Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Graficzna ilustracja zależności między wielkościami fizycznymi, które wpływają na przebieg zjawiska fizycznego, pozwala na uproszczenie jego opisu, ułatwia ich odczyt i obliczenie szukanych wartości. Korzystaj z wykresów, kiedy to tylko możliwe!

RI8xhIt1ZCBzA1
Jedyną siłą napędową skoczka podczas najazdu jest siła grawitacji, ale wystarczy ona, by nadać mu przyspieszenie. By dokładniej opisać ten ruch, trzeba się posłużyć odpowiednim wykresem
Już potrafisz
  • podawać definicję ruchu jako zmianę położenia względem wybranego układu odniesienia;

  • klasyfikować ruchy ze względu na tor (prostoliniowe i krzywoliniowe) oraz wartość prędkości (jednostajne i zmienne);

  • odróżniać prędkość średnią od chwilowej;

  • obliczać prędkość i wyrażać ją w różnych jednostkach;

  • podawać definicje przyspieszenia oraz ruchu przyspieszonego i opóźnionego;

  • obliczać przyspieszenie, gdy prędkość rośnie lub maleje;

  • obliczać zmiany prędkości podczas ruchu jednostajnie przyspieszonego.

Nauczysz się
  • obliczać drogę przebytą przez ciało w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym;

  • sporządzać wykresy zależności drogi od czasu, przyspieszenia od czasu i prędkości od czasu dla ciał poruszających się ruchem jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym;

  • odczytywać wykresy i obliczać na ich podstawie wartości drogi, przyspieszenia i prędkości.

iMT8Y5NXq8_d5e183

1. Zależność przyspieszenia od czasu

W ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym wartość przyspieszenia jest stała.

* W ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym wektor przyspieszenia jest stałyiMT8Y5NXq8_d435e112jest stały.

R1E8yCPm3m0L41
Wykres zależności przyspieszenia od czasu dla ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego
Zapamiętaj!

Wykresem zależności przyspieszenia od czasu jest linia prosta równoległa do osi czasu. Obrazuje ona to, że w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym przyspieszenie jest stałe.

iMT8Y5NXq8_d435e112
iMT8Y5NXq8_d5e262

2. Zależność prędkości od czasu

Ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy odbywa się ze stałym przyspieszeniem.

Oznacza to, że w równych ostępach czasu obserwujemy określony, zawsze jednakowy przyrost prędkości poruszającego się ciała. Prędkość końcową obliczamy za pomocą wzoru:

vk=v0+a·t

gdzie: vk- prędkość końcowa; v0- prędkość początkowa; a- przyspieszenie; t-czas. Zależność v(t) ruchu możemy przedstawić graficznie. Poniżej przedstawiono te zależności dla v0= 0.Dla wartości prędkości początkowej różnej od zera wykresy można skonstruować przy użyciu znajdującej się niżej aplikacji.

R8en2Pr7u7uGe1
W ruchu prostoliniowym ze stałym przyspieszeniem wartość prędkości ciała rośnie liniowo

Im większa jest wartość przyspieszenia (szybszy przyrost prędkości), tym kąt nachylenia wykresu do osi czasu jest większy.

Jeśli ciało rozpoczyna ruch ze stanu spoczynku, to prędkość początkowa tego ciała wynosi 0ms.

R1FRllmDUe33X1
Wykres zależności wartości prędkości poruszającego się ciała v(t) dla prędkości początkowej v0=0ms
Polecenie 1

Za pomocą aplikacji odczytaj wartości prędkości ciał w ruchu jednostajnym prostoliniowym, jeśli:

  1. a=1ms2 , v0=5ms w 1., 5. i 10. s ruchu;

  2. a=1ms2 , v0=0ms w 1., 5. i 10. s ruchu;

  3. a=10ms2 , v0=2ms w 3., 4. i 5. s ruchu;

  4. a=10ms2 , v0=0ms w 3., 4. i 5. s ruchu;

  5. a=5ms2 , v0=1ms w 3., 5. i 7. s ruchu;

  6. a=5ms2 , v0=0ms w 3., 5. i 7. s ruchu.

