Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Oglądając filmy o czarach i magii lub czytając książki, np. „Harry Potter i kamień filozoficzny”, można dowiedzieć się, czym interesowali się alchemicy. Czy alchemia i chemia mają ze sobą coś wspólnego? Kim właściwie jest chemik? Czym się zajmuje? Czy chemia jest częścią życia każdego człowieka? Co chemia ma wspólnego z gotowaniem i sprzątaniem oraz z najnowszymi osiągnięciami medycznymi i technologicznymi?

R1Ccm5ZLXNJ3e1
Joseph Wright (czyt. dżozef rajt) „Alchemik“, 1768 r.
Już wiesz
  • w jaki sposób należy właściwie korzystać z dostępnych produktów chemicznych;

  • w jaki sposób należy prowadzić obserwację zjawisk przyrodniczych oraz wykonywać proste eksperymenty i interpretować ich wyniki;

  • że niektóre produkty chemiczne są niebezpieczne.

Nauczysz się
  • oceniać znaczenie chemii w życiu codziennym;

  • podawać przykłady gałęzi przemysłu związanego z chemią;

  • wymieniać nazwiska znanych chemików i przedstawiać ich osiągnięcia;

  • opisywać znaczenie piktogramów ostrzegawczych umieszczanych na etykietach środków stosowanych w twoim otoczeniu;

  • uzasadniać konieczność specjalnego oznakowania niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin.

imhDLV279u_d5e202

1. Czym jest alchemia?

Początków chemii należy szukać w alchemiialchemiaalchemii, która była połączeniem mitów, religii i filozofii oraz prac eksperymentalnych z użyciem sprzętu laboratoryjnego.

Alchemia wywodzi się z praktyk kapłanów starożytnego Egiptu, którzy zajmowali się m.in. balsamowaniem i mumifikacją ciał zmarłych, a także produkcją barwników, maści oraz kosmetyków. W późniejszym okresie alchemicy poszukiwali kamienia filozoficznegokamień filozoficznykamienia filozoficznego, czyli substancji pozwalającej zamieniać metale w złoto. W swoich badaniach alchemicy często odwoływali się do magii. Starali się odkryć eliksir nieśmiertelności oraz środek leczący wszystkie choroby – panaceumpanaceumpanaceum. Rozkwit alchemii miał miejsce nie tylko w starożytnym Egipcie i w Europie, ale przede wszystkim w Chinach i Indiach. Azjatyccy alchemicy poszukiwali głównie recepty na nieśmiertelność.

RimxkB8Np1qKI1
„Alchemik” Joseph Leopold Ratinckx (1860–1937); Dżabir Ibn Hajjan (Geber) na XV w. europejskim wizerunku; „Alchemik” W. Fettes Douglas (1822-1891); „Alchemik” J. Paul Getty (1663)

W jaki sposób alchemicy opisywali eksperymenty?

Do opisu eksperymentów alchemicy stosowali kody, symbole oraz skomplikowane ilustracje smoków, wojowników i potworów. Wąż pożerający własny ogon to symbol wiedzy tajemnej i zmian nieustannie zachodzących w przyrodzie.

R18nZJdsKI2Qk1
Symbole wiedzy tajemnej („Aszdod i droga do ukrytego złota filozofów” Basilius Valentinus (1659); „Kamień filozoficzny” Lucas Jennis (1625); „Atalanta Fugiens” Michael Maier (1617))
Ciekawostka

W Pradze znajduje się słynna Złota Uliczka (Zlatá ulička) zabudowana szeregiem małych domków, których szerokość miejscami nie przekracza jednego metra. Według podań to właśnie tutaj pracowali alchemicy i złotnicy cesarza Rudolfa II Habsburga (władcy Węgier, Austrii i Czech z XVI/XVII w.).

Cesarz Rudolf II Habsburg gościł na swym praskim dworze wielu alchemików, w tym Polaka Michała Sędziwoja, którego pracownia mieściła się w wieży (zwanej Kurzą Stopką) w Zamku Królewskim na Wawelu. Według przekazów Sędziwój podczas audiencji na Hradczanach, w obecności Rudolfa II i jego największych dostojników, zaprezentował swój najznamienitszy eksperyment: do tygla wrzucił kawałek ołowiu, który zamienił się w sztabkę złota. Chcąc osiągnąć zamierzony efekt, Sędziwój najprawdopodobniej posłużył się tyglem o podwójnym dnie bądź też powlekł sztabkę złota rtęcią, tak by odzyskała swoją złotą barwę dopiero po ogrzaniu w tyglu. Niemniej, Rudolf II po tym wydarzeniu nakazał wykuć napis: Niechaj zrobi to ktokolwiek inny, co zrobił Sędziwój Polak. Inny alchemik, Edward Kelley, który twierdził, że udało mu się odkryć kamień filozoficzny, miał mniej szczęścia – kiedy nie dopełnił tajemnicy i nie zaczął produkować złota, Rudolf II uwięził go w Białej Wieży znajdującej się na Złotej Uliczce.

