Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RGIizt2GL972K1
Jan Andrzej Morsztyn Jan Andrzej Morsztyn Źródło: Jean Edelinck, 1667–1680, miedzioryt, Biblioteka Narodowa, domena publiczna.
Jan Andrzej Morsztyn
Jean Edelinck, 1667–1680, miedzioryt, Biblioteka Narodowa, domena publiczna

W XVII wieku ważnymi ośrodkami kultury były dwory – królewski i magnackie. W tych kręgach rozwijała się elitarna kultura nawiązująca do wzorów zagranicznych. Typowym poetą dworskim był Jan Andrzej Morsztyn. Powtarzał słowa, których autorem był Giambattisto Marino: „Wprowadzać w osłupienie, budzić zdumienie – oto cel poety”.

Już wiesz

Przygotuj definicjej0000000CVB1v38_000tp001definicje następujących środków poetyckich: oksymoron, paradoks, anafora, hiperbola, paralelizm, antyteza.

j0000000CVB1v38_000tp001
j0000000CVB1v38_0000000H
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Koncept jako zasada tworzenia

Literacki barok olśniewał! Jan Andrzej Morsztyn pisał wiersze, które były małymi arcydziełami. Ich czytanie dawało przyjemność obcowania z  wyszukanymi tekstami poetyckimi. Utwory zadziwiały i zachwycały odbiorców formą i konceptem. Autor potrafił bawić się słowem. Przejawia się to w zaskakujących pointach, niezwykłych skojarzeniach.

Konceptyzm
Definicja: Konceptyzm

(wł. concetto – ʻwyszukany pomysłʼ) – nurt w literaturze europejskiego baroku, powstał we Włoszech i Hiszpanii. Polegał na wykorzystaniu w utworze niezwykłego, wyszukanego pomysłu (dotyczącego treści i formy). Zaskakujące skojarzenia, oddane za pomocą wysmakowanej formy, miały zadziwiać czytelnika sprawnością artystyczną twórcy i oryginalnością pomysłu. Aby uzyskać cel, twórcy wykorzystywali rozliczne środki artystycznego wyrazu, np. antytezy, oksymorony, paradoksy itp.

Do najwybitniejszych konceptystów należał Giambattista Marinoj0000000CVB1v38_000tp002Giambattista Marino.

Giambattista Marino
R17SmE7NFQhB9
Giambattista Marino
Frans Pourbus młodszy, ok. 1621, olej na płótnie, Detroit Institute of Arts, USA, domena publiczna

Giambattista Marino

Giambattista (tj. Jan Chrzciciel) Marino to włoski poeta. Popularność zdobył jako autor poematu mitologiczno‑hedonistycznego L’Adone (Adonis, 1623). W prawie 40 tysiącach wersów opowiedział dzieje miłości mitycznych postaci - Wenery i Adonisa - które uzupełniał licznymi dygresjami (np. opisami pałaców). Wrażenie wywierały forma utworu, elegancki język i perfekcja wersyfikacyjna. Naśladowano go niemal w całej Europie, a zjawisko polegające na tłumaczeniu, parafrazowaniu i nawiązywaniu do Marina określono marinizmem. Marino zastosował wyszukane środki stylistyczne w większości swoich dzieł. Charakterystyczna dla jego twórczości jest również tematyka miłosna.

j0000000CVB1v38_000tp002
j0000000CVB1v38_00000013
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jan Andrzej Morsztyn

Jan Andrzej Morsztyn
RvBdwkZQzmMGp
Portret Jana Andrzeja Morsztyna
Hyacinthe Rigaud, Portret Jana Andrzeja Morsztyna, 1684, olej na płótnie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, domena publiczna

Jan Andrzej Morsztyn

Przedstawiciel bardzo „literackiej” rodziny. Urodził się w 1620 roku w zamożnej szlacheckiej rodzinie. Po zagranicznych studiach trafił najpierw na magnacki dwór Lubomirskich, a później w poczet dworzan królewskich. Tu, m.in. dzięki protekcji królowej Ludwiki Marii, zrobił karierę polityczną, w czym pomogło mu też przejście na katolicyzm (pochodził z rodziny, która wyznawała arianizm). Był dyplomatą, pełnił ważne funkcje państwowe, np. od 1668 roku był podskarbim wielkim koronnym. Gdy na tronie zasiadł Jan III Sobieski, Morsztyn zyskał przyjaźń króla. Zmiana polityki polskiej (z profrancuskiej na proaustriacką) spowodowała konflikt między królem a poetą. Oskarżony o malwersacje oraz zdradę stanu, uciekł w 1683 roku z kraju (zabrał ze sobą insygnia królewskie, które później odesłał). Do śmierci (1693) mieszkał we Francji.

Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna zalicza się do tzw. nurtu dworskiego. Oznacza to, że jego środowiskiem był dwór (magnacki, królewski itd.), a twórczość miała charakter elitarny. Jan Andrzej Morsztyn niezbyt dużo drukował i w ogóle traktował pisanie poezji jako działalność uboczną. Jego utwory krążyły w rękopisach, znali je przede wszystkim ludzie z zamkniętego kręgu (dworzanie, magnaci, artyści). Dziełami zasługującymi na szczególne zainteresowanie są zbiory poetyckie Lutnia (ponad 200 utworów) i Kanikuła albo Psia gwiazda (nieco ponad 30 wierszy). Drukiem ukazały się pod koniec XIX wieku.

R1Y01FwYMsPJt1
Portret Jana Andrzeja Morsztyna
Hyacinthe Rigaud, Portret Jana Andrzeja Morsztyna, 1690, olej na płótnie, domena publiczna
Ćwiczenie 1.1

Co możesz powiedzieć o statusie społecznym Jana Andrzeja Morsztyna na podstawie jego wyglądu na portrecie?

Ćwiczenie 1.2

Korzystając z dowolnych źródeł, zapoznaj się z kanonami mody męskiej w baroku. Opisz portret Jana Andrzeja Morsztyna tak, by odpowiedzieć na pytanie, czy spełnia on oczekiwania estetyczne czasów, w których żył. W swojej wypowiedzi wykorzystaj spostrzeżenia o fryzurze, stroju i rekwizytach portretowanej postaci.

j0000000CVB1v38_0000001U
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Cuda miłości

Ważne!

Wiersz o miłości napisał Giambattista Marino, a na język polski przetłumaczył go Jan Andrzej Morsztyn.

Cuda miłości. SonetJan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Cuda miłości. Sonet

Karmię frasunkiem miłość i myśleniem,
Myśl zaś pamięcią i pożądliwością,
Żądzę nadzieją karmię i gładkościąj0000000CVB1v38_000tp003gładkością,
Nadzieję bajką i próżnym błądzeniem.

Napawam serce pychą z omamieniem,
Pychę zmyślonym weselem z śmiałością,
Śmiałość szaleństwem pasę z wyniosłością,
Szaleństwo gniewem i złym zajątrzeniemj0000000CVB1v38_000tp004zajątrzeniem.

Karmię frasunek płaczem i wzdychaniem,
Wzdychanie ogniem, ogień wiatrem prawie,
Wiatr zasię cieniem, a cień oszukaniem.

Kto kiedy słyszał o takowej sprawie,
Że i z tym o głód cudzy się staraniem
Sam przy tej wszytkiej głód ponoszę strawiej0000000CVB1v38_000tp005strawie.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_001Jan Andrzej Morsztyn, Cuda miłości. Sonet, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 145–146.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
1
Ćwiczenie 2
R1WojcpvKGkT91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ćwiczenie 3.1

Określ tematykę wiersza.

Ćwiczenie 3.2

W jakim znaczeniu występują w utworze pojęcia głodustrawy?

Ćwiczenie 3.3

Wytłumacz, z czego wynika głód odczuwany przez postać mówiącą w wierszu.

Ćwiczenie 3.4

Jaki obraz miłości wyłania się z sonetu Morsztyna?

Ćwiczenie 3.5

Wskaż w utworze przykłady paradoksów i wyjaśnij, jaką pełnią funkcję w opisie sytuacji postaci mówiącej.

Ćwiczenie 3.6

Czym są tytułowe „cuda”? Czy określenie to jest nacechowanie pozytywnie?

