Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

W życiu codziennym często korzystamy z koncentratów, które nie nadają się do bezpośredniego użycia. Są to zarówno artykuły gospodarstwa domowego, takie jak szampony czy płyny do prania i płukania tkanin, jak i półprodukty do przygotowania posiłków, np. soki w postaci syropów lub tzw. koncentraty spożywcze. Przed ich zastosowaniem postępujemy zgodnie ze wskazówkami producenta. Umiejętność obliczania stężeń ułatwia poprawne przygotowywanie roztworów stosowanych w domu bądź w pracy.

RlAQ5pM4BxAK71
Większość używanych przez nas w kuchni przypraw i sosów to koncentraty lub substancje z nich przygotowane – za sprawą mniejszej objętości i masy są znacznie łatwiejsze w transporcie i przechowywaniu
Już wiesz
  • że stężenie procentowe to informuja o tym, ile gramów rozpuszczonej substancji znajduje się w 100 gramach roztworu;

  • że stężenie procentowe roztworu można obliczyć na podstawie masy roztworu i masy substancji rozpuszczonej, przy użyciu wzoru: Cp = msmr · 100%;

  • że gęstość roztworu określa masę 1 cmIndeks górny 3 tego roztworu i że oblicza się ją na podstawie wzoru: d = mrVr [gcm3].

Nauczysz się
  • obliczać stężenie procentowe roztworu, który uległ rozcieńczeniu;

  • ustalać stężenie procentowe roztworu po jego zatężeniu;

  • określać stężenie procentowe roztworu powstałego po zmieszaniu dwóch roztworów tej samej substancji o różnym stężeniu;

ii4Kby8TuY_d5e160

1. Jak nazywa się proces, podczas którego dodajemy rozpuszczalnika do roztworu?

RmF3PAzjmHsYB1
Lekarz lub pielęgniarka często przygotowują lek do iniekcji poprzez dodanie obojętnego dla organizmu rozpuszczalnika do roztworu substancji czynnej

Podczas wielu czynności związanych z pracą zawodową, nauką lub codziennym życiem dodajemy do różnych płynów (roztworów substancji) wodę lub inny rozpuszczalnik. Proces, który wtedy wywołujemy, nazywa się rozcieńczaniemrozcieńczanie roztworurozcieńczaniem. W jego wyniku zwiększamy ilość (masę) rozpuszczalnika, natomiast Ilość (masa) substancji rozpuszczonej nie ulega zmianie.
Co dzieje się ze stężeniem procentowym rozcieńczanego roztworu?

ii4Kby8TuY_d5e206

2. Jak zmienia się stężenie roztworu po jego rozcieńczeniu?

RJeJslddGUOlz1
Podczas dodawania do roztworu kolejnej porcji rozpuszczalnika zwiększa się liczba drobin rozpuszczelnika przypadających na drobiny substancji rozpuszczonej. Tym samym rośnie masa rozpuszczalnika w stosunku do masy substancji rozpuszczonej
Ciekawostka

Innym możliwym sposobem rozcieńczenia roztworu jest usunięcie substancji rozpuszczonej. Zabieg ten jest dość trudny do wykonania i możliwy tylko w przypadku stężonych roztworów. Polega on na ochłodzeniu roztworu do temperatury, w której rozpuszczalność substancji rozpuszczonej jest na tyle niska, że następuje wydzielanie się substancji z roztworu. Po usunięciu wydzielonej substancji roztwór zawiera jej mniej, a jego stężenie procentowe jest niższe od wyjściowego.

Ćwiczenie 1

Oblicz stężenie procentowe cukru w napoju, który powstał przez dodanie 200 cmIndeks górny 3 wody (o gęstości równej gcm3) do 20 g soku o stężeniu cukru 50%. Wynik podaj z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

Ćwiczenie 2

Oblicz, ile wody należy dodać do 30 g roztworu soli kuchennej o stężeniu 6%, aby powstał roztwór o stężeniu 3%.

Ćwiczenie 3

Podczas infekcji gardła poleca się płukanie go rozcieńczonym roztworem wody utlenionej, czyli 3‑procentowym roztworem nadtlenku wodoru. Roztwór do płukania otrzymuje się, rozcieńczając wodę utlenioną w stosunku objętościowym 1 : 50. Oblicz, z dokładnością do jednej tysięcznej procenta, stężenie roztworu wody utlenionej po rozcieńczeniu. Załóż, że gęstość wody utlenionej i wody zwykłej jest równa 1gcm3.

ii4Kby8TuY_d5e368

3. Jak nazywamy proces, podczas którego w roztworze zwiększa się ilość substancji?

Zdarza nam się czasem podczas picia herbaty lub innego napoju stwierdzić, że nie są one wystarczająco słodkie. Wtedy dosypujemy do nich kolejną porcję cukru. Tak samo postępujemy z zupą, którą uważamy za nie dość słoną – dodatkowo ją dosalamy. W każdym przypadku dostarczamy substancji rozpuszczonej do jej roztworów. Podczas tych zabiegów ilość wody nie zmienia się. Czynność, którą wykonujemy, jest przykładem zatężaniazatężanie roztworuzatężania.