Rr2csEFcPshy51
Kurza Stopka, Wawel, Kraków
imhDLV279u_d5e269

2. Czym zajmuje się chemia?

Nauki przyrodnicze zajmują się badaniem otaczającego nas świata. Jedną z nauk przyrodniczych jest chemia, która koncentruje się na badaniu:

  • z czego składają się substancje (czyli na poznaniu ich budowy);

  • co można z substancji otrzymać (czyli na poznaniu ich właściwości, odkryciu i zastosowaniu);

  • jak substancje mogą być wytwarzane (czyli na poszukiwaniu metod ich otrzymywania);

  • jak i dlaczego substancje mogą się zmieniać.

Do nauk przyrodniczych zalicza się także biologię, geografię i fizykę.

ChemiachemiaChemia jest obecna niemal w każdej dziedzinie naszego życia. Wtedy, gdy zażywamy leki, gotujemy i spożywamy posiłki, wykonujemy badania medyczne czy dobieramy ubrania odpowiednie do danej pory roku lub uprawianej dziedziny sportu. Zastanów się, jak rozwój chemii wpłynął na codzienne życie każdego z nas.

Polecenie 1

Utwórz mapę mentalną w zeszycie według przedstawionego wzoru. Uzupełnij puste pola swoimi skojarzeniami ze słowem chemia. Mapę możesz rozbudować o dodatkowe pola.

RNbkmkszdzcUM1
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.

Czy wyobrażasz sobie dzień bez chemii?

RLy37fsXGambJ1
Animacja prezentująca zbiór sytuacji, w których przedmioty codziennego użytku okazują się nieistnieć.

Z czym kojarzysz słowo chemia**?**

RLlTS47C1vPcY1
Film przedstawiający sondę uliczną gdzie kilku osobom zadaje się dwa pytania: z czym kojarzy się Tobie słowo chemia? i czym zajmowali się alchemicy?
Polecenie 2

Znajdź w swoim otoczeniu 5 przedmiotów, których wyprodukowanie było możliwe dzięki osiągnięciom chemii.

R15QozQRwrIZ51
Aplikacja interaktywna przedstawiająca rysunek łazienki oraz jej elementów mających związek z chemią. Są to, licząc od lewej, szkło w oknie i lustrze, tworzywa sztuczne z których wykonano wannę, kubek i szczoteczkę do zębów, kosmetyki i środki czystości na wannie, stopy metali w armaturze i grzejnikach, związki chemiczne w szafce oraz tworzywa ceramiczne w umywalce. Elementy wyposażenia oznaczone są znakami zapytania, których kliknięcie powoduje odsłonięcie dymków z tekstem opisującym.
Źródło: Dariusz Adryan, Michał Szymczak, licencja: CC BY 3.0.
R1FsqRr6b49sV1
Aplikacja interaktywna przedstawiająca rysunek mieszkania oraz jego elementów mających związek z chemią. Są to, licząc od lewej, ceramika w doniczce, stopy metali w kaloryferze, konserwanty i barwniki w jedzeniu na stole, farby i lakiery z plastikiem i szkłem w samochodzie za oknem, papier w kalendarzu na ścianie, guma w butach przy drzwiach, barwniki i sztuczne włókna w płaszczu na wieszaku i tworzywa sztuczne w plastikowym krześle.
Źródło: Dariusz Adryan, Michał Szymczak, licencja: CC BY 3.0.

Jakie gałęzie przemysłu są związane z chemią?

