Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał

Z Republiką Czeską łączą nas obecnie bardzo przyjazne stosunki. Jeszcze przed 1989 rokiem polska opozycja antykomunistyczna utrzymywała bliskie kontakty z czeskimi działaczami. Najpierw wspólnie walczyliśmy o wolność, a potem odbudowywaliśmy nasze kraje i razem integrowaliśmy się ze strukturami europejskimi. Dziś prowadzimy szeroką wymianę handlową, turystyczną, kulturalną i inną.

R5AikKvlmOwVl1
Praga – stolica Republiki Czeskiej
Już wiesz
  • jakie jest położenie Polski w Europie;

  • jaki jest podział terytorialny Europy;

  • czym są mniejszości narodowe.

Nauczysz się
  • określać położenie Republiki Czeskiej na mapie Europy;

  • omawiać administracyjny podział Republiki Czeskiej;

  • charakteryzować środowisko przyrodnicze naszych południowych sąsiadów;

  • opisywać rozmieszczenie i cechy czeskiej ludności;

  • wymieniać główne gałęzie gospodarki Republiki Czeskiej.

iZAaSDr0wp_d5e213

1. Położenie i podział Republiki Czeskiej

Republika Czeska to nieduży kraj w Europie Środkowej, mający powierzchnię niespełna 79 tys. kmIndeks górny 2, czyli czterokrotnie mniejszą niż Polska. Stolicą Czech (taka skrócona nazwa Republiki Czeskiej jest już obecnie dopuszczalna) jest Praga. Granica między naszymi krajami przebiega głównie przez Sudety, a ponadto przez Nizinę Śląską (Płaskowyż Głubczycki) i Karpaty (Beskid Śląski). Jest to nasza najdłuższa granica lądowa licząca aż 796 km, do czego przyczynia się jej kręty przebieg w górach. Republika Czeska graniczy także ze Słowacją i Austrią oraz z Niemcami, z którymi ma najdłuższą granicę (810 km). Nasi południowi sąsiedzi nie posiadają dostępu do żadnego morza – ze wszystkich stron otoczeni są lądami należącymi do państw sąsiednich.

Państwo o nazwie Republika Czeska powstało w 1993 roku w wyniku rozpadu Czechosłowacji, która istniała od końca I wojny światowej. Wcześniej obszar dzisiejszej Republiki Czeskiej wchodził w skład Austro‑Węgier i Cesarstwa Austriackiego. W średniowieczu istniało duże Królestwo Czeskie, do którego okresowo należał m.in. Śląsk. Początki państwowości związane są z plemionami Czechów i Morawian zamieszkujących tereny odpowiednio na zachodzie i wschodzie obecnego państwa.

Warto wiedzieć

Jesienią 1938 roku do faszystowskich Niemiec przyłączono przygraniczne obszary Czechosłowacji, zamieszkane głównie przez tzw. Niemców Sudeckich. W tym czasie Polska zaanektowała Zaolzie – mały region czeskiego Śląska Cieszyńskiego z przewagą ludności polskojęzycznej; zwróciliśmy te tereny dopiero w 1958 roku.

Po II wojnie światowej Czechosłowacja, podobnie jak Polska, znalazła się pod wpływami ZSRR. W 1968 roku mieszkańcy Czechosłowacji wyszli na ulice i sprzeciwili się zależności od Związku Radzieckiego. By stłumić te protesty, do Pragi i innych miast wysłane zostały wojska Układu Warszawskiego, wśród których były polskie oddziały.

Historyczny podział obszaru Republiki Czeskiej na Czechy i Morawy zachował się do dziś. Ponadto do Republiki Czeskiej należy też część Śląska Cieszyńskiego, który zajmuje północno‑wschodnie krańce państwa.
Obecny podział administracyjny wyróżnia 13 krajów, które są odpowiednikami naszych województw, a także Pragę jako miasto wydzielone. Do Moraw zaliczają się kraje: Morawsko‑Śląski, Ołomuniecki, Zliński oraz Południowomorawski, którego stolica – Brno – jest też stolicą całych Moraw. Pozostałe kraje należą do historycznych Czech.

