Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R4SFqWZmDK6d0
Śpiewnik dziecięcy Ilustracja z okładki książki autorstwa Marii Konopnickiej (słowa) i Zygmunta Noskowskiego (muzyka), "Śpiewnik dziecięcy", wydanie 2, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1905 Źródło: Śpiewnik dziecięcy, licencja: CC 0.

Pieśń ujdzie cało – lekcja powtórzeniowa

Ilustracja z okładki książki autorstwa Marii Konopnickiej (słowa) i Zygmunta Noskowskiego (muzyka), "Śpiewnik dziecięcy", wydanie 2, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1905
Śpiewnik dziecięcy, licencja: CC 0

Wprowadzenie

W XIX wieku nie było komputerów ani telewizji, a światło elektryczne pojawiło się dopiero w latach 80. i wcale nie każdy miał je w domu. W długie zimowe wieczory ludzie spotykali się z rodziną, sąsiadami, gośćmi w domach i spędzali czas przy blasku świec albo lampy naftowej, snując opowieści lub śpiewając pieśni.

Wiele z nich odnosiło się do wydarzeń historycznych, związanych z walką o polskość i o niepodległość ojczyzny.

Zadanie na rozgrzewkę

Polecenie 1

O roli pieśni napisał Adam Mickiewicz w poemacie Konrad Wallenrod.

Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje
Pieśń ujdzie cało [...]

Jak rozumiesz te słowa?

Polecenie 2

Adam Mickiewicz umarł w Konstantynopolu. Ułóż jak najwięcej wyrazów z liter tego słowa (każdej litery możesz użyć co najwyżej tyle razy, ile występuje ona w słowie „Konstantynopol”, czyli na przykład: K – 1 raz,T – 2, a O i N – po trzy razy).

Za każdy wyraz otrzymasz 1 punkt, a jeśli jest on związany z historią XIX wieku – 2 punkty. Zorganizujcie konkurs, w którym wygra ten, kto zdobędzie najwięcej punktów.

1
Ćwiczenie 1
R6j8rZEcsn7vo1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RLI6g1XgutS6A1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R15Bi3NeJPBgw1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4

W latach osiemdziesiątych XX wieku Jan Pietrzak napisał pieśń Żeby Polska była Polską. Odnosi się ona do wydarzeń historycznych.

W której zwrotce wspominane są postaci związane z XIX wiekiem?

Ćwiczenie 5

Gdzie jest mowa o Polakach na emigracji? Zacytuj.

Polecenie 3

Zbierz informacje o tych postaciach, o których nie było dotąd mowy na lekcjach.

j0000008NAB6v32_0000001G

Pieśni

Chorał
Chorał

Z dymem pożarów, z kurzem krwi bratniej
do Ciebie, Panie, bije ten głos.
Skarga to straszna, jęk to ostatni,
od takich modłów bieleje włos.
My już bez skargi nie znamy śpiewu,
wieniec cierniowy wrósł w naszą skroń,
wiecznie, jak pomnik Twojego gniewu,
sterczy ku Tobie błagalna dłoń!

O Panie, Panie! Ze zgrozą świata
okropne dzieje przyniósł nam czas.
Syn zabił matkę, brat zabił brata,
mnóstwo Kainów jest pośród nas.
Ależ, o Panie, oni niewinni,
choć naszą przyszłość cofnęli wstecz,
inni szatani byli tam czynni,
o, rękę karaj, nie ślepy miecz!

I z archaniołem Twoim na czele
pójdziemy potem na wielki bój,
i na drgającym szatana ciele
zatkniemy sztandar zwycięski Twój!
Dla biednych braci otworzym serca,
winę ich zmyje wolności chrzest,
wtenczas usłyszy podły bluźnierca
naszą odpowiedź: „Bóg był i jest!”

j0000008NAB6v32_00000_BIB_002Chorał.
WarszawiankaCasimir François Delavigne
Casimir François Delavigne Warszawianka

Oto dziś dzień krwi i chwały,
oby dniem wskrzeszenia był!
W gwiazdę Francji Orzeł biały
Patrząc, lot swój w niebo wzbił.
A nadzieją podniecany,
woła do na nas z górnych stron:
„Powstań, Polsko, skrusz kajdany,
dziś twój tryumf albo zgon!”

Hej, kto Polak, na bagnety,
Żyj swobodo, Polsko żyj!
Takiem hasłem cnej podniety,
Trąbo nasza, wrogom grzmij!

Grzmijcie bębny, ryczcie działa,
Dalej! Dzieci, w gęsty szyk!
Wiedzie hufce wolność, chwała,
Tryumf błyska w ostrzu pik.
Leć, nasz Orle, w górnym pędzie,
Sławie, Polsce, światu służ!
Kto przeżyje, wolnym będzie;
Kto umiera, wolnym już!