Ćwiczenie 3.7

Przeformułuj wypowiedź podmiotu mówiącego w wierszu, tak aby wyrazić jego przeżycia własnymi słowami.

uzupełnij treść
j0000000CVB1v38_000tp003
j0000000CVB1v38_000tp004
j0000000CVB1v38_000tp005
j0000000CVB1v38_00000036
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Morsztyn i religia

Jan Andrzej Morsztyn nie należał do twórców religijnych, co zdecydowanie odróżnia go od Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiegoj0000000CVB1v38_000tp006Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego, zaliczanego do nurtu metafizycznego. Zmiana wyznania nie odcisnęła piętna na twórczości Jana Andrzeja Morsztyna, a część wierszy zawierających motywy religijne miała charakter libertyński.

Libertynizm
Definicja: Libertynizm

Wolnomyślicielstwo, postawa religijna odrzucająca dewocję i bezkrytyczne zaufanie do dogmatów, a wskazująca na prymat rozumu. Libertynizm nabrał znaczenia zwłaszcza we Francji przełomu XVII i XVIII wieku.

W kwartanieJan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn W kwartanie

Goreję, Panie! Coraz większy staje
Ogień palący wnętrzności w perzj0000000CVB1v38_000tp007perz suchy.
To Twoje dzieło bez żadnej otuchy
Kona i z swym się gościem już roztaje.
Już ośm miesięcy, jako nie ustaje
Płomień czyli mróz, na lekarstwa głuchy:
Jako wosk miękki albo garnek kruchy,
Tak się ta kruszy lepianka i taje.
Te same, które‑ć posyłam westchnienia,
Rad nierad w sobie powściągam i duszę,
Czując w nich zbytnie w uściech upalenia.
Ach, jeśli już w tym piecu skończyć muszę
I śmiercią samą przygasić płomienia,
Ty od wiecznego wybaw ognia duszę.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_002Jan Andrzej Morsztyn, W kwartanie, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 189–190.
Ćwiczenie 4.1

Kwartan to krótkie działo artyleryjskie używane w baroku. Jaką funkcję pełni taki tytuł wiersza?

Ćwiczenie 4.2

Jaki charakter ma tematyka wiersza?

uzupełnij treść
Ćwiczenie 4.3

Ćwiczenie 4.4
RpJwq1g3U3YII1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4.5

Wyjaśnij sens sformułowań z wiersza, które hiperbolizują ukazane w nim zjawisko:

a) „Ogień palący wnętrzności w perz suchy”,
b) „Płomień, czyli mróz na lekarstwa głuchy”.

Ćwiczenie 4.6

Wymień objawy cierpienia, którego doznaje osoba mówiąca w utworze.

j0000000CVB1v38_000tp006
j0000000CVB1v38_000tp007
j0000000CVB1v38_000EX001
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Poetyckie koncepty Morsztyna

R1WC5RE7xl8m1
Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Prędzej kto wiatr...], czyta Piotr Głowacki Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Prędzej kto wiatr...], czyta Piotr Głowacki Źródło: www.wolnelektury.pl, licencja: CC BY 3.0.
Niestatek [Prędzej kto wiatr...]Jan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Niestatek [Prędzej kto wiatr...]

Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni
Słonecznych drobne kąski wżeniej0000000CVB1v38_000tp008wżenie do kieszeni,
Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi,
Prędzej zamknie w garść świat ten, tak wielki, jak stoi,
Prędzej pięścią bez swojej obrazyj0000000CVB1v38_000tp009bez swojej obrazy ogniowi
Dobije, prędzej w sieci obłoki połowi,
Prędzej płacząc nad Etną łzami ją zaleje,
Prędzej niemy zaśpiewa, i ten, co szaleje,
Co mądrego przemówi: prędzej stała będzie
Fortuna, i śmierć z śmiechem w jednym domu siędzie,
Prędzej prawdę poeta powie i sen płonnyj0000000CVB1v38_000tp00Apłonny,
Prędzej i aniołowi płacz nie będzie plonnyj0000000CVB1v38_000tp00Bplonny,
Prędzej słońce na nocleg skryje się w jaskini,
W więzieniu będzie pokój, ludzie na pustyni,
Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa,
Niźli będzie stateczną która białogłowa.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_003Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Prędzej kto wiatr...], [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988.
Ćwiczenie 5.1

Wyjaśnij, na czym polega koncept zastosowany w utworze.