RgmuJRx5f3w5b1
Obszar Republiki Czeskiej podzielony jest na 13 krajów, a Praga jest miastem wydzielonym
Polecenie 1
  1. Na mapach Europy (poniżej) wskaż Republikę Czeską i opisz jej położenie geograficzne.

  2. Na mapie podziału administracyjnego Republiki Czeskiej (powyżej) wskaż jednostki należące do Czech i Moraw. Odczytaj też nazwy ich stolic.

    ReOgmujkiY03k1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
    R1WZH7qkmYQBP1
    Polska leży w Europie Środkowej

iZAaSDr0wp_d5e292

2. Warunki naturalne

Republika Czeska jest krajem wyżynnym i górskim – ¾ obszaru leży powyżej 300 m n.p.m. Zdecydowaną większość powierzchni państwa zajmuje stary Masyw Czeski i jedynie wschodnie krańce zaliczają się do Karpat. Pofałdowane tereny wyżyn występują w niemal całym wnętrzu Republiki. Najbardziej rozległa jest Wyżyna Czesko‑Morawska obejmująca południe obu głównych regionów historycznych. Wzdłuż granic zewnętrznych rozciągają się niezbyt wysokie pasma gór – Sudety, Rudawy, Las Czeski, Szumawa, Beskid Morawsko‑Śląski. Najwyższe z nich to Sudety ze Śnieżką (1602 m n.p.m.) leżącą na wspólnej z Polską granicy. Dzięki tym pasmom górskim otaczającym wnętrze kraju, Masyw Czeski ma postać rozległej kotliny.

Polecenie 2

Na mapie poniżej wskaż Wyżynę Czesko‑Morawską oraz główne pasma górskie Republiki Czeskiej i odczytaj ich wysokości maksymalne.

RlGgKs0fdDK3C1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Na terenie Republiki Czeskiej nie ma rozległych nizin, które są tak charakterystyczne dla Polski. Najniższe obszary to doliny dużych rzek – Łaby i Morawy. Są one jednak stosunkowo wąskie i dlatego w Republice Czeskiej trudno spotkać większe obszary płaskich krajobrazów.

Mimo braku bezpośredniego dostępu do morza oraz niewielkiej powierzchni państwa, czeskie rzeki należą aż do trzech różnych zlewisk morskich. Prawie całe historyczne Czechy znajdują się w dorzeczu Łaby, która uchodzi do Morza Północnego. Niemal całe Morawy to dorzecze rzeki Morawy uchodzącej do Dunaju, który płynie dalej do Morza Czarnego. Śląsk Cieszyński i okoliczne tereny odwadniane są przez Odrę uchodzącą do Morza Bałtyckiego.

Ciekawostka

Źródła Odry znajdują się na wysokości 634 m n.p.m. w najbardziej na wschód wysuniętej części Sudetów, tj. w Górach Oderskich, które swoją nazwę wzięły właśnie od rzeki.

Polecenie 3

Na mapie powyżej wskaż największe rzeki Republiki Czeskiej, a także odczytaj nazwy ich dopływów. Nad którą rzeką leży stolica Czech? Które rzeki oddzielają Masyw Czeski od Karpat.

W Republice Czeskiej panuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy. Od klimatu Polski różni się on większą ilością opadów, które łatwiej powstają nad pofałdowanym terenem. Ponadto latem na południu Czech i Moraw notowane są nieco wyższe temperatury ze względu na większy dopływ promieniowania słonecznego.