RkqMNljAgvawj1
Aplikacja przedstawia symulator wykresów. Tło jasnoniebieskie. Z lewej strony układ współrzędnych na białym tle. Oś odciętych opisana jako „t, s”. Oś rzędnych opisana jako „v, m/s”. Z prawej strony, od góry, trzy suwaki. Pierwszy – przyspieszenie. Drugi – prędkość. Trzeci – czas. Wartość przyspieszenia można ustawić od 0,0 do 10,0. Wartość prędkości od 0,0 do 100,0. Czas od 0 do 60. Użytkownik za pomocą kursora myszy ustawia wybrane przez siebie wartości. Na dole wyświetlany jest przycisk „narysuj wykres v(t)”. Po kliknięciu na przycisk, po lewej stronie wyświetlany jest wykres. Nad wykresem znajdują się dwa przyciski: „nowy wykres” oraz „oblicz drogę”. Po kliknięciu drugiego przycisku, na wykresie zaznaczone jest pole oznaczające drogę praz wyświetlona jest jej wartość.
Konstruktor wykresów v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego
Polecenie 2

Narysuj w zeszycie wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego. Przyjmij, że prędkość początkowa vIndeks dolny 0 = 1 m/s. Rozważ kilka wybranych wartości przyspieszenia.

iMT8Y5NXq8_d5e378

3. Droga w ruchu jednostajnie przyspieszonym

Jeśli znamy pole powierzchni figury znajdującej się pod wykresem zależności v(t), możemy obliczyć drogę, którą przebyło ciało w pewnym przedziale czasowym.

Gdy ciało rozpoczęło ruch ze stanu spoczynku (v0=0ms), to obszar pod wykresem odpowiada polu powierzchni trójkąta.

R1V7tCJ6sYDjd1
Droga w ruchu jednostajnym przyspieszonym bez prędkości początkowej

Na poniższej animacji zobaczysz, jak wyznaczać drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym.

RQ6eB68srdlHD1
Animacja przedstawia wyprowadzenie wzóru na drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym bez prędkości początkowej. Wyświetlony zostaje wykres, a nastepnie pod nim wzór. Nastepnie wzór ozstaje uzupełniony i omówiony przez lektora.
Zapamiętaj!

Jeśli ciało poruszające się ruchem jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym rozpoczynało ruch ze stanu spoczynku (v0=0ms), drogę oblicza się za pomocą wzoru:
s= 12 · a ·t2
gdzie: s[m] – droga; a[ms2] – przyspieszenie; ts – czas ruchu ciała.

Polecenie 3

Jaką drogę przebędzie ciało w ciągu 8 sekund, jeśli jego prędkość początkowa była równa zeru, a przyspieszenie wyniosło 3ms2? Dokonaj obliczeń, a wynik potwierdź za pomocą aplikacji.

W ruchu jednostajnym prostoliniowym wykres zależności drogi od czasu jest linią prostą nachyloną pod pewnym kątem do osi czasu. Czy tak samo jest w ruchu jednostajnie przyspieszonym?

W ruchu jednostajnym prostoliniowym ciało w równych odstępach czasu ciało pokonuje takie same odcinki drogi prędkość jego stała. Natomiast w ruchu jednostajnie przyspieszonym prędkość ciała w tych samych przedziałach czasu rośnie, a więc musi wzrastać także długość kolejnych odcinków drogi pokonywanej przez to ciało. Wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym bez prędkości początkowej nie jest już linią prostą. Krzywa, która tworzy ten wykres, to część paraboli, tj. wykresu funkcji kwadratowej y = a · xIndeks górny 2.

R1HBZOah2ukBr1
Droga w ruchu jednostajnie przyspieszonym jest kwadratową funkcją czasu

Skonstruujmy wykres zależności s(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego.