RhMM5u1cvWy131
Gałęzie przemysłu związane z chemią
R1byGAOHvp0Ed1
Chemia w życiu codziennym

Chemia to nauka badająca właściwości substancji, a zwłaszcza zachodzące w nich przemiany. To nauka eksperymentalna, czyli oparta na obserwacjach, podobnie jak fizyka. Obie te dziedziny wiedzy należą do nauk przyrodniczych i stanowią ich podstawę. Wiadomości z chemii i fizyki są wykorzystywane do wyjaśniania zjawisk zachodzących w przyrodzie martwej i ożywionej. Podstawowa znajomość chemii jest bardzo ważna w życiu codziennym każdego człowieka, a wiedza chemiczna jest przydatna w wielu zawodach.

imhDLV279u_d5e361

3. Zawód – chemik?

Polecenie 3

Utwórz mapę mentalną w zeszycie według przedstawionego wzoru. Uzupełnij puste pola nazwami zawodów, których wykonywanie jest związane z chemią.

R5XcqIuNiyY4u1
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.

Warto uczyć się chemii, ponieważ pomaga ona zrozumieć otaczający nas świat. Dzięki tej wiedzy możemy dowiedzieć się, jak działa płyn do rozmrażania szyb, środek do udrażniania rur, proszek do prania, proszek do pieczenia czy tabletka od bólu głowy. Znajomość chemii umożliwia przemyślany wybór produktów codziennego użytku.

Dorobek chemii wykorzystują lekarze, pielęgniarze, dentyści, farmaceuci, fizjoterapeuci, lekarze weterynarii, inżynierowie, strażacy, policjanci, kierowcy ciężarówek, hydraulicy, malarze, fryzjerzy, kucharze, nauczyciele przedmiotów przyrodniczych… Ta lista może być długa.

Dobrze wykształcony chemikchemikchemik jest człowiekiem o wszechstronnej wiedzy i umiejętnościach, rozumiejącym procesy zachodzące w przyrodzie. Absolwenci wydziałów chemicznych polskich uczelni są przygotowani do pracy w różnych instytucjach. Po studiach mogą znaleźć zatrudnienie w szkolnictwie, instytutach naukowo‑badawczych, laboratoriach analitycznych, przedsiębiorstwach chemicznych, a także w polskich i zagranicznych przedsiębiorstwach handlowych, zajmujących się dystrybucją odczynników i sprzętu pomiarowego.

Ciekawostka

Czasem do odkryć naukowych dochodzi się przypadkowo. Takim szczęściarzem był Ralph Wiley (czyt. ralf łajli), który w 1933 r. podczas studiów pracował w laboratorium jako osoba myjąca sprzęt szklany. Pewnego dnia, nie mogąc domyć kolby pokrytej z zewnątrz cienką warstwą półprzezroczystej, twardej substancji, dostrzegł, że ma ona ciekawe właściwości, i zgłosił swoim przełożonym, że ktoś przypadkiem uzyskał nową substancję. W ten sposób Ralph Wiley stał się znany jako odkrywca polichlorku winylidenu (PVDC), który obecnie znajduje zastosowanie do produkcji rur, lakierów antykorozyjnych, elementów aparatury chemicznej i tkanin tapicerskich.

Ciekawostka

Anegdota − Chemik z przymrużeniem oka …
Chemik to osoba rozwijająca ogólną teorię z wzorów wyprowadzonych z niewielką dokładnością z wątpliwych założeń opartych na podejrzanych tabelach wyników uzyskanych na podstawie niejednoznacznych eksperymentów przeprowadzonych za pomocą niedokładnej aparatury przez osoby o wątpliwej sprawności i mentalności. „Chemistry in Action” (nr 38/92), „Kurier Chemiczny” (nr 5/94)

RRw9o9TQUfUP31
Zdjęcie przedstawiające znanych chemików: Jędrzej Śniadecki (1768-1838), Ludwik Pasteur (1822-1895), Alfred Nobel (1833-1896), Dymitr Mendelejew (1834-1907), Maria Skłodowska-Curie (1867-1934), Ignacy Mościcki (1867-1946).
imhDLV279u_d5e424

4. Co to są piktogramy?

Podczas sprzątania łazienki i kuchni można używać m.in. środków do dezynfekcji, udrażniania rur, a także płynów do usuwania kamienia lub rdzy. Składnikami takich preparatów często są substancje, które niewłaściwie użyte, mogą być groźne dla zdrowia. W celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom mającym kontakt z takimi środkami opracowano znaki i symbole ostrzegawcze – piktogramypiktogrampiktogramy informujące o zagrożeniach związanych z używaniem takich substancji. Informacje te dają możliwość zastosowania odpowiednich środków ochrony ogólnej i osobistej, a także właściwego przygotowania miejsca pracy.