Na terenie Republiki Czeskiej dominują gleby brunatne i płowe. Powstały one w podłożu rosnących tam niegdyś naturalnych lasów liściastych i mieszanych. Dziś lasy zajmują w Republice Czeskiej blisko 35% powierzchni kraju, co jest wartością wyższą niż w Polsce. Wiele z nich porasta wyższe partie licznych grzbietów górskich, będąc tam najwyższym piętrem roślinnym. Lasy te nie zostały wykarczowane do celów rolniczych ze względu na trudną dostępność terenów górskich.

Polecenie 4

Korzystając z map powyżej oraz z danych w tabeli (załącznik), omów warunki naturalne Republiki Czeskiej. Wybrane informacje porównaj z danymi dla Polski.

R1CIye1ePKYnB1
Ważniejsze dane geograficzne dotyczące Polski i jej sąsiadów
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
iZAaSDr0wp_d5e367

3. Ludność Republiki Czeskiej

Republika Czeska liczy nieco ponad 10,5 mln mieszkańców, czyli znacznie mniej niż Polska. Ludność ta zamieszkuje jednak mniejszą powierzchnię (78 867 kmIndeks górny 2), a więc gęstość zaludnienia naszych państw może być podobna.

Polecenie 5

Na podstawie danych z tekstu powyżej, oblicz średnią gęstość zaludnienia Republiki Czeskiej i porównaj ją z gęstością zaludnienia Polski.

Rfv0JRFPEV9rs1
Gęstość zaludnienia i największe aglomeracje Republiki Czeskiej

Blisko ¾ ludności Republiki Czeskiej mieszka w miastach. Jednak jest tam tylko jedno wielkie miasto – Praga – dwa duże (Brno, Ostrawa), kilka średnich i wiele małych miasteczek. Stolica Czech liczy około 1,3 mln mieszkańców i stanowi bardzo silny ośrodek centralny, przyciągający ludność z całego państwa. Stosunkowo niewielki obszar Republiki Czeskiej sprawia, że do Pragi można względnie szybko dojechać (drogami, koleją) nawet z najodleglejszych zakątków Moraw. Inne większe miasta, jak np. Brno (405 tys. mieszkańców), Ostrawa (315 tys.) czy Pilzno (175 tys.), są już znacznie mniejsze i słabiej rozwinięte, toteż pełnią funkcję ośrodków lokalnych.

Praga jest metropolią o europejskiej, a nawet światowej renomie. Do czeskiej stolicy corocznie przyjeżdżają miliony turystów z całego świata. Przyciąga ich m.in. niezwykły urok Starego Miasta ze słynnymi obiektami, takimi jak Most Karola, Zamek na Hradczanach czy tzw. „Złota Uliczka”. Praga jest też ważnym centrum kulturalnym, naukowym i biznesowym.

R1TvnMQXVi6wW1
Źródło: Hermann (https://pixabay.com), public domain.

Podobnie jak w Polsce i Niemczech, tak w Republice Czeskiej społeczeństwo się starzeje. Mimo to przyrost naturalny u naszych południowych sąsiadów od kilku lat utrzymuje się na niewielkim plusie. To dlatego, że występuje tam stosunkowo liczna grupa ludności w wieku 20‑40 lat, która ma największy wpływ na liczbę urodzeń. Ponadto stopniowo wydłuża się średnia długość życia Czechów, co wpływa na mniejszą liczbę zgonów.

Również saldo migracji zagranicznych Republiki Czeskiej jest dodatnie. Napływają tam emigranci głównie z Europy Wschodniej i z Azji. M.in. w latach 90. XX wieku do Czech przybyła liczna grupa Wietnamczyków, z których wielu zostało do dziś i zajmuje się drobnym handlem czy innymi pracami dorywczymi.

Czesi stanowią około 65% mieszkańców Republiki, a Morawianie tylko 5%. Na resztę składają się różnorodne mniejszości narodowe – Słowacy, Niemcy, Polacy (około 50 tys.), Ukraińcy, Rosjanie, Węgrzy i in. W Republice Czeskiej mieszka sporo osób pochodzenia romskiego, z którymi dosyć często dochodzi do konfliktów w społecznościach lokalnych. Inną liczną mniejszością narodową są Żydzi, w tym ich ortodoksyjni przedstawiciele, których niekiedy można spotkać ubranych w swoje tradycyjne stroje.