Ćwiczenie 5.2

Nazwij środek stylistyczny, którego użył w tym wierszu Jan Andrzej Morsztyn. Wyjaśnij, w jakim celu poeta sięgnął po ten zabieg artystyczny i jakie ma on znaczenie dla zamysłu kompozycyjnego tekstu.

Ćwiczenie 5.3

Wypisz z tekstu wybrane przykłady antytez. Zastosuj je w dwóch zdaniach, które zredagujesz tak, by objaśnić, na czym polega sprzeczność i paradoksalność zjawisk.

Ćwiczenie 5.4

Podziel na dwie części stychiczny (ciągły) utwór Jana Andrzeja Morsztyna. Uzasadnij swoją propozycję podziału.

Ćwiczenie 5.5

Zinterpretuj fragment wersu: „Prędzej prawdę poeta powie”. Czy można go uznać za element autocharakterystyki postaci mówiącej? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 5.6

Jak można określić wymowę wiersza?

j0000000CVB1v38_000tp008
j0000000CVB1v38_000tp009
j0000000CVB1v38_000tp00B
j0000000CVB1v38_000tp00A
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Rwt8VqVTuJi7a
Hrabia Jan Andrzej Morsztyn z córką
Hyacinthe Rigaud, Hrabia Jan Andrzej Morsztyn z córką, 1693, olej na płótnie, Musée Thomas-Henry, domena publiczna
RE7ffnASOAZ8P
Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Oczy są ogień...], czyta Piotr Głowacki Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Oczy są ogień...], czyta Piotr Głowacki Źródło: www.wolnelektury.pl, licencja: CC BY 3.0.
Niestatek [Oczy są ogień...]Jan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Niestatek [Oczy są ogień...]

Oczy są ogień, czoło jest zwierciadłem,
Włos złotem, perłą ząb, płećj0000000CVB1v38_000tp00Cpłeć mlekiem zsiadłem,
Usta koralem, purpurą jagody,
Póki mi, panno, dotrzymujesz zgody.
Jak się zwadzimy – jagodyj0000000CVB1v38_000tp00Djagody są trądem,
Usta czeluścią, płećj0000000CVB1v38_000tp00Cpłeć blejwasemj0000000CVB1v38_000tp00Eblejwasem bladem,
Ząb szkapią kością, włosy pajęczyną,
Czoło maglowniąj0000000CVB1v38_000tp00Fmaglownią, a oczy perzynąj0000000CVB1v38_000tp00Gperzyną.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_004Jan Andrzej Morsztyn, Niestatek [Oczy są ogień...], [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 107.
Ćwiczenie 6.1

Ćwiczenie 6.2
R1V8OoQ55E3Bq1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.3

Nazwij środek stylistyczny użyty w tym wierszu przez autora i powiedz, jak zastosowanie tego środka kształtuje wizerunek bohaterki oraz postaci mówiącej w liryku.

Ćwiczenie 6.4

Opisz własnymi słowami wygląd panny przedstawionej w pierwszej i w drugiej części wiersza.

Ćwiczenie 6.5

Wyszukaj w internecie dzieło malarskie, które mogłoby stanowić ilustrację do wiersza Morsztyna. Dodaj poniżej swoją propozycję i ją uzasadnij:

RdZuKEjDst3lx1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Ćwiczenie 6.6

W jakiej sytuacji kobieta wydaje się poecie piękna, a w jakiej szpetna?