Hej, kto Polak, na bagnety,
Żyj swobodo, Polsko żyj!
Takiem hasłem cnej podniety,
Trąbo nasza, wrogom grzmij!

j0000008NAB6v32_00000_BIB_003Casimir François Delavigne, Warszawianka.
j0000008NAB6v32_0000001V

Pieśni

Gdy naród do bojuGustaw Ehrenberg
Gustaw Ehrenberg Gdy naród do boju

Gdy naród do boju wystąpił z orężem,
panowie w stolicy bawili.
Gdy naród zawołał: „Umrzem lub zwyciężym!”
panowie o czynszach radzili.

O cześć wam, panowie, magnaci
za naszą niewolę, kajdany.
O cześć wam, książęta, hrabiowie, prałaci,
za kraj nasz krwią bratnią zbryzgany.

Armaty pod Stoczkiem zdobywała wiara
rękami czarnymi od pługa.
Panowie w stolicy kurzyli cygara,
radzili o braciach zza Buga.

O cześć wam, panowie, magnaci
za naszą niewolę, kajdany.
O cześć wam, książęta, hrabiowie, prałaci,
za kraj nasz krwią bratnią zbryzgany.

Lecz kiedy nadejdzie godzina powstania,
magnatom lud ucztę zgotuje,
Piekielną muzykę zaprosi do grania,
a szlachta niech wtedy tańcuje.

O cześć wam, panowie, magnaci
za naszą niewolę, kajdany.
O cześć wam, książęta, hrabiowie, prałaci,
za kraj nasz krwią bratnią zbryzgany.

j0000008NAB6v32_00000_BIB_004Gustaw Ehrenberg, Gdy naród do boju.
RotaMaria Konopnicka
Maria Konopnicka Rota

Nie rzucim ziemi skąd nasz ród,
Nie damy pogrześć mowy.
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep piastowy.
Nie damy, by nas dręczył wróg —
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz,
Ni dzieci nam germanił,
Orężny stanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.
Pójdziem, gdy zagrzmi złoty róg—
Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy „Ducha”,
Aż się rozpadnie w proch i w pył
Krzyżacka zawierucha:
Twierdzą nam będzie każdy próg —
Tak nam dopomóż Bóg!

j0000008NAB6v32_00000_BIB_005Maria Konopnicka, Rota.
j0000008NAB6v32_0000002C

Pieśni

Mazurek DąbrowskiegoJózef Wybicki
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego

Jeszcze Polska nie zginęła
kiedy my żyjemy,
co nam obca przemoc wzięła,
szablą odbierzemy.

Marsz, marsz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski!
Za Twoim przewodem
złączym się z narodem.

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
będziem Polakami,
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Jak Czarniecki do Poznania
po szwedzkim zaborze —
dla ojczyzny ratowania,
wrócim się przez morze.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany:
„Słuchaj jeno, pono nasi,
biją w tarabany”.

Marsz, marsz, Dąbrowski…

j0000008NAB6v32_00000_BIB_006Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego.
Żeby Polska była PolskąJan Pietrzak
Jan Pietrzak Żeby Polska była Polską

Z głębi dziejów, z krain mrocznych,
z puszcz odwiecznych, pól i stepów
nasz rodowód, nasz początek,
hen, od Piasta, Kraka, Lecha.
Długi łańcuch ludzkich istnień
połączonych myślą prostą:
żeby Polska, żeby Polska,
żeby Polska była Polską.

Wtedy, kiedy los nieznany
rozsypywał nas po kątach,
kiedy obce wiatry gnały
obce orły na proporcach,
przy ogniskach wybuchała
niezmożona nuta swojska:
żeby Polska, żeby Polska,
żeby Polska była Polską.

Zrzucał uczeń portret cara,
ksiądz Ściegienny wznosił modły,
opatrywał wóz Drzymała,
dumne wiersze pisał Norwid.
I kto szablę mógł utrzymać,
ten formował legion wojska,
żeby Polska, żeby Polska,
żeby Polska była Polską

Matki, żony, w mrocznych izbach
wyszywały na sztandarach
hasło: „Honor i Ojczyzna”,
i ruszała w pole wiara.
I ruszała wiara w pole
od Chicago do Tobolska,
żeby Polska, żeby Polska
żeby Polska była Polską!

j0000008NAB6v32_00000_BIB_007Jan Pietrzak, Żeby Polska była Polską.
j0000008NAB6v32_0000002X

Okiem eksperta

R1Fm79ByaAWO7
R15ET7vzvJ6VS
RCnJjnI3i3DCH
R4fSV43peVWgi
Rz6xSxvCITEk9