Polecenie 6

Korzystając z mapy powyżej oraz z danych w tabeli (załącznik), scharakteryzuj cechy ludności Republiki Czeskiej. Wybrane informacje porównaj z danymi dla Polski.

RRvMTgvSw9AnD1
Ważniejsze dane demograficzne dotyczące Polski i jej sąsiadów
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
iZAaSDr0wp_d5e441

4. Gospodarka Republiki Czeskiej

Republika Czeska jest krajem o wszechstronnie rozwiniętej gospodarce z głównymi jej działami – rolnictwem, przemysłem i usługami.

Mimo iż na wsi mieszka tylko około ¼ ludności, to użytki rolne zajmują ponad połowę powierzchni państwa. Uprawia się na nich głównie pszenicę, jęczmień, kukurydzę, buraki cukrowe i ziemniaki oraz warzywa i owoce. Na cieplejszym południu spotkać można nieco więcej winorośli. W całym zaś kraju rośnie chmiel, który wraz z jęczmieniem wykorzystywany jest m.in. do produkcji piwa – narodowego napoju Czechów. W hodowli dominuje bydło, trzoda chlewna i drób, a ponadto na górskich łąkach dosyć często spotkać można pasące się owce i kozy.

Rl70zLVvg4lsx1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

W Republice Czeskiej powstały dwa okręgi przemysłu ciężkiego bazujące na wydobyciu węgla:

  • Zagłębie Północnoczeskie, gdzie pozyskuje się węgiel brunatny;

  • Zagłębie Ostrawsko‑Karwińskie, gdzie pozyskuje się węgiel kamienny.

W obu tych okręgach rozwinęła się energetyka cieplna, przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Warto zauważyć, że zagłębia te znajdują się pobliżu polskich miejsc eksploatacji węgla – Turoszowa i GOP‑u. Wydobycie węgla kamiennego w Czechach wynosi około 10 mln ton rocznie, czyli jest 6 razy mniejsze niż w Polsce. Natomiast węgla brunatnego nasi południowi sąsiedzi wydobywają około 40‑50 mln ton rocznie, czyli tylko nieznacznie mniej niż my. Inny ważny surowiec energetyczny Czech to rudy uranu eksploatowane na południu kraju. Są one niemal w całości wykorzystywane w jedynej czeskiej elektrowni atomowej Temelin. W Republice Czeskiej sporo jest też innych niekonwencjonalnych źródeł energii – w całym kraju częstym widokiem są turbiny wiatrowe, a na południu wiele pól pokrywają panele słoneczne.

Sztandarowy produkt czeskiego przemysłu przetwórczego to samochody Skoda wytwarzane w wielkiej fabryce w Mladej Boleslav. Firma ta w latach 90. XX wieku została wykupiona przez niemiecki koncern Volkswagen, jednak nazwa Skoda została zachowana ze względu na międzynarodową renomę, jaką wcześniej uzyskały te samochody. Ale dzisiejszy przemysł motoryzacyjny w Czechach to nie tylko Skoda – swoje fabryki mają tu takie firmy, jak Toyota, Citroen, Peugeot, Hyundai i Kia.

Ciekawostka

Poza samochodami Skoda światowym uznaniem cieszą się też m.in. czeskie piwa, np. Budweiser wytwarzany w Czeskich Budziejowicach czy Pilsner Urquel z browaru w Pilźnie. Ponadto czeski rodowód posiada słynna firma obuwnicza Bata.

