Budowa Gdyni i inne osiągnięcia gospodarcze II RP
Wprowadzenie
90 lat temu uroczyście otwarto port w GdyniZa formalny początek Portu Gdynia uznaje się datę 23 września 1922 roku. Tego dnia sejm uchwalił ustawę, w której w art. 1 zapisano: „Upoważnia się Rząd do poczynienia niezbędnych zarządzeń celem wykonania budowy portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu, jako portu użyteczności publicznej”. Głównym projektantem i budowniczym portu został inżynier Tadeusz Wenda. Na stanowisku tym pozostał do 1932 roku.
29 kwietnia 1923 roku z udziałem prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego i premiera Władysława Sikorskiego odbyło się w Gdyni uroczyste otwarcie „Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków”. W sierpniu tego samego roku do nabrzeża gdyńskiego portu wpłynął pierwszy pełnomorski statek – była to jednostka o nazwie Kentucky, pływająca pod banderą francuską.
Otwarcie portu i jego rozbudowa, której drugi etap rozpoczęto w 1924 roku, spowodowały dynamiczny rozwój Gdyni. 10 lutego 1926 roku Rada Ministrów ogłosiła rozporządzenie, zgodnie z którym gmina wiejska Gdynia otrzymywała z dniem 4 marca 1926 roku status miasta. Gdynia liczyła wówczas 12 tys. mieszkańców, a jej powierzchnia wynosiła 14 km2.
Olbrzymie zasługi dla rozwoju portu w Gdyni wniósł Eugeniusz Kwiatkowski, który jako minister przemysłu i handlu w latach 1926–1930 zdobył na budowę portu olbrzymie fundusze. Dzięki temu Gdynia szybko stała się jednym z największych i najnowocześniejszych portów na Bałtyku. Rozwijała się też jako nowoczesne miasto.
Ważnym wydarzeniem w historii Gdyni było otwarcie w 1931 roku Dworca Morskiego, z którego odpływali między innymi emigranci udający się do Ameryki Południowej. Dwa lata później z Gdyni po raz pierwszy wyeksportowano większą masę towarową niż przez port gdański. W 1938 roku do Gdyni zawinęło prawie 6,5 tys. statków, a przeładunki w porcie wyniosły 9,2 mln ton. W chwili wybuchu II wojny światowej była ona jednym z największych i najnowocześniejszych europejskich portów, wokół którego powstało miasto liczące ponad 120 tys. mieszkańców.
Zadanie na rozgrzewkę
Jakie były przyczyny trudnego rozwoju gospodarczego Polski po I wojnie światowej?
Dotąd ziemie polskie wchodziły w skład {#trzech}{siedmiu} różnych państw.
I wojna światowa toczyła się na ziemiach polskich i spowodowała ich {rozkwit}{#zniszczenie}.
Niemcy były {zadowolone}{#niezadowolone} z wyniku wojny i utrudniały rozwój gospodarczy Polski.
Polska miała {szeroki}{#wąski} dostęp do morza i {#żadnego portu}{wiele portów}.
Hiperinflacja
Jednym z wielkich problemów gospodarczych, z którym wkrótce po odzyskaniu niepodległości zetknęli się Polacy, była hiperinflacja, czyli gwałtowny spadek wartości pieniędzy. Nie była ona wprawdzie tak wielka, jak w tym samym czasie w Niemczech, gdzie ludzie nie nosili pieniędzy w portfelach, tylko wozili w wózkach – tak dużo ich potrzebowali, aby cokolwiek kupić. Ale również w Polsce dawała się wszystkim we znaki.
Wskaźnik zmian kosztów utrzymania w Warszawie w 1923 r.
Miesiąc | Wskaźnik (1914 = 1) | Wskaźnik łańcuchowy (zmiana w porównaniu z poprzednim miesiącem |
Styczeń | 4 294,5 | - |
Luty | 6 797,7 | 58,3 |
Marzec | 8 436,4 | 24,1 |
Kwiecień | 9 283,7 | 10,0 |
Maj | 10 485,4 | 12,9 |
Czerwiec | 15 570,8 | 48,5 |
Lipiec | 23 507,9 | 51,0 |
Sierpień | 44 931,8 | 91,1 |
Wrzesień | 66 813,1 | 48,7 |
Październik | 192 111,4 | 187,5 |
Listopad | 492 976,1 | 156,6 |
Grudzień | 1 270 402,0 | 157,7 |
Źródło: „Kwartalnik Statystyczny” 1924, nr 1, s. 43, cyt. za: J. Tomaszewski, Stabilizacja waluty w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 1961, s. 17.
W jakim miesiącu polska waluta czyli marka polska straciła najwięcej?
Ile razy wyższe były koszty utrzymania w Warszawie pod koniec 1923 r. niż te same koszty w styczniu 1923 r.?
Reforma walutowa Władysława Grabskiego
W 1923 roku wicepremierem i ministrem finansów został Władysław Grabski, ekonomista, który zdecydował o wprowadzeniu nowej waluty: złotego polskiego. Miał on mieć pokrycie w złocie, czyli w każdej chwili można było wymienić w banku pieniądze na złoto.
