst3lx1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
j0000008N3B6v32_00000044

Podsumowanie

Co wiem?

Polacy wiązali wielkie nadzieje z wybuchem wojny, w której zaborcy staną naprzeciwko siebie. Jedni, z Józefem Piłsudskim na czele, wierzyli, że trzeba przyłączyć się do wojny i wywalczyć niepodległość z bronią w ręku. Inni, jak Roman Dmowski, uważali, że należy prowadzić działalność dyplomatyczną i być obecnym przy podejmowaniu decyzji politycznych. W efekcie jedni doprowadzili do powstania na ziemiach polskich władz niepodległego państwa, a drudzy zapewnili temu państwu uznanie międzynarodowe. Ważne było, żeby współpracować dla dobra ojczyzny.

Co potrafię?
  • Przygotować się do podjęcia decyzji, rozważając argumenty za i przeciw za pomocą drzewa decyzyjnego.

  • Zaprojektować tablicę pamiątkową.

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Od lat historycy, politycy, publicyści i inni dyskutują, czyj program walki o niepodległość Polski był lepszy: Romana Dmowskiego czy Józefa Piłsudskiego.

Polecenie 3

Przedstaw swoje stanowisko w tym sporze. Na jakiej podstawie oceniasz, czyje decyzje były właściwe? Jak można sprawdzić, czy decyzja jest dobra?

Polecenie 4

Jaką wartość mają takie spory o przeszłości? Wybierz jedną z zaprezentowanych odpowiedzi lub zaproponuj własną.

  • Są zupełnie bez sensu, ludzie się tylko niepotrzebnie kłócą.

  • Można lepiej zrozumieć, o co chodziło w tamtych czasach.

  • Mogą wyjaśnić dzisiejsze różnice poglądów.

  • Pokazują, jak prowadzić dyskusje.

  • Uczestnicy mają okazję pokazać, jacy są mądrzy (albo niemądrzy).