Również rozmaite usługi są bardzo dobrze rozwinięte w Republice Czeskiej, a głównym ich ośrodkiem jest oczywiście Praga. Jednym z ważniejszych dla czeskiej gospodarki działem tychże usług jest turystyka. Poza Pragą turyści odwiedzają też inne miejsca, z których najbardziej znane są uzdrowiska – Mariańskie Łaźnie oraz Karlowe Wary, gdzie corocznie odbywają m.in. słynne festiwale filmowe. Z kolei Pardubice znane są w świecie z wyścigów konnych (Wielka Pardubicka). Inne większe miasta – Brno, Ołomuniec, Hradec Kralove, Liberec, Pilzno, Czeskie Budziejowice – posiadają liczne zabytki architektury, których nie brakuje też w małych miasteczkach, takich jak Czeski Krumlow, Kutna Hora, Telc, Litomyśl. Amatorów turystyki górskiej przyciągają Sudety, Rudawy i Szumawa. Wielu narciarzy z Polski korzysta z tras znajdujących się po czeskiej stronie Sudetów, np. w Jesionikach czy Karkonoszach, gdzie położone są znane kurorty narciarskie – Harrachov, Spindlerovy Mlyn, Pec pod Śnieżką. W czeskiej części Gór Stołowych dużą atrakcją turystyczną jest tzw. „Skalne Miasto”.

Polecenie 7

Dowiedz się z Internetu, co ciekawego znajduje się w ww. miejscowościach Republiki Czeskiej.

Republika Czeska posiada jedną z najgęściejszych sieci kolejowych w Europie – jest ona dwukrotnie gęściejsza niż w Polsce. Poniekąd to „zasługa” małego obszaru państwa. Jednak decydujące było tu położenie w Europie Środkowej na skrzyżowaniu licznych szlaków komunikacyjnych, a także gęsta sieć osadnicza.

Czesi korzystają też z dostępu do morza poprzez żeglugę śródlądową. Dawniej duże znaczenie transportowe miała Odra, którą tranzytem przez Polskę można było dopłynąć do Bałtyku. Kierunek ten został praktycznie zamknięty i dopiero planuje się ponowne jego ożywienie. A póki co, czeskie statki pływają Łabą do Morza Północnego oraz Morawą i Dunajem w kierunku Morza Czarnego.

Polecenie 8

Korzystając z map powyżej oraz z danych w tabeli (załącznik), scharakteryzuj gospodarkę Republiki Czeskiej. Wybrane informacje porównaj z danymi dla Polski.

R19CF5ikmprQA1
Ważniejsze dane gospodarcze dotyczące Polski i jej sąsiadów
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
iZAaSDr0wp_d5e528

Podsumowanie

  • Republika Czeska jest niedużym krajem leżącym w Europie Środkowej i nie mającym dostępu do morza.

  • Republika Czeska jest około czterokrotnie mniejsza od Polski – zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności.

  • Republika Czeska powstała w 1993 roku w wyniku rozpadu Czechosłowacji.

  • W skład Republiki Czeskiej wchodzą dwie krainy historyczne – Czechy i Morawy. Ponadto do Republiki należy też część Śląska Cieszyńskiego.

  • Stolicą Czech i całej Republiki Czeskiej jest Praga, a stolica Moraw to Brno.

  • Republika Czeska jest krajem wyżynno‑górskim. Zdecydowaną większość obszaru zajmuje stary Masyw Czeski mający charakter kotliny otoczonej pasmami górskimi. Wschodnie krańce Republiki obejmuje skrawek Karpat.

  • Najwyższym szczytem Republiki Czeskiej jest, leżąca w Karkonoszach na granicy z Polską, Śnieżka (1602 m n.p.m.).

  • Obszar Republiki Czeskiej należy do zlewisk trzech Mórz: Północnego (poprzez Łabę), Bałtyckiego (poprzez Odrę) i Czarnego (poprzez Morawę i Dunaj).

  • W Republice Czeskiej panuje taki sam typ klimatu jak w Polsce – umiarkowany ciepły przejściowy. Ma on jednak nieco bardziej „górski” charakter, a ponadto na południu kraju jest cieplej.