Uzupełnij poniższy opis banknotu.
Banknot przedstawia:
- podobiznę Dąbrówki,
- nominał (wartość banknotu) słownie: jaką? ....................
- nominał cyfrą: jaką? ............
- datę emisji banknotu: jaką? ............................
- miejsce emisji banknotu: jakie? ................
- nazwę instytucji emitującej banknot: jakiej? ......................
- skrót nazwy instytucji emitującej banknot: jaki? ............
- podpisy osób emitujących banknot: czyje? ......................................................
Które z tych elementów występują także na współczesnych banknotach? Czym różnią się banknoty współczesne od przedwojennych?
Wielki kryzys
Druga połowa lat dwudziestych przyniosła ożywienie gospodarcze na świecie i w Polsce. Niestety, w październiku 1929 roku nastąpił krach na giełdzie w Nowym Jorku. Akcje przedsiębiorstw gwałtownie spadły, co doprowadziło do bankructwa wielu firm (w tym banków), zwalniania pracowników i ogólnego zubożenia społeczeństwa.
Fotografie przedstawiają dwie kolejki Amerykanów z czasów wielkiego kryzysu. Odpowiedz na pytania:
Na jakiej podstawie można się domyślić, kiedy i gdzie wykonano fotografie?
Po co stoi każda kolejka? Po czym to poznajesz?
Która fotografia przedstawia ludzi zamożniejszych? Po czym to poznajesz?
Czym jeszcze różnią się obie kolejki?
Powiedz, o czym mogli myśleć sportretowani na fotografiach ludzie.
Wielki kryzys
Problemy gospodarcze trudno było przezwyciężyć, bo kryzys sam się napędzał. Oto jedno z jego błędnych kół. Gdy pojawiły się trudności gospodarcze, banki zaczęły bankrutować, a ludzie zaczęli wypłacać z nich swoje pieniądze. Ponieważ ludzie wyciągali oszczędności, sytuacja banków jeszcze się pogarszała. Kolejne banki bankrutowały, kolejne osoby wyciągały więc swoje oszczędności. I tak dalej, i tak dalej.
Uporządkuj zdania, by pokazać inne błędne koło: Zacznij od "Fabryki bankrutują".
- Fabryki nie mają komu sprzedać swoich produktów.
- Ludzi nie stać na robienie zakupów.
- Fabryki bankrutują.
- Ludzie nie mają dochodów.
- Ludzie tracą pracę.
Centralny Okręg Przemysłowy
Jako pierwsze z kryzysu zaczęły wychodzić Stany Zjednoczone. Amerykańska polityka New Deal (Nowego Ładu) zakładała, że państwo sfinansuje niektóre prace, na przykład przy budowie dróg. Dzięki temu ludzie mogli pracować, zaczynali więc zarabiać, a zatem wydawać i oszczędzać, a to napędzało całą gospodarkę.
W Polsce zastosowano podobny model. Głównym jego twórcą był Eugeniusz Kwiatkowski, a najważniejszą inwestycją – Centralny Okręg Przemysłowy (COP) powstały w latach 1936–1939.
Wybierz poprawne odpowiedzi
Jakie główne rzeki przepływają przez Centralny Okręg Przemysłowy?
{#Wisła} {Odra} {Warta} {#San}
Jakie większe miasta się tam znajdują?
{Warszawa} {#Kielce} {Kraków} {#Sanok} {#Lublin} {#Przemyśl}
Jakie rodzaje przemysłu rozbudowywano?
{#maszynowy} {#zbrojeniowy} {farmaceutyczny} {#lotniczy}
Zaznacz nazwy miejscowości, w których znajdowały się:
Fabryka Samochodów Ciężarowych:
{#Lublin} {Radom} {Dębica}
Fabryka Gum Jezdnych „Stomil”:
{Jasło} {#Dębica} {Zamość}
Fabryka Celulozy:
{Tarnobrzeg} {#Niedomice} {Ostrowiec}
Państwowe Zakłady Lotnicze:
{#Mielec} {Radom} {Starachowice}
Huta:
{Rzeszów} {Mielec} {#Stalowa Wola}
Państwowa Wytwórnia Prochu:
{Puławy} {Opoczno} {#Pionki}
Podsumowanie
II Rzeczpospolita musiała mierzyć się z wielkimi trudnościami gospodarczymi. Na początku lat dwudziestych XX wieku głównym problemem była hiperinflacja. Kres jej położyła reforma walutowa Władysława Grabskiego w 1923 roku. Markę polską zastąpił złoty. Na początku lat trzydziestych do Polski dotarł z USA wielki kryzys. Próbą jego przezwyciężenia była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Identyfikować łańcuchy przyczyn i skutków.
Odczytywać informacje z mapy.
Kryzysy gospodarcze powtarzają się co jakiś czas. Jak można się na taką ewentualność przygotować?