Obowiązujące do 2015 roku piktogramy ostrzegawcze mają kształt pomarańczowego kwadratu z czarnym nadrukiem. Obecnie są one zastępowane przez nowe wzory piktogramów: białe romby (kwadraty) z czerwoną obwódką.
Aby zapewnić ochronę zdrowia ludzkiego oraz ochronę środowiska i ułatwić wymianę handlową pomiędzy krajami w ramach struktury Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), opracowano ujednolicone kryteria klasyfikacji i oznakowania substancji i mieszanin pod nazwą GHS (Globally Harmonized System − Globalny System Zharmonizowany). System GHS zawiera zasady informowania o możliwych zagrożeniach powodowanych przez chemikalia oraz wymogi dotyczące oznakowania etykiet i kart charakterystyki substancji.

RwaRixCxiDWFw1
Piktogram ostrzegawczy na opakowaniu; piktogramy ostrzegawcze; postępowanie z substancjami potencjalnie niebezpiecznymi

Karta charakterystyki to dokument zawierający informacje o możliwych zagrożeniach związanych z użytkowaniem określonych środków chemicznych. Sporządza się ją dla substancji i mieszanin niebezpiecznych. Powinna ona być napisana prostym i zrozumiałym językiem oraz zawierać 16 obowiązkowych punktów, w tym:

  • wszystkie niezbędne dane dotyczące zagrożeń;

  • informacje dotyczące producenta, importera lub dystrybutora

  • datę sporządzenia bądź aktualizacji karty.

Oznakowanie kart charakterystyki substancji

NR SEKCJI

TYTUŁ

ZAWARTOŚĆ

SEKCJA 1

Identyfikacja substancji / mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa

Identyfikator produktu

Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane

Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki

Numer telefonu alarmowego

SEKCJA 2

Identyfikacja zagrożeń

Klasyfikacja substancji lub mieszaniny

Elementy oznakowania

Inne zagrożenia

SEKCJA 3

Skład / informacja o składnikach

Substancje

Mieszaniny

SEKCJA 4

Środki pierwszej pomocy

Opis środków pierwszej pomocy

Najważniejsze ostre i opóźnione objawy oraz skutki kontaktu z substancją

Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym

SEKCJA 5

Postępowanie w przypadku pożaru

Środki gaśnicze

Szczególne zagrożenia związane z substancją lub mieszaniną

Informacje dla straży pożarnej

SEKCJA 6

Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska

Indywidualne środki ostrożności, wyposażenie ochronne i procedury w sytuacjach awaryjnych

Środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska

Metody i materiały zapobiegające rozprzestrzenianiu się skażenia i służące do usuwania skażenia

Odniesienia do innych sekcji

SEKCJA 7

Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie

Środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania

Warunki bezpiecznego magazynowania

Szczególne zastosowanie(a) końcowe

SEKCJA 8

Kontrola narażenia / środki ochrony indywidualnej

Parametry dotyczące kontroli

Kontrola narażenia

SEKCJA 9

Właściwości fizyczne i chemiczne

Informacje na temat podstawowych właściwości fizycznych i chemicznych

Inne informacje

SEKCJA 10

Stabilność i reaktywność

Reaktywność

Stabilność chemiczna

Możliwość występowania niebezpiecznych reakcji

Warunki, których należy unikać

Materiały niezgodne

Niebezpieczne produkty rozkładu

SEKCJA 11

Informacje toksykologiczne

Informacje dotyczące skutków toksykologicznych

SEKCJA 12

Informacje ekologiczne

Toksyczność

Trwałość i zdolność do rozkładu

Zdolność do bioakumulacji

Mobilność w glebie

Inne szkodliwe skutki działania

SEKCJA 13

Postępowanie z odpadami

Metody unieszkodliwiania odpadów

SEKCJA 14

Informacje dotyczące transportu

Numer UN (numer ONZ)

Prawidłowa nazwa przewozowa

Klasa(-y) zagrożenia w transporcie

Grupa pakowania

Zagrożenia dla środowiska

Szczególne środki ostrożności dla użytkowników

SEKCJA 15

Informacje dotyczące przepisów prawnych

Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska specyficzne dla substancji lub mieszaniny

Ocena bezpieczeństwa chemicznego

SEKCJA 16

Inne informacje

Polecenie 4

Odszukaj na etykietach domowych środków do czyszczenia piktogramy. Narysuj je w zeszycie i napisz co oznaczają. Zastanów się, jakie zagrożenia mogą spowodować oznaczone w ten sposób preparaty.