  • W Republice Czeskiej dominują gleby brunatne i płowe, które wykształciły się w podłożu lasów liściastych i mieszanych. Lasy obecnie zajmują ponad 1/3 powierzchni państwa.

  • 3/4 ludności Republiki Czeskiej mieszka w miastach, z czego 1/6 w Pradze.

  • Praga jest bardzo silnym ośrodkiem centralnym kraju – inne miasta są znacznie mniejsze.

  • 2/3 ludności Republiki Czeskiej stanowią Czesi. Reszta to Morawianie (5%) oraz mniejszości narodowe: Słowacy, Niemcy, Polacy, Ukraińcy, Romowie, Żydzi, Wietnamczycy.

  • Gospodarka Republiki Czeskiej jest wszechstronnie rozwinięta.

  • W rolnictwie przeważa uprawa zbóż oraz warzyw i owoców. Ważnymi roślinami są jęczmień i chmiel wykorzystywane do produkcji piwa.

  • Głównym bogactwem mineralnym Republiki Czeskiej jest węgiel brunatny, a oprócz niego duże znaczenie ma też węgiel kamienny i rudy uranu.

  • W Temelinie działa jedyna w kraju elektrownia atomowa.

  • W przemyśle przetwórczym Republiki Czeskiej dominuje branża motoryzacyjna produkująca przede wszystkim samochody marki Skoda, a ponadto też Toyota, Citroen, Hyundai i in.

  • Ważnym działem czeskiej gospodarki jest turystyka. Atrakcyjne są miasta (Praga, Ołomuniec, Czeski Krumlow i in.) oraz obszary górskie (Sudety, Rudawy, Szumawa).

  • W Republice Czeskiej występuje jedna z najgęściejszych w Europie sieć linii kolejowych.

Praca domowa
Polecenie 9.1

Zaplanuj przebieg kilkudniowej wycieczki do Pragi z uwzględnieniem innych ciekawych miejscowości znajdujących się w jej okolicach i po drodze. Zacznij od wskazania sposobu i czasu podróżowania, co zależy od miejsca Twojego zamieszkania. Następnie wybierz interesujące Ciebie atrakcje turystyczne i wpisz ich nazwy do tabeli poniżej.

PLAN WYCIECZKI do Pragi

DATA

GODZ.

MIEJSCOWOŚĆ

PRZEBIEG WYCIECZKI
podróżowanie, poznawanie odwiedzanych miejsc, aktywne i bierne formy wypoczynku, udział w imprezach, wyżywienie i zakwaterowanie

RxYZpvBfTqQ1r1
Plan wycieczki do Pragi
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.

Zobacz także

Położenie Polski na świecie i w EuropieiCkddUjtx4Położenie Polski na świecie i w Europie
Zmiany w przemyśle PolskiizTrKxqBkBZmiany w przemyśle Polski
Rozwój transportu lądowego w PolsceisXiab0X4NRozwój transportu lądowego w Polsce
Rozwój transportu powietrznego i wodnego w PolsceieuAT9rdXNRozwój transportu powietrznego i wodnego w Polsce
Turystyczne walory PolskiiLsb51MRkJTurystyczne walory Polski
Środowisko naturalne SudetówizX4sjUSAAŚrodowisko naturalne Sudetów
Gospodarcza działalność człowieka w polskich górachiXLKGlIzqoGospodarcza działalność człowieka w polskich górach

Dowiedz się więcej

Informacje o Republice Czeskiej

iZAaSDr0wp_d5e687

Zadania

Ćwiczenie 1
RQaCWkqFxnT7Y1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1BHXgAuWQxkf1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RHDgDkgstEjG11
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1QsSj0RmH5711
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RWoMLosdFqHji1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
ROdkHaC1jbSUl1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
RbKOQ0kvi02QG1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.