Na łące i na polu
Latem przyjemnie jest pójść na spacer na łąkę. Tyle kolorów, kształtów, zapachów! Na sąsiednim polu pszenicy nie jest już tak barwnie. Jednak ono również spełnia funkcję domu i jest źródłem pożywienia dla wielu organizmów. Tworząc rozległe pola, przypadkiem zapewniliśmy im idealne miejsce do życia.
co to jest las i jakie panują w nim warunki;
jakie są przyczyny zróżnicowania warunków w piętrach lasu;
jak zmieniają się warunki przyrodnicze w lesie w ciągu kolejnych pór roku.
porównywać warunki panujące na łące i na polu;
wskazywać przyczyny nawożenia pól;
rozpoznawać wybrane gatunki roślin pól i łąk;
rozpoznawać wybrane zwierzęta żyjące na polach i łąkach.
1. Życie na łące
Zanim ludzie wycięli większość lasów na terenie naszego kraju, to naturalne zbiorowiska trawiaste, czyli łąkiłąki, występowały tylko w dolinach zalewanych regularnie przez rzeki i na wysokich stokach górskich. Drzewa nie mogły tam rosnąć, ponieważ w dolinach niszczyły je powodzie, a w górach warstwa gleby była zbyt cienka, aby korzenie mogły odpowiednio głęboko w nią wrosnąć.
Obecnie łąki występują na terenie niemal całej Polski. Nie porastają ponownie lasem głównie dlatego, że albo są regularnie koszone na siano, albo wypasa się na nich zwierzęta hodowlane. Na łąkach rośnie wielu gatunków trawtraw i innych roślin zielnych.
Trawy szybko zasiedlają nowe tereny, gdyż ich korzenie i podziemne łodygi rozrastają się bardzo szeroko. Magazynują też wytworzone w liściach składniki pokarmowe, chroniąc je przed zjedzeniem przez roślinożerców. Jednocześnie korzenie służą do rozmnażania – w ten sposób trawy budują zwartą darń. Zgryzanie trawy przez zwierzęta ani jej koszenie nie niszczy tej rośliny; Przeciwnie pobudza ją do lepszego wzrostu.
2. Pola
Wiele lasów zamieniono na pola uprawne. Różnią się one od łąk. Na łąkach jest ogromna różnorodność roślin, zaś na danym fragmencie pola uprawia się każdego roku tylko jeden gatunek rośliny. Na polu z reguły w kolejnych latach zmienia się uprawę, a na łące przez wiele lat rosną te same rośliny. Pola orane są co roku, a łąk się nie orze.
Najważniejszą cechą odróżniającą pola od innych środowisk jest konieczność regularnego nawożenia. Na polach po zbiorze plonów nie ma wystarczającej ilości szczątków do wytworzenia przez destruentów próchnicy. Gleba staje się więc uboższa. Na polach wykonuje się też zwykle wiele zabiegów, takich jak oprysk środkami chemicznymi w celu usunięcia niepożądanych roślin, zwierząt i grzybów. Zabijane są w ten sposób organizmy zbędne lub niepożądane dla rolnictwa.
Niektóre łąki (zarówno te naturalne, jaki i założone przez człowieka) wykorzystywane są do wypasu takich zwierząt, jak bydło, konie, owce czy kozy. Rośliny są tu nie tylko zjadane, ale też deptane i naturalnie nawożone odchodami zwierząt. Tak wykorzystywane obszary nazywamy pastwiskamipastwiskami.
Dowiedz się, jakie rośliny uprawia się na polach w okolicy twojego miejsca zamieszkania. Opisz ich zastosowanie – czy są to rośliny spożywcze, czy też uprawia się je w innych celach.
3. Rośliny i zwierzęta łąk
W Polsce na łąkach żyje wiele różnych roślin. Dostarczaja one paszy dla zwierząt hodowlanych i dzikich. Można tu spotkać liczne trawy, a także koniczynę, groszek i mniszek. W wilgotnych miejscach pojawia się szczaw i jaskry. Takie łąki są koszone raz lub więcej razy w roku. Na siedliskach suchych i ubogich (skały, piasek, rumowiska) tworzą się murawy, na których wypasa się owce. Na polach rosną te rośliny, które są uprawiane, a także inne rośliny, które rozsiały się tam same, bez pomocy człowieka. Ważnym składnikiem pól są miedze – pasy zieleni między polami, na których rosną rośliny typowe dla łąk.