Ćwiczenie 6.7

Kogo dotyczy tytułowy niestatek: bohaterki wiersza czy postaci mówiącej? Uzasadnij swoją odpowiedź, biorąc pod uwagę poniższą definicję słowa niestatek:

RIOGl7NTio9rc
Hasło Niestatek w Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego
domena publiczna[online], dostępny w internecie: http://sjp.pwn.pl/doroszewski/niestatek
j0000000CVB1v38_000tp00E
j0000000CVB1v38_000tp00F
j0000000CVB1v38_000tp00D
j0000000CVB1v38_000tp00G
j0000000CVB1v38_000tp00C
j0000000CVB1v38_00000078
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Barokowe paradoksy

Utwory, w których podmiot mówi do trupa i galerników, należą do najpopularniejszych wierszy Morsztyna. Ich paradoksalny charakter musiał być zaskoczeniem dla czytelników. Już sama rozmowa z nieżywym człowiekiem sprawia dziwne wrażenie, a jeszcze przeprowadzenie dowodu, że trup ma się lepiej niż nieszczęśliwy kochanek, z pewnością może wzbudzić podziw dla śmiałości twierdzenia.

Ry3EEjMpukNUp
Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa, czyta Piotr Głowacki Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa, czyta Piotr Głowacki Źródło: www.wolnelektury.pl, licencja: CC BY 3.0.
Do trupaJan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Do trupa

Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości,
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości,
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty,

Tyś na twarz suknem żałobnym nakryty,
Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności,
Ty masz związane ręce, ja wolności
Zbywszy, mam rozum łańcuchem powity.

Ty jednak milczysz, a mój język kwili,
Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze,
Tyś jak lód, a jam w piekielnej śreżodze.

Ty się rozsypiesz prochem w małej chwili,
Ja się nie mogę, stawszy się żywiołem
Wiecznym mych ogniów, rozsypać popiołem.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_005Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 148.
Do galernikówJan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Do galerników

Strapieni ludzie, źle się z wami dzieje,
Lecz miłość ze mną okrutniej poczyna:
Was człowiek, a mnie silny bóg zacina,
Wy macie wyniść, jam bez tej nadzieje.

Was spólne słońce, mnie własny jad grzeje,
Was pręt od grzbieta, mnie z serca zacina,
Wam nogi łańcuch, a mnie szyję zgina,
Wam ręka tylko, a mnie dusza mdleje.

Was wiatr, a mnie ból ciska na przemiany,
Was prawo, mnie gwałt trzyma w tym więzieniu,
Wam podczas sternik sfolguje zbłagany,

Ja darmo czekam ulgi w uciążeniu.
A w tym jest mój stan nad wasz niewytrwany,
Że wy na wodzie, ja cierpię w płomieniu.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_006Jan Andrzej Morsztyn, Do galerników, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 147.
Ćwiczenie 7.1

Przeprowadź analizę porównawczą utworów. W tym celu wypełnij pola w dzienniku:

RjSgB09MV8NKG1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Ćwiczenie 7.2

Określ, co łączy oba utwory pod względem formalnym i pod względem treści.

Ćwiczenie 7.3

Wyjaśnij, na czym polega koncept zastosowany w obu wierszach.

Ćwiczenie 7.4

Na czym polegają różnice i podobieństwa między:

a) zakochanym i umarłym w wierszu Do trupa,
b) zakochanym i galernikiem w wierszu Galernicy?

uzupełnij treść
j0000000CVB1v38_0000008A
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Morsztyn o kobietach...

Do tejże (Do panny)Jan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Do tejże (Do panny)

Oczy twe nie są oczy, ale słońca jaśnie
Świecące, w których blasku każdy rozum gaśnie;
Usta twe nie są usta, lecz koral rumiany,
Których farbą każdy zmysł zostaje związany;
Piersi twe nie są piersi, lecz nieba surowy
Kształt, który wolą naszę zabiera w okowy.
Tak oczy, usta, piersi, rozum, zmysł i wolą
Blaskiem, farbą i kształtem ćmią, wiążą, niewolą.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_007Jan Andrzej Morsztyn, Do tejże (Do panny), [w:] Stanisław Barańczak, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji […], Kraków 2004, s. 176.
Ćwiczenie 8.1

Utworów na temat oczu kobiety powstało w baroku bardzo dużo. Wyjaśnij, w jaki sposób Jan Andrzej Morsztyn wykorzystał ten motyw w swoim wierszu.

Ćwiczenie 8.2

Wyjaśnij, na czym polega zasada kompozycyjna wiersza Do panny.

Ćwiczenie 8.3

Powiedz, do kogo w wierszu należą oczy, usta i piersi, a do kogo - rozum, zmysł i wola.

