Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Każdy z nas, aby żyć musi jeść, pić i oddychać. Nie są to cechy tylko ludzkie; każdy gatunek zwierzęcia ma te same potrzeby. Jednak sposób ich realizowania jest niezwykle zróżnicowany.

Już wiesz
  • jakie są podstawowe funkcje życiowe człowieka;

  • że budowa ciała ma związek z trybem życia.

Nauczysz się
  • wskazywać sposoby odżywiania się zwierząt;

  • wymieniać sposoby oddychania zwierząt;

  • omawiać sposoby rozmnażania się i rozwoju zwierząt.

iDguIRjGns_d5e217

1. Odżywianie się zwierząt

Zwierzęta podobnie do wszystkich innych organizmów muszą się odżywiać, aby żyć. Pokarm jest niezbędny do budowy ciała i do podtrzymywania procesów życiowych. Wszystkie zwierzęta są cudzożywne. Pokarm muszą zdobywać, zjadając inne organizmy lub żywiąc się ich szczątkami.

  • Zwierzęta zjadające wyłącznie lub przede wszystkim pokarm pochodzenia roślinnego (rośliny lub tylko niektóre ich części) nazywamy roślinożercamiroślinożercaroślinożercami.

  • Zwierzęta zjadające niemal wyłącznie ciała innych zwierząt, które samodzielnie zabijają, nazywamy drapieżnikamidrapieżnikdrapieżnikami.

  • Zwierzęta zjadające niemal wyłącznie szczątki martwych zwierząt, których same nie zabiły, nazywamy padlinożercamipadlinożercapadlinożercami.

  • Zwierzęta żywiące się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym to wszystkożercywszystkożercawszystkożercy.

  • Zwierzęta odżywiające się kosztem innych zwierząt (np. pijące ich krew), ale bez ich zabijania, to pasożyty.

Konieczność poszukiwania pokarmu to przyczyna, dla której zdecydowana większość zwierząt posiada zdolność ruchu. Służą temu liczne przystosowania budowy ciała (np. mięśnie, odnóża, skrzydła itp.).

Polecenie 1

Korzystając z dostępnych źródeł informacji, np. z Internetu, wskaż po jednym gatunku zwierząt odżywiających się liśćmi roślin, nektarem i pyłkiem kwiatowym, owocami, nasionami roślin, ciałami zabitych zwierząt, krwią żywych zwierząt.

Ciekawostka

Niektóre zwierzęta (np. małże) prowadzą osiadły tryb życia. Mimo że się nie przemieszczają, potrafią wychwytywać pokarm z toni wodnej.

RYeWPZ4J4NTN3
Rafa
Rafa koralowa składa się z tysięcy organizmów. Tworzą ją koralowce i gąbki. Uzyskują pokarm, filtrując wodę przepływającą przez ich ciała
iDguIRjGns_d5e287

2. Oddychanie zwierząt

Ogromna większość zwierząt potrzebuje do oddychania tlenu rozpuszczonego w wodzie lub wchodzącego w skład powietrza. Zwierzęta wykształciły kilka różniących się od siebie sposobów oddychania.

  • Niektóre niewielkie zwierzęta pobierają tlen całą powierzchnią swojego ciała.

  • Większość bezkręgowców żyjących w wodzie oraz ryby oddychają za pomocą skrzeliskrzelaskrzeli.

  • U żyjących na lądzie drobnych organizmów, jak owady czy pająki, do oddychania służą maleńkie otworki i rurki, którymi powietrze dostaje się do wnętrza ich organizmów (są to tchawkipłucotchawki).

  • Płazy, gady, ptaki i ssaki oddychają za pomocą płucpłucapłuc.

Zwierzęta lądowe muszą mierzyć się z dodatkowym problemem, którym jest ciągła utrata wody. W celu ochrony przed utratą wilgoci płuca kręgowców lądowych umieszczone są głęboko we wnętrzu ich ciał, a skóra tych zwierząt jest bardziej odporna na utratę wody niż skóra zwierząt żyjących w środowisku wodnym. Dodatkowo, skóra zwierząt lądowych zwykle pokryta jest łuskami (np. węże), skorupą (żółwie), piórami (ptaki) albo sierścią (ssaki).

Polecenie 2

Wyjaśnij związek między fotosyntezą u roślin a oddychaniem u zwierząt.

Ciekawostka

Płazy są zwierzętami żyjącymi na pograniczu środowisk wodnego i lądowego. Ze złożonych w wodzie jaj wylegają się larwy oddychające skrzelami. Larwy żyją wyłącznie w wodzie. Dorosłe płazy oddychają płucami i mogą przebywać na lądzie.