Na łąkach spotyka się liczne gatunki zwierząt, a wśród nich przede wszystkim liczne bezkręgowce. Wśród owadów należy wymienić pasikoniki i grające wieczorami świerszcze. Są także motyle, mrówki, trzmiele oraz wiele różnych pająków. Żyją tu także płazy (np. żaba trawna i ropuchy) oraz gady – węże i jaszczurki. Na łąkach gnieżdżą się kuropatwy i przepiórki, a pożywienia szukają trznadle, szczygły i myszołowy. Na łąkach można też spotkać niewielkie ssaki: myszy, krety i zające.
Na polach uprawnych żyje znacznie mniej zwierząt. Najczęściej są to te same zwierzęta, co na łąkach. Przychodzą w poszukiwaniu łatwo dostępnego pokarmu. Często można tu spotkać bociany i wrony. Podczas wiosennych i jesiennych przelotów na polach można spotkać duże stada gęsi. Na polach leżących w pobliżu lasów często żerują dziki i sarny. Wiosną nad polami słychać śpiew skowronka – to ptak gnieżdżący się na ziemi. Pola są idealnym środowiskiem życia dla owadów żywiących się uprawianym gatunkiem. Przykładem są stonka ziemniaczana lub gąsienice motyli.
Wiele zwierząt żyjących na łąkach ma maskujące ubarwienie. Na przykład zając i przepiórka są beżowo‑brązowe i trudno je dostrzec na wśród roślinności. Są niewidoczne do tego stopnia, że ludziom pracującym w polu zdarza się nadepnąć na siedzącego wśród zbóż zająca.
Niewłaściwe metody zwalczania owadów, traktowanych jako szkodniki pól uprawnych, powoduje śmierć znacznej liczby zwierząt, które są całkowicie obojętne dla rolnika albo są jego sprzymierzeńcami (np. pszczoły).
Podsumowanie
Kiedyś łąki występowały w Polsce naturalnie tylko w dolinach rzek i wysoko w górach.
Ludzie, wycinając lasy, przyczynili się do zwiększenia powierzchni łąk i pól.
Pola uprawne są miejscem życia nielicznych gatunków roślin i zwierząt.
Na łąkach żyje wiele gatunków wieloletnich roślin zielnych, bezkręgowców i kręgowców.
Na podstawie dostępnych informacji przygotuj dwa plakaty. Na jednym przedstaw bogactwo organizmów łąki. Na drugim pokaż organizmy żyjące na polach uprawnych. Wyjaśnij przyczyny różnic między tymi środowiskami.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Łańcuch pokarmowy i sieć pokarmowa
Obieg materii i przepływ energii w przyrodzie
W lesie
Sawanny
Stepy
Słowniczek
zbiorowisko roślinne składające się z głównie z traw, bylin i innych roślin zielnych
obszar trawiasty, najczęściej ogrodzony i z dostępem do wody (naturalnej lub przywożonej przez człowieka); służy jako baza pokarmowa i teren wypasu zwierząt hodowlanych
wieloletnie rośliny zielne o pustych w środku łodygach, z których wyrastają długie i wąskie liście; są wiatropylne i mają drobne kwiaty skupione w kłosach
Zadania
Jakie są powody, dla których sztucznie wytworzone łąki i pastwiska nie zarastają obecnie drzewami?
- regularne koszenie łąk
- regularne wypasanie pastwisk
- brak wody w glebie
- zbyt zimne zimy
- zbyt ciepłe lata
- brak nasion drzew
- zbyt uboga gleba
Oceń prawdziwość stwierdzeń.
| Prawda | Fałsz | |
| Na łąkach żyje więcej gatunków roślin niż na polu. | □ | □ |
| Na polach żyje więcej roślin i zwierząt niż na łąkach. | □ | □ |
| Na łąkach żyje więcej gatunków zwierząt niż na polu. | □ | □ |
| Łąka może istnieć i funkcjonować przez wiele lat bez interwencji człowieka. | □ | □ |
| Pole musi być regularnie uprawiane, aby pełnić swoje funkcje. | □ | □ |
Wskaż nazwy typowych roślin łąkowych.
- trawa
- koniczyna
- jaskier
- mak polny
- bez łąkowy
- dąb łąkowy
- sosna
- pieczarka
Wskaż nazwy zwierząt, które znaczną część swojego życia mogą spędzać na łące lub na polu.
- pasikonik
- kuropatwa
- mysz polna
- skowronek
- niedźwiedź
- dzika kaczka
- żubr
- salamandra
Wskaż nazwę miejsca, gdzie przed 2-3 tysiącami lat, czyli zanim ludzie zmienili środowisko, występowały łąki.
- doliny rzeczne zalewane przez wodę
- dna jezior
- nadmorskie plaże
- pola uprawne