Polecenie 5

Wyszukaj w Internecie przykładową kartę charakterystyki wodorotlenku sodu i porównaj ją z punktami tabeli Oznakowanie kart charakterystyki substancji.

imhDLV279u_d5e548

Czy piktogramy są potrzebne?

Piktogramy na opakowaniach środków używanych w domu1
Doświadczenie 1

Sprawdzenie działania płynu do wybielania tkanin albo płynu czyszcząco‑dezynfekującego na białko jaja kurzego.

Doświadczenie należy wykonywać w rękawicach i okularach ochronnych.

Co będzie potrzebne
  • preparat do wybielania tkanin (na bazie chloru) lub płyn czyszcząco‑dezynfekujący do toalet (na bazie chloru),

  • ugotowane białko jaja kurzego,

  • szalka Petriego,

  • bagietka.

Instrukcja
  1. Uważnie przeczytaj informacje na opakowaniu płynu.

  2. Zanurz bagietkę w płynie. Zachowując szczególną ostrożność, nanieś kilka kropli płynu na kawałek białka jaja kurzego znajdującego się na szalce Petriego.

  3. Badaną próbkę pozostaw na kilka minut.

Podsumowanie

Obserwacje: Na opakowaniu płynu czyszcząco‑dezynfekującego znajdują się piktogramy oznaczające substancję drażniącą i  niebezpieczną dla środowiska. Po otwarciu opakowania z płynem do wybielania tkanin albo płynem czyszcząco‑dezynfekującym wydziela się nieprzyjemny, ostry zapach. Po naniesieniu kilku kropel płynu na białko jaja zobaczymy, że zmienia ono barwę z białej na ciemnożółtą.

Wniosek: Zarówno płyn do wybielania tkanin, jak i płyn czyszcząco‑dezynfekujący do toalet wywołują widoczne zmiany w wyglądzie białka (a także jego strukturze). Używając tego typu środków, należy chronić oczy, skórę i odzież przed ich szkodliwym działaniem.

R1VAOFAlRjCNy1
Piktogramy na czyszcząco-dezynfekujących płynach do wybielania tkanin
R8KFcf4ImyeBW1
Zdjęcie lub rysunek produktów czyszczących, piorących, wybielających, rozpuszczalników, farb czy rozpałki do grilla.
RPmC947Qy6ZhM1
RyZAYLaIKOuHP1
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Niektóre produkty, np. zabawki, są oznaczane symbolem „CE”. Skrót ten pochodzi od francuskich słów Conformité Européenne,co znaczy „zgodny z dyrektywami Unii Europejskiej”. Dyrektywy te są związane z zagadnieniami bezpieczeństwa użytkowania, ochrony zdrowia i ochrony środowiska, określają zagrożenia, które producent powinien wykryć i wyeliminować. Oznaczając swój wyrób znakiem CE, producent deklaruje, że spełnia on wszystkie wymagania określone w przepisach. Łudząco podobne do znaku „CE” jest oznakowanie rzeczy eksportowanych przez Chiny: „China Export (CE)”, którego umieszczenie nie oznacza spełnienia wymagań prawnych w zakresie bezpieczeństwa produktu.

R1AcaIW4mmE111
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
imhDLV279u_d5e657

Podsumowanie

  • Chemia jest nie tylko przedmiotem szkolnym, jest obecna w każdej dziedzinie naszego życia. Ma długą i ciekawą historię.

  • Chemia to nauka zajmująca się badaniem składu i budowy substancji, ich przemianami oraz warunkami wpływającymi na szybkość tych przemian.

  • Piktogramy ostrzegawcze umieszcza się na opakowaniach preparatów zawierających substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka.

Praca domowa
Polecenie 6.1

Podaj 5 przykładów produktów wytwarzanych przez różne gałęzie przemysłu (np. przemysł kosmetyczny, petrochemiczny, tworzyw sztucznych) i uzasadnij, w jaki sposób przedmioty te są związane z chemią.

Polecenie 6.2

Odszukaj w Internecie lub w prasie zdjęcia 3 osób, których praca związana jest bezpośrednio z chemią. Opisz ich ubiór służbowy oraz stosowane przez nich środki ochrony. Pracę przedstaw w formie plakatu.

