Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Step nie daje zwierzętom dobrego schronienia ani przed drapieżnikami, ani przed upałem, mrozem i wiatrem. Jak więc tu żyją?

Już wiesz
  • jakie są cechy klimatu prowadzące do powstania stepu.

Nauczysz się
  • omawiać przystosowania roślin stepowych do życia w klimacie umiarkowanym kontynentalnym;

  • wyjaśniać, dlaczego w strefie stepów powstały rozległe pola uprawne i pastwiska;

  • rozpoznawać zwierzęta stepów;

  • wskazywać przystosowania zwierząt do życia w stepie.

ihVYHHiAno_d5e198

1. Roślinność stepowa

Na obu półkulach na umiarkowanej szerokości geograficznej występują duże, bezleśne obszary – stepy. Przeważają tu wieloletnie trawy i rośliny zielne przystosowane do przetrwania gorącego, suchego lata i mroźnej zimy. Najbardziej zróżnicowana roślinność występuje na stepach łąkowych (trawiastych), na czarnoziemach w Europie Wschodniej i Ameryce Północnej. Opady na tych stepach są nieco wyższe niż na kontynentalnych stepach wnętrza Azji. Poza wysokimi do 2 m trawami wiosną rozkwitają tam barwne tulipany, hiacynty, kosaćce, sasanki czy miłek wiosenny. Rośliny magazynują wodę z opadów w cebulach i bulwach, dlatego mogą przetrwać susze. Inne mają grube, długie korzenie i czerpią wodę z głębszych warstw gleby. Ze względu na żyzne gleby i dostateczną ilość opadów większość z tych stepów została zagospodarowana pod uprawę zbóż i innych roślin, np. buraka cukrowego i słonecznika.

Na obszarach stepowych o bardziej suchym klimacie gleby są gorsze, a roślinność uboższa. Wśród traw dominują ostnice, których liście są wąskie, suche, twarde i szczeciniaste, za to mają piękne, białe, długie kwiatostany. Stepy takie występują w Azji Środkowej i Ameryce Południowej. Z powodu gleb ubogich w próchnicę i niskich opadów stepy te nie są przeznaczane pod uprawę, ale wykorzystuje się je jako pastwiska dla bydła, koni i owiec.

Istnieją także stepy na glebach silnie zasolonych. Tam gleby nie nadają się pod uprawy. Trudno je nawet przeznaczyć na pastwiska, gdyż trawy są rzadkie i suche, a inne rośliny mają często kolczaste liście. Mogą też mieć gorzki smak, jak np. piołun, więc zwierzęta nie chcą ich zjadać. Takie stepy nazywane są stepami piołunowymi, a występują głównie na granicy ze słonymi półpustyniami w Azji Środkowej.

Ważne!

Nawet niewielkie zmiany klimatu mogą zmienić skład ro ślinności na stepie. Wzrost ilości opadów może spowodować pojawienie się na stepie drzew, a spadek ilości opadów może wywołać przemianę stepu w półpustynię.

ihVYHHiAno_d5e253

2. Zwierzęta stepów

Trawy i inne rośliny zielne porastające stepy są podstawą wyżywienia wielu zwierząt roślinożernych. Żyją tu duże zwierzęta kopytne. Z powodu braku schronienia bardzo szybko biegają (suhakisuhaksuhaki, gazele). Inne żyją w tak dużych stadach, że drapieżniki nie są dla nich bardzo groźne (bizony, konie). Wiele jest też małych roślinożernych ssaków, które często kopią nory w miękkim podłożu i chowają się w nich przed drapieżnikami. Takie ssaki żyją w dużych koloniach (np. pieski preriowe, świstaki czy susły), w których stojące na straży osobniki ostrzegają stado o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Inne gryzonie żyją samotnie bądź w małych grupach rodzinnych (myszy, chomiki).

Ssaki drapieżne są niewielkie, co umożliwia im w miarę niepostrzeżenie zbliżyć się do ofiary. Są to głównie wilki, kojotylisy. Drapieżne ptaki stepów to na przykład myszołowy, jastrzębiepustułki oraz większe, ale nieliczne orłysępy. Wszystkie z powodu braku drzew muszą budować gniazda na ziemi i same są narażone na ataki pozostałych drapieżników. Inne ptaki stepowe, jak kuropatwa, przepiórka, drop, też mają kłopot z szukaniem schronienia.

Bardzo liczne są natomiast bezkręgowce, a zwłaszcza owady (mrówki, pasikoniki, szarańcza) i pajęczaki. Nielicznie spotykane są gady (żółwie, węże, jaszczurki).

Polecenie 1

Wyjaśnij, w jaki sposób kuropatwa i przepiórka, które gniazdują i większość życia spędzają na ziemi, ukrywają się przed drapieżnikami?

Ciekawostka

Konie zostały udomowione kilka tysięcy lat temu na stepach Kazachstanu (pogranicze Europy i Azji). Wraz z człowiekiem zawędrowały na wszystkie kontynenty. W wielu miejscach ponownie zdziczały. Obecnie stada zdziczałych koni żyją na trawiastych stepach Azji, w Europie, w Ameryce Północnej, a nawet w Australii.

Zapamiętaj!

Koń Przewalskiego zamieszkujący stepy Azji to jedyny dziko żyjący gatunek konia. Mustangi zamieszkujące Amerykę Północną to zdziczałe konie pochodzące od zwierząt przywiezionych z Europy

ihVYHHiAno_d5e309

Podsumowanie

  • Ze względu na warunki klimatyczne na stepie mogą rosnąć trawy i rośliny zielne, ale drzewa spotykane są tylko w pobliżu rzek.

  • Roślinność na stepach przystosowana jest do pobierania wody z głębszych warstw gleby.

  • Zwierzęta stepów to duże, szybko biegające kopytne lub niewielkie gryzonie żyjące w norach.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wyjaśnij dlaczego zagrożonych jest wiele gatunków zwierząt stepowych.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi
Stepy

ihVYHHiAno_d5e379

Słowniczek

suhak
suhak

jedyny spotykany w Europie gatunek antylopy

ihVYHHiAno_d5e425

Zadania

Ćwiczenie 1
Ry5pwZEJ4g2nU1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1XCc7b0y5x9B1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RZzXa4nyKxXbT1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RLDhAJlKM1pHK1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RBrd2s4UX5ujL1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RKdFQOBXwhmV61
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.