Ćwiczenie 8.4

Ćwiczenie 8.5
R16JgUwh7M2Bu1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000CVB1v38_0000008W
JPOL_E3_E4_Konteksty

Konteksty

Ogród miłościJan Andrzej Morsztyn
Jan Andrzej Morsztyn Ogród miłości

Nie zawsze strzały Kupido zawodzi,
Czasem łuk złoży i bez broni chodzi
I gospodarskiej pilnując pogody,
Gracujej0000000CVB1v38_000tp00HGracuje z trawy pafijskiej0000000CVB1v38_000tp00Ipafijskie ogrody.
W ogrodzie jego zioła są nadzieje,
Chwast – obietnice, które wiatr rozwieje,
Męczeństwa, posty są suche gałęzi,
Labirynt – pęta, w których swoje więzi,
Niewola – kwiatkiem, owocem jest szkoda,
Fontaną – oczy i gorzkich łez woda,
Wzdychania – letnim i miłym wietrzykiem,
Nieszczerość – łapką, figiel – ogrodnikiem,
Szalej, omylnik, to są pierwsze zioła,
Które głóg zdrady otoczył dokoła;
Nadto ma z muru nieprzebyte płoty,
Gdzie wapnem – troska, kamieniem – kłopoty.
Jam w tym ogrodzie przedniejszym kopaczem,
Ja wsiawszy moję tęsknicę i płaczem
Skropiwszy, orzę skały twardej Tatry,
Wisłę uprawiam i żnę płone wiatry.

j0000000CVB1v38_00000_BIB_008Jan Andrzej Morsztyn, Ogród miłości, [w:] tegoż, Wybór poezji, oprac. Wiktor Weintraub, Wrocław 1988, s. 54.
Ćwiczenie 9.1

Wyjaśnij, na czym polega koncept zastosowany w wierszu.

Ćwiczenie 9.2

Odłożenie broni (łuku) sugeruje bezpieczeństwo. Czy tak jest w Ogrodzie miłości? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 9.3

W jakim celu miłość została porównana do ogrodu?

Ćwiczenie 9.4

Zinterpretuj sens zawarty w czterech ostatnich wersach tekstu.

Ćwiczenie 9.5

O miłości – zwykłe mówienie czy kunsztowna gra słów? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do wiersza Jana Andrzeja Morsztyna Ogród miłości oraz innego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

j0000000CVB1v38_000tp00H
j0000000CVB1v38_000tp00I
j0000000CVB1v38_0000009P
JPOL_E3_E4_Preteksty

Preteksty

Ćwiczenie 10

Przygotujcie się do klasowej dyskusji na temat: „Czy twórca powinien zdumiewać odbiorców swoimi dziełami”? Sforłmujcie tezę, przytoczcie argumenty i kontrargumenty.

j0000000CVB1v38_0000009U
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 11

Przypomnij sobie wiersz Niestatek [Prędzej kto wiatr...]. Napisz tekst (nie musi to być wiersz) polemizujący z utworem Morsztyna, w którym udowodnisz, że kobieta jest stateczna. Wykorzystaj informacje z różnych źródeł o kobietach pełniących ważne funkcje społeczne.

Ćwiczenie 12

Czy cuda barokowej miłości są aktualne, czy należą wyłącznie do minionych epok? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do wiersza Jana Andrzeja Morsztyna Cuda miłości oraz innego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Ćwiczenie 13

Wypisz z utworów Jana Andrzeja Morsztyna zamieszczonych w lekcji przykłady: oksymoronu, paradoksu, anafory, hiperboli, paralelizmu i antytezy. Przeprowadź ich analizę: wypełnij pola w dzienniku:

RMPXd5kDXmDfV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 14

Ułóż krzyżówkę, której tematem będzie poezja Jana Andrzeja Morsztyna. Zredaguj hasła wraz z pytaniami. Układając je, możesz inspirować się barokowym konceptyzmem.

R149DBnXzyp7J1
zadanie interaktywne
RzUXSss5gKVZl1
samouczek - Jak zrobić krzyżówkę? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0, muzyka: audiojungle.net.
R12BBtAyHIggA1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.