Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

W czasie wycieczki do gęstego lasu uważnie rozejrzyj się dokoła, a być może zauważysz zielone, nieduże kępki przypominające puszyste poduszki. Możesz je dotykać, ale bardzo ostrożnie! Są delikatne i łatwo je zniszczyć. To kępy mchu. Mimo że są tak drobne, odznaczają się zaskakującą odpornością.

Już wiesz
  • że w środowisku przyrodniczym występuje wiele różnych roślin;

  • jak zbudowane są rośliny wytwarzające nasiona;

  • jakie procesy

    życiowe prowadzą rośliny.

Nauczysz się
  • rozpoznawać mchy po budowie zewnętrznej;

  • wskazywać miejsca, w których mchy mogą się rozwijać.

ibwWWYpnKi_d5e198

1. Budowa i wygląd mchów

Mchy to rośliny o prostej budowie. Są drobne, mierzą od 1 do 10 cm; tylko wyjątkowo osiągają większą wysokość.
Zamiast korzeni mają chwytniki, które są cienkimi, nitkowatymi wyrostkami łodygi. Przytrzymują one mech w podłożu. Pobierają nimi także wodę, choć więcej jej chłoną listki mchu. Obrastają one gęsto łodyżkę. Fotosynteza u mchów przebiega w listkach.

Mchy nie wytwarzają kwiatów, owoców ani nasion. Latem na szczycie łodyg wyrastają nieulistnione pędy zakończone zarodniązarodniazarodnią w kształcie puszki, w której rozwijają się zarodnikizarodnikizarodniki. Po ich dojrzeniu zarodnia otwiera się, a zarodniki się rozsypują. Z zarodników wyrastają młode rośliny.

Polecenie 1

Przeprowadź obserwację dowolnego mchu za pomocą lupy. Może być to zasuszony okaz w zielniku w pracowni przyrodniczej. Sprawdź, czy są widoczne chwytniki, łodyżki, listki i zarodnie.

Ciekawostka

Dawniej ludzie często używali mchów do uszczelniania drewnianych domów. Rośliny te potrafią wchłonąć dużą ilość wody. Dlatego nawet podczas obfitych opadów deszczu czy śniegu woda nie przedostawała się do wnętrza domu.

RyQFTmMDrJiVu1
Źródło: Wolfgang Sauber (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
ibwWWYpnKi_d5e254

2. Występowanie mchów

Mchy rosną przede wszystkim w miejscach zacienionych i wilgotnych. Warunki takie istnieją w wilgotnych, gęstych lasach, nad brzegami strumieni i wolno płynących rzek, w sąsiedztwie źródeł, na bagnach i w miejscach zanikających jezior. Mchy mają bardzo niskie wymagania, więc pojawiają się także w szczelinach skał czy między kamieniami, jeżeli tylko przez część roku dostanie się tam wystarczająca ilość wody.

Mchy, tworząc gęste kępy, potrafią magazynować duże ilości wody. Są odoprne na okresowe wysychanie. Nawet mocno wysuszone wracają do życia już w kilka godzin po ich ponownym zamoczeniu.

Szczególnym przykładem mchów są torfowcetorfowcetorfowce. Porastają one mokradła i zanikające zbiorniki wodne. Duże obszary porośnięte torfowcami zamieniają się w torfowiska, które są zbudowane z narastających, coraz grubszych warstw obumarłych mchów, zamieniających się stopniowo w torftorftorf.

R7BpcCJQVCIK51
Źródło: Lilly M (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Poszukaj informacji dotyczących właściwości i zastosowania torfu. Wypisz te informacje w zeszycie.

Ciekawostka

Na samotnych drzewach lub w niezbyt gęstych lasach mech porasta pnie głównie od strony północnej. Informacja ta może być wykorzystywana do określania kierunków geograficznych, jeżeli nie mamy kompasu, a chmury uniemożliwiają określenie kierunków za pomocą położenia Słońca lub gwiazd. Pamiętajmy jednak, że w gęstym lub wilgotnym lesie mech może porastać pnie ze wszystkich stron!

RDQzBzZ47d1qT1
Źródło: Jannes Pockele (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
Ważne!

Mchy są organizmami pionierskimi, to znaczy, że pojawiają się w miejscach, gdzie nie ma jeszcze gleby ani innych organizmów. Gromadzone przez mech drobiny piasku, woda oraz obumarłe szczątki roślin stanowią początki gleby zajmowanej następnie przez inne rośliny.

R12X51bwXeAOC1
Nawet tak trudne środowisko jak bruk może zostać zasiedlone przez mchy
ibwWWYpnKi_d5e323

Podsumowanie

  • Mchy to rośliny o prostej budowie, zasiedlające środowiska wilgotne.

  • Głównymi elementami budowy mchu są: chwytniki, łodyżki i listki i zarodnie.

  • Mchy mają bardzo małe wymagania, co pozwala im rosnąć i rozwijać się na ubogich glebach.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Rozejrzyj się dokładnie po okolicy twojego miejsca zamieszkania i szkoły, wypatrując mchów. Szukaj w miejscach spełniających warunki konieczne dla ich wzrostu. Opisz przynajmniej trzy stanowiska, w których rośnie mech.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak zbudowana jest roślina?
Procesy życiowe roślin

ibwWWYpnKi_d5e369

Słowniczek

torf
torf

osad złożony z szczątków torfowców oraz innych roślin; powstaje w warunkach dużej wilgotności i małej ilości tlenu

torfowce
torfowce

rodzaj mchów rosnących w środowisku bardzo silnie nawodnionym

zarodnia
zarodnia

element budowy umożliwiający proces bezpłciowego rozmnażania się; zarodnie produkują zarodniki

zarodniki
zarodniki

komórki służące niektórym roślinom (mchy, paprocie) oraz grzybom do rozmnażania bezpłciowego

ibwWWYpnKi_1448452875313_0

Zadania

Ćwiczenie 1
RLho5Wo06pHJo1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RioT1PTchO1wO1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1M7iTnwT7Ri81
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1joxQQR3K6Gm1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Rc91jH7DbGHth1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RmllCNRqabgMQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.