R1GBsuHnRalN31
Prezentowany jest filmik przedstawiający stratującego do lotu ptaka wodnego. Wyświetlony zostaje wzór. Wzór odjeżdża na górę ekranu a pod wzorem pojawia się tabela. Tabela zmniejsza się i przesuwa na lewą stronę ekranu a po prawej pojawia się wykres. Wykres znika, tabela się powiększa dla lepszej czytelności. Obok tabeli pojawiają się wyliczenia.

Animacja wykazała również, że obliczone długości odcinków pokonywanych w kolejnych sekundach mają się do siebie tak, jak następujące po sobie liczby nieparzyste.

Polecenie 4

Wykonaj pomiary ponownie, ale wybierz różne kąty. Otrzymane wyniki porównaj z wielkościami otrzymanymi w pierwszym doświadczeniu.

Ciekawostka
R1UhqmlrUrZNc1
Pojawia się wzór s=at^2/2, grafika wykresu z osiami: pionową V, m/s i poziomą t,s. Na wykresie trójkąt. Obszar trójkąta zostaje zacieniowany (odsłanianie od dołu). Dalej zaciemniają się kolejne obszary w kształcie trójkątów.
Zapamiętaj!

W ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym przyrosty przebytej drogi w kolejnych sekundach ruchu mają się do siebie tak, jak następujące po sobie liczby nieparzyste.

iMT8Y5NXq8_d5e531

Podsumowanie

  • Wykresem zależności przyspieszenia od czasu jest linia prosta równoległa do osi czasu. Jest tak, ponieważ w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym wartość przyspieszenia jest stała.

    R1E8yCPm3m0L41
    Wykres zależności przyspieszenia od czasu dla ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego

  • Pole powierzchni zawarte pod wykresem zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym jest równe drodze, którą przebyło ciało w określonym czasie.

    R16WkmWfDsXlV1
    Znajomość pola powierzchni zawartej pod wykresem v(t) pozwala obliczyć drogę, jaką przebyło ciało

  • Jeśli ciało przed rozpoczęciem ruchu znajdowało się w stanie spoczynku (v0=0ms) i porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym, drogę oblicza się za pomocą wzoru:
    s=12·a·t2
    gdzie: s[m] – droga; ams2 – przyspieszenie; t" separators="|">s – czas ruchu ciała.[

    \ukryj-opis
    R1HBZOah2ukBr

  • W ruchu jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym przyrosty przebytej drogi w kolejnych sekundach ruchu mają się do siebie tak, jak następujące po sobie liczby nieparzyste.

Praca domowa
Polecenie 5.1

Narysuj wykres zależności drogi od czasu dla ciała poruszającego się ruchem jednostajnie przyspieszonym prostoliniowym z przyspieszeniem 2 ms2 w przedziale czasu od 0 do 10 s. Przyjmij, że wartość prędkości początkowej wynosiła vo=0ms.

Polecenie 5.2

Narysuj wykres zależności prędkości od czasu dla ciała poruszającego się ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem 10 ms2w przedziale czasu od 0 do 8 s. Na podstawie otrzymanego wykresu oblicz drogę przebytą przez to ciało w przedziale czasu od 2 do 5 s.

Polecenie 5.3

* Narysuj wykres zależności wartości prędkości od czasu dla ciała, którego prędkość początkowa wynosiła 2 ms. Poruszało się ono jeszcze przez 10 sekund z przyspieszeniem o wartości 2 ms2.

  1. Wiesz, że pole pod wykresem v(t) jest równe drodze przebytej przez ciało. Zaznacz na wykresie drogę, jaką przebyłoby ciało, gdyby jego prędkość była równa prędkości początkowej równej 2ms, oraz drogę, jaką przebyło ono dzięki wzrostowi wartości prędkości.

  2. Na następnej lekcji przedstaw sposób na obliczanie drogi w ruchu jednostajnie przyspieszonym, jeżeli wartość prędkości początkowej jest różna od zera. Wskazówka: jaki kształt ma pole pod wykresem? Jak obliczyć pole powierzchni tej figury geometrycznej?

iMT8Y5NXq8_d5e605

Zadania

Ćwiczenie 1
RDG90x8Ozn0mx1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 2
R1BOO6xVEGui61
zadanie interaktywne