R1CcMcMTFU5jt1
Zbyt mała ilość soli kuchennej w zalewie do ogórków może sprawić, że kiszenie tych warzyw się nie uda. Dlatego kucharz zawsze smakuje roztwór przed jego użyciem i w razie potrzeby dodaje kolejną porcję soli
Polecenie 1

Zastanów się i odpowiedz, co dzieje się ze stężeniem procentowym substancji podczas zatężania.

ii4Kby8TuY_d5e409

3. Jak nazywamy proces, podczas którego w roztworze zwiększa się ilość substancji?

W laboratoriach analitycznych czasami ilość badanej substancji w roztworze jest tak mała, że próby jej wykrycia mogą się nie powieść. Dlatego bardzo często przed dokonaniem analizy odparowuje się rozpuszczalnik z roztworu w celu zwiększenia stężenia badanej substancji. Odparowanie rozpuszczalnika jest też częstym procesem stosowanym w przemyśle spożywczym, np. podczas produkcji cukru, koncentratów, dżemów, zagęszczonych wywarów lub soków.

R1e8XnZTsKcRq1
W pracowniach chemicznych często pojawia się potrzeba odparowania rozpuszczalnika z roztworów. Zabieg ten wykonuje się przy użyciu urządzenia zwanego wyparką
ii4Kby8TuY_d5e446

4. Co dzieje się w roztworach podczas ich zatężania?

R2GN04W73C5qw1
Podczas odparowywania rozpuszczalnika z roztworu zmniejsza się liczba drobin rozpuszczalnika przypadających na drobiny substancji rozpuszczonej. Tym samym maleje masa rozpuszczalnika w stosunku do masy substancji rozpuszczonej
Ra6e8pbP5widu1
Gdy dodamy do roztworu nową porcję substancji, zwiększa się liczba jej drobin przypadająca na drobiny rozpuszczalnika. Rośnie masa substancji w stosunku do masy rozpuszczalnika
Ćwiczenie 4

Do 450 g roztworu cukru o stężeniu 10% dodano 10 g cukru. Oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu. Przedstaw wynik po zaokrągleniu do liczby całkowitej.

Ćwiczenie 5

Z 740 g roztworu o stężeniu 1% odparowano 220 g wody. Oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu. Wynik przedstaw z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku.

ii4Kby8TuY_d5e561

5. Czy możemy obliczyć stężenie roztworu powstałego w wyniku zmieszania dwóch roztworów?

Zdarza nam się czasami mieszać ze sobą roztwory tej samej substancji. Jeśli stężenie obu roztworów jest jednakowe, to roztwór po zmieszaniu też będzie wykazywał to samo stężenie.

R1V2VutRVuEok1
10-procentowy ocet niezależnie od tego, gdzie został wyprodukowany, zawsze zawiera jednakową masę kwasu octowego w określonej masie wody

Jeśli zaś zmieszamy ze sobą roztwory tej samej substancji, ale o różnym stężeniu, to stężenie powstałego w ten sposób roztworu będzie różniło się od stężenia obu użytych roztworów. Można je obliczyć.

Ćwiczenie 6

Zmieszano ze sobą dwa roztwory cukru: 50 g o stężeniu 5% i 40 g o stężeniu 12%. Oblicz, jakie stężenie będzie miał otrzymany roztwór. Wynik podaj z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

ii4Kby8TuY_d5e648

Podsumowanie

  • Można zmieniać stężenie roztworu poprzez jego rozcieńczanie bądź zatężanie.

  • W efekcie rozcieńczania stężenie roztworu maleje, a w wyniku zatężania – rośnie.

  • Roztwór można rozcieńczyć przez dodanie do niego rozpuszczalnika.

  • Zwiększenie stężenia roztworu następuje po odparowaniu rozpuszczalnika lub dodaniu nowej porcji substancji rozpuszczonej.

  • Stężenie roztworu, który powstanie w wyniku zmieszania roztworów tej samej substancji, ale o innych stężeniach, będzie różnić się od stężeń roztworów użytych do zmieszania.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Opiekunka chorego przygotowywała mu lek. Na ampułce z lekiem było napisane: 10 ml 8‑procentowego roztworu substancji czynnej. Zgodnie z przepisem należało zawartość ampułki zmieszać z 90 ml wody, dokładnie wymieszać i podawać 3 razy dziennie po 5 ml. Przez nieuwagę opiekunka dodała 110 ml wody. Oblicz, jaką objętość roztworu leku powinna teraz podawać pacjentowi, aby dostarczyć mu właściwą dawkę leku.

Wskazówka

Przy obliczeniach załóż, że gęstość wody i wszystkich roztworów leku z zadania wynosi 1 gml (1 gcm3 ).

Pamiętaj, że 1 ml = 1 cm3.

ii4Kby8TuY_d5e710

Słowniczek

rozcieńczanie roztworu
rozcieńczanie roztworu

obniżenie stężenia roztworu, np. w wyniku dodania do niego rozpuszczalnika

zatężanie roztworu
zatężanie roztworu

zwiększenie stężenia roztworu w wyniku dodania do niego dodatkowej ilości substancji rozpuszczonej lub odparowania części rozpuszczalnika

ii4Kby8TuY_d5e771

Zadania

R1Ii3XWCuYCeY
Ćwiczenie 7
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 8
Rd2oYc2YKqKr21
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 9
RWHN4LC9ftDyE1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 10
R2QP1OMVntzz11
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 11
RMlrGw5YRMuJX1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 12
R1YLboeQ21ajh1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 13
RpCJAvumsoz9L1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 14
RT5DEFSO7R9QP1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 15
RQX7ToRAijMiZ1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 16
R1VuZGZKING6V1
zadanie interaktywne