Polecenie 6.3

*Wyszukaj w różnych źródłach informacje na temat działalności Michała Sędziwoja. Streść legendę, według której miał on wpływ na przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy.

Polecenie 6.4

*Korzystając z różnych źródeł (Internetu, książek), przygotuj krótką prezentację dotyczącą znanych chemików.

Dowiedz się więcej

Ranking największych polskich firm: branża chemiczna

imhDLV279u_d5e840

Słowniczek

alchemia
alchemia

dziedzina łącząca elementy naukowe (np. wiadomości z zakresu chemii i fizyki) i nienaukowe (np. praktyki magiczne, astrologię); badania alchemików koncentrowały się wokół prób odkrycia kamienia filozoficznego, panaceum oraz eliksiru nieśmiertelności

chemia
chemia

nauka badająca naturę i właściwości substancji, a zwłaszcza przemiany zachodzące między nimi

chemik
chemik

specjalista w zakresie jednej z podstawowych nauk przyrodniczych, zajmującej się właściwościami i strukturą pierwiastków i związków chemicznych oraz ich przemianami; w tym zawodzie z powodzeniem pracuje wiele kobiet

kamień filozoficzny
kamień filozoficzny

poszukiwana przez alchemików legendarna substancja, która miała zamieniać metale w złoto; obecnie jest synonimem, symbolem bezskutecznego poszukiwania czegoś cennego

panaceum
panaceum

poszukiwany przez alchemików lek na wszystkie choroby potocznie: lekarstwo

piktogram
piktogram

znak, który pełni funkcję informacyjną, umieszczony np. na opakowaniach niektórych produktów jako informacja
o rodzaju zagrożenia i skutkach, która może spowodować ich niewłaściwe użycie

przemysł chemiczny
przemysł chemiczny

jedna z gałęzi przemysłu przetwórczego, zajmująca się pozyskiwaniem i obróbką surowców; wyróżnia się: przemysł chemii organicznej (produkty wytwarzane są m.in. z węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego) i przemysł chemii nieorganicznej (produkty wytwarzane są m.in. z soli mineralnych i siarki)

imhDLV279u_d5e974

Zadania

Ćwiczenie 1
R1GF45I5xtw2d1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1Vv5HUO1paEk1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1DWvEl7ZpAqz1
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Zastanów się, w którym opakowaniu znajdują się środki niebezpieczne, wybuchowe, a w którym – żrące i łatwopalne, a następnie wstaw piktogramy w odpowiednie miejsca.

Ćwiczenie 4.1
RLYPtJDrKmWEP1
Aplikacja interaktywna, w której obszarem działań jest ilustracja przedstawiająca garaż. W obszarze tego garażu rozmaite pojemniki są wyróżnione słownymi opisami związanymi z nimi zagrożeń, takimi jak produkt niebezpieczny dla środowiska, środek łatwopalny, czy produkt pod ciśnieniem. Zadaniem wykonującego zadanie jest dopasować osiem znajdujących się nad ilustracją piktogramów ostrzegawczych do właściwych zagrożeń poprzez przeciągnięcie ich na właściwy opis. Wówczas dany piktogram zachowa się jak naklejka i pozostanie w danym miejscu. Po naklejeniu wszystkich naklejek ostrzegawczych wynik zadania można sprawdzić klikając przycisk Sprawdź w prawym górnym rogu okna aplikacji. Żaden z obecnych nad ilustracją piktogramów nie występuje więcej niż raz, a opisy zagrożeń się nie powtarzają.
Źródło: Michał Szymczak, Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Wstaw piktogramy w odpowiednie miejsca tabeli.

Ćwiczenie 5.1
RC1jXW1l9NPBL1
Aplikacja interaktywna zawierająca zadanie w formie tabeli o trzech wierszach i siedmiu kolumnach, analogicznej do tabeli zawierającej zestawienie starych i nowych piktogramów ostrzegawczych. Pierwsza kolumna od lewej zawiera opis zawartości kolejnych wierszy, z których pierwszy od góry to piktogramy ostrzegawcze starego typu, obowiązujące do 2015 roku, wiersz środkowy to opis rodzaju zagrożenia, a pola w wierszach dolnych przeznaczone są na piktogramy nowego typu. Pod tabelą znajduje się komplet sześciu piktogramów ostrzegawczych w nowych i starych wersjach. Łącznie dziesięć piktogramów, które należy poukładać we właściwych miejscach przeciągając je myszką do odpowiednich pól.
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.