RUaz8CwnTArI6
Kijanka
Larwa traszki z wyraźnie widocznymi skrzelami
Ważne!

Niektóre gady, ptaki i ssaki przystosowały się do życia w wodzie, ale nadal oddychają płucami.

iDguIRjGns_d5e353

3. Rozmnażanie się zwierząt

Prawie wszystkie zwierzęta rozmnażają się płciowo. Najbardziej rozpowszechnioną formą rozrodu płciowego zwierząt jest jajorodnośćjajorodnośćjajorodność. Polega na tym, że samica składa jaja, w których odbywa się rozwój zarodka. Rozwijający się zarodek wykorzystuje substancje odżywcze zgromadzone wcześniej w jaju. Ten sposób rozrodu występuje powszechnie u niemal wszystkich zwierząt poza ssakami. Czasami młode wylęgają się z jaj jeszcze w drogach rodnych samicy. Mówimy wówczas o jajożyworodności.
Formą rozrodu większości ssaków jest żyworodnośćżyworodnośćżyworodność. Polega ona na tym, że rozwój zarodka przebiega wewnątrz organizmu matki. Rozwijający się zarodek odżywiany jest przez organizm matki.

Ciekawostka

U niektórych gatunków owadów i ryb spotykane są wyłącznie samice. Mimo że nie dochodzi u nich do zapłodnienia, składają one jaja, z których rozwijają się młode osobniki.

iDguIRjGns_d5e407

Podsumowanie

  • Wszystkie zwierzęta są cudzożywne.

  • Zwierzęta zjadają inne organizmy (rośliny lub zwierzęta), pasożytują na nich, żywią się ich szczątkami lub odchodami.

  • Większość zwierząt posiada umiejętność ruchu.

  • Niektóre małe zwierzęta wodne oddychają całą powierzchnią ciała. Pozostała większość zwierząt żyjących w wodzie oddycha skrzelami. Zwierzęta lądowe pobierają tlen płucami lub tchawkami.

  • Rozmnażanie zwierząt może przebiegać na drodze jajorodności, jajożyworodności lub żyworodności.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Dowiedz się, jakie korzyści, oprócz wymienionych w podręczniku, daje zwierzętom możliwość przemieszczania się.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Procesy życiowe roślin
Czy wszędzie żyje się tak samo?
Różnorodność zwierząt

iDguIRjGns_d5e481

Słowniczek

drapieżnik
drapieżnik

zwierzę, które chwyta i zabija nne zwierzęta; wykorzystuje ciało innego zwierzęcia jako pokarm

jajorodność
jajorodność

forma rozrodu płciowego zwierząt, w którym zarodki rozwijają się w jaju zaopatrzonym w substancje odżywcze

pasożyt
pasożyt

organizm, który wykorzystuje ciało innego zwierzęcia jako pokarm, ale nie doprowadza do jego śmierci

padlinożerca
padlinożerca

zwierzę, które samo nie poluje, ale zjada martwe zwierzęta

płuca
płuca

narząd oddechowy kręgowców – dorosłych płazów, gadów, ptaków, ssaków, które oddychają powietrzem atmosferycznym

roślinożerca
roślinożerca

zwierzę, które wykorzystuje rośliny lub ich części jako pokarm

rozwój prosty
rozwój prosty

sposób rozwoju, w którym osobniki młode różnią się od dorosłych tylko rozmiarami i brakiem gotowości do rozrodu (np. ssaki)

rozwój złożony
rozwój złożony

sposób rozwoju, w którym młody organizm różni się budową, kształtem i środowiskiem życia od osobników dorosłych; składa się z jednego lub więksej liczby stadiów larwalnych

skrzela
skrzela

narządy oddechowe występujące u zwierząt wodnych (ryb, larw płazów i wielu bezkręgowców); pobierają tlen rozpuszczony w wodzie

wszystkożerca
wszystkożerca

zwierzę, które żywi się zarówno roślinami, jak i zwierzętami

żyworodność
żyworodność

forma rozrodu płciowego polegająca na rozwoju zapłodnionej komórki jajowej wewnątrz organizmu matki; proces ten kończy się narodzinami

iDguIRjGns_d5e681

Zadania

Ćwiczenie 1
R1AMLlcoY9lyP1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RWUzpum0Unoak1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R4xm9OTfXUYhR1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RB9u1u5MPPNh61
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1PBfEt